Η πραγματικότητα του πολέμου διδάσκει με κάθε ευκαιρία ότι τα νούμερα δεν έχουν και τόση σημασία, όταν η μάχη είναι άνιση. Για παράδειγμα, από τις 8 Ιουλίου μέχρι τις 8 Αυγούστου 1.800 Παλαιστίνιοι έχασαν την ζωή τους (σ.σ: στην πλειοψηφία τους άμαχοι) ενώ περίπου 520.000 αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους χωρίς καν να έχουν την επιλογή της μετανάστευσης.
Στην αντίπερα όχθη – στο ίδιο χρονικό διάστημα – οι ανθρώπινες απώλειες ανέρχονται στις… 67. Χαοτική διαφορά; Ποιος πόλεμος, εξάλλου, βασίζεται στην ισότητα των απωλειών; Κάποιοι κερδίζουν και κάποιοι χάνουν. Κάποιοι χάνουν στρατιώτες και κάποιοι χάνουν μία γενιά άμαχων πολιτών.
Το πρόβλημα ξεκινά από το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν θα σταματήσει αν δεν διαλύσει την Χαμάς – πράγμα ρεαλιστικά πολύ δύσκολο να συμβεί – ενώ η Χαμάς δεν θα σταματήσει αν δεν εξασφαλίσει το τέλος του αποκλεισμού της Γάζας – επιδίωξη εξίσου δύσκολη όσο το Τελ Αβίβ παραμένει σε θέση ισχύος και τυγχάνει της αμέριστης σιωπηρής συμπαράστασης των ΗΠΑ. Την στιγμή, πάντως, που γράφονται αυτές οι γραμμές οι διαπραγματεύσεις στο Κάιρο συνεχίζονται με περισσή απαισιοδοξία και όλα δείχνουν πως τα πράγματα οδεύουν προς έναν νέο μακροχρόνιο πόλεμο. Ενώ στο Τελ Αβίβ ξεκίνησαν οι πρώτες μαζικές – και ελαφρώς επεισοδιακές – φιλειρηνικές διαδηλώσεις.
Τακτική vs Στρατηγική
Η εισβολή του Ισραήλ θα δρέψει καρπούς αλλά θα θερίσει και θύελλες. Όπως εξηγεί ο Αriel Ilan Roth, μέχρι στιγμής, δύο πράγματα είναι σίγουρα: «Πρώτον, ότι το Ισραήλ θα είναι σε θέση να διεκδικήσει μία τακτική νίκη και δεύτερον ότι θα έχει υποστεί μία στρατηγική ήττα. Κάτι που σημαίνει ότι το Τελ Αβίβ μπορεί να καυχιέται ότι κερδίζει στον πόλεμο, όμως δεν δικαιούται ακριβώς να πανηγυρίζει για έναν θρίαμβο που τόσο έχει ανάγκη επικοινωνιακά και ψυχολογικά. Ιδίως από την στιγμή, που η Χαμάς αντιστέκεται σθεναρά και με χαρακτηριστική άνεση χωρίς υποψία παράδοσης στην ισραηλινή στρατιωτική – θεωρητικά συντριπτική – ανωτερότητα.»
Αρκετές σήραγγες της Χαμάς έχουν εκτεθεί και καταστραφεί, μεταξύ αυτών και ορισμένες που είχαν ως στόχο να επιτρέψουν την διασυνοριακή δραστηριότητα στο Ισραήλ και άλλες που διευκόλυναν την κυκλοφορία εμπορευμάτων, πυρομαχικών και μαχητών εντός της Γάζας. Αυτό λέγεται τακτική νίκη, εξηγεί ο Αriel Ilan Roth.
Στο – σχετικά ευρέως – κατεστημένο σκεπτικό, η απουσία μεγάλου αριθμού ισραηλινών απωλειών είναι ένα σημάδι της αποτυχίας της Χαμάς, από την στιγμή που ένα τέτοιο επίτευγμα θα ήταν μία μεγάλη και ηδονική απόλαυση για τους Παλαιστινίους. Όμως, αυτό δεν είναι τελικά και τόσο ζωτικής σημασίας στην προσπάθεια ορισμού της ευρύτερης στρατηγικής επιτυχίας της οργάνωσης καθώς ο στρατηγικός στόχος της Χαμάς ήταν η συντριβή της αίσθησης ομαλότητας του Ισραήλ. Κάτι που επετεύχθη πανηγυρικά και αγγίζει την σφαίρα της στρατηγικής.
Η σκιώδης διπλωματική σκακιέρα
Το κλειδί σε κάθε πόλεμο είναι το τι προσδοκά να επιτύχει η κάθε πλευρά αλλά και το τι είναι έτοιμη να θυσιάσει χάριν αυτού. Και κάπου εδώ έρχεται η αλχημεία της διπλωματίας για να μετατρέψει ως δια μαγείας μία άκρως αιματηρή – έστω και εξ αποστάσεως – σύρραξη με φρικτές ανθρωπιστικές επιπτώσεις σε μία δυνητική ευκαιρία ακροβατικής λύσης σε τεντωμένο σκοινί.
Φυσικά, η εύρεση λύσης δεν θα μπορούσε να μην επιφέρει επίπονους συμβιβασμούς και έτσι οι δύο πλευρές δείχνουν να βολεύονται με την φαντασίωση μίας εκεχειρίας που θα γίνει σεβαστή στο έπακρο. Όμως, αυτή είναι η πιο προσωρινή και εύθραυστη λύση που μπορεί να δοθεί ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι θα μπορούσε με το παραμικρό να οδηγήσει ανά πάσα στιγμή σε ένα νέο κύκλο αίματος – χωρίς καν να συνυπολογίζουμε την πατροπαράδοτη τάση αθέτησης τέτοιου τύπου συμφωνιών από την ισραηλινή πλευρά. Το θέμα είναι ότι μία εκεχειρία που θα γίνει σεβαστή σε απόλυτο βαθμό μοιάζει κάπως μακριά, ειδικά από την στιγμή που καμία από τις δύο πλευρές δεν βρίσκεται κοντά στους στόχους της.
Η στρατιωτική ηγεσία των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών παραδοσιακά δεν έρχονται ποτέ σε άμεση επαφή. Συνήθεις ύποπτοι διαμεσολαβητές αναλαμβάνουν οι Αιγύπτιοι διπλωμάτες που αναζητούν κοινό έδαφος στις «συνομιλίες». Εν τω μεταξύ, η νέα κυβέρνηση της Αιγύπτου – υπό τον στρατηγό Αλ Σίσι – είναι βαθύτατα κατά της Χαμάς επειδή η οργάνωση θεωρείται αποπαίδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, την οποία η τωρινή κυβέρνηση του Καίρου έχει αποκηρύξει ως τρομοκρατική οργάνωση.
Τι θέλει η Χαμάς;
Σε θεωρητικά ιδρυτικό επίπεδο η ηγεσία της Χαμάς στοχεύει στην καταστροφή του Ισραήλ. Πρακτικά, το τέλος του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας, η «έντιμη» μαζική απελευθέρωση κρατουμένων (σ.σ: στην ιστορία έχουν μείνει οι περίφημες απελευθερώσεις Παλαιστίνιων κρατουμένων όπου οι ισραηλινές Αρχές τους συνελάμβαναν εκ νέου λίγη ώρα αργότερα) και η αύξηση της αποδοχής της από τον παλαιστινιακό λαό σε απόλυτο σχεδόν βαθμό θα αρκούσαν – και με το παραπάνω – σε αυτό το στάδιο.
Ο Εd Husain, ανταποκριτής και αναλυτής για λογαριασμό του CNN τονίζει: «Η Χαμάς δεν λειτουργεί τόσο “μονολιθικά” όσο κάποιοι θα ήθελαν να πιστεύουν. Έχει εξελιχθεί. Είναι ένα κοινωνικό κίνημα με μαζική λαϊκή συμμετοχή και απήχηση που δίνει ένα ηχηρότατο μήνυμα αντίστασης σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του μουσουλμανικού κόσμου. Πέραν αυτού, όμως, υφίσταται και ως πολιτική παράταξη που δεν μπορεί πλέον να αγνοείται επιδεικτικά στις σκιώδεις διαπραγματεύσεις. Όσο και αν όλα αυτά ακούγονται ενοχλητικά στα αυτιά των ισραηλινών, είναι μικρές αλήθεις που κάνουν την διαφορά».
Σύμφωνα, δε, με άλλους αναλυτές, η Χαμάς θα βγει πιο δυνατή σε βάθος χρόνου από αυτή την σύγκρουση με μεγαλύτερη και πιο φανατική λαϊκή βάση ενώ γύρω της ενδέχεται να συσπειρωθούν και οι απογοητευμένοι πρώην σύμμαχοι των ΗΠΑ.
Στα μάτια της Χαμάς, όμως, η ικανότητα του να συνεχίσουν να αντιστέκονται σθεναρά στο Ισραήλ είναι ένα είδος νίκης και επιβράβευσης. Η Χαμάς προσβλέπει στην διάνοιξη των συνόρων της Γάζας τόσο προς το Ισραήλ όσο και προς την Αίγυπτο. Αυτό θα έδινε μία ανάσα στις τραγικές οικονομικές – και κοινωνικές – συνθήκες που επικρατούν στην περιοχή ακόμη και σε περίοδο ειρήνης. Η ισραηλινή αντιπρόταση θα μπορούσε να περιλαμβάνει ως βασικό όρο τον απόλυτο αφοπλισμό της Γάζας υπό διεθνή εποπτεία. Εξάλλου, η ιδέα του να επιβραβευθεί ο παλαιστινιακός λαός – απλώς και μόνο – για την γενναιότητά του να αντιστέκεται αποτελεσματικά σε μία ξεκάθαρα ασύμμετρη σύγκρουση φαντάζει εξωφρενική στο μυαλό των ισραηλινών υψηλόβαθμων αξιωματούχων αλλά και σε μερίδα της κοινωνίας.
Αυτός ακριβώς όμως είναι και ο – ουσιαστικά υπαρξιακός – στόχος της Χαμάς. Η αντίσταση στην ισραηλινή «πολιτική» των βομβαρδισμών και του αποκλεισμού είναι που δίνει νόημα στη ζωή και στη δράση τους. Υπό αυτό το πρίσμα, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πως θα μπορούσαν να δεχθούν την «απίθανη» αντιπρόταση του Ισραήλ για καθολικό αφοπλισμό ακόμη και αν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων πέσει το άνοιγμα των συνόρων.
To απόρθητο “Iron Dome”
Το σύστημα αντιπυραυλικής άμυνας “Iron Dome” έχει κρατήσει τις ισραηλινές απώλειες κοντά στο μηδέν ενώ περιόρισε σε μεγάλο βαθμό τις υλικές ζημιές από τις ρουκέτες που εξαπολύθηκαν από την Γάζα. Και αυτό ως γεγονός ανάγεται στην σφαίρα της τακτικής επιτυχίας του στρατού.
Ανώτερο στέλεχος του υπουργείου Άμυνας του Ισραήλ δήλωσε σκωπτικά πως η Χαμάς αποτελεί την καλύτερη διαφήμιση για το αντιπυραυλικό σύστημα του Ισραήλ. Η αλήθεια είναι πως αυτή είναι η τρίτη φορά που το Iron Dome δοκιμάζεται σε ευρείας κλίμακας βομβαρδισμούς. Η δήλωση, πάντως, επί της ουσίας επαληθεύθηκε καθώς οι ΗΠΑ με την πρώτη – εύθραυστη – εκεχειρία αποδέσμευσαν 225 εκατομμύρια δολάρια για το πρόγραμμα.
Σύννεφα πάνω από το Τελ Αβίβ
Από την στιγμή που η Χαμάς δεν γνώρισε την συντριβή δεν υπάρχει άνθρωπος στο Τελ Αβίβ που να αισθάνεται ασφάλεια ή να πιστεύει ότι η απειλή από το Νότο έχει εξαφανιστεί.
Το Ισραήλ είναι εφικτό να υφίσταται ως μία ακμάζουσα και ευημερούσα δημοκρατία μόνο υπό αυστηρά περιχαρακωμένες συνθήκες συνεχών – διπλωματικών και μη – συγκρούσεων με ικανή και αναγκαία προϋπόθεση την διατήρηση της ψευδαίσθησης των πολιτών ότι η ζωή τους είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά με αυτήν που φαντασιώνονται ότι θα μπορούσαν να ζουν στο Λονδίνο, το Παρίσι ή τη Νέα Υόρκη.
Με την ψευδαίσθηση αυτή κατακερματισμένη διάφορες αρνητικές εξελίξεις θα μπορούσαν να εμφανιστούν στον ισραηλινό μικρόκοσμο. Όπως, για παράδειγμα η δειλή μετανάστευση νεαρών Ισραηλινών Εβραίων που επιζητούν ησυχία, ομαλότητα και ειρήνη. Επίσης, οι διαφωνίες για τον χειρισμό του Παλαιστινιακού Ζητήματος αναπόφευκτα βαθαίνουν ριζικά σπέρνοντας υποψίες διχόνοιας στην κοινωνία, κάτι που σε βάθος χρόνου θα μπορούσε να υπονομεύσει τον πυρήνα της ισραηλινής αφήγησης που έχει ως βάση και απόλυτη αλήθεια την δικαιοσύνη του Σιωνισμού.
Εννοείται πως οι ρωγμές αυτές δεν είναι σε θέση από μόνες τους να λυγίσουν την σκληρή αποφασιστικότητα του Ισραήλ, όμως η διάβρωση της ισχύος και της χοντρόπετσης αποστασιοποίησης συνιστά μία μεσοπρόθεσμη νίκη για την Χαμάς. Ιδίως, όταν μία – διόλου αμελητέα – μερίδα της δεξιάς πτέρυγας της ισραηλινής Βουλής υποστηρίζει ότι θα έπρεπε η στρατιωτική δράση να προχωρήσει σε βάθος χρόνου και με εντονότερη πίεση κατά των Παλαιστινίων.
Ο Danielle Pletka, αντιπρόεδρος του τμήματος διεθνών σπουδών του Enterprise Institute σημειώνει σχετικά: «Η αντιπαράθεση δεν αφορά πλέον μόνο Μουσουλμάνους και Εβραίους. Οι εξτρεμιστές (σ.σ: Μουσουλμανική Αδελφότητα, Χαμάς, Χεζμπολάχ) πολεμούν το Ισραήλ και στο παιχνίδι έχουν μπει δυναμικά οι υποστηρικτές των δύο πλευρών (Τουρκία, Κατάρ, Συρία, Ιράν – Αίγυπτος, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία)».
Αμερικανικά κονδύλια: «Το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο»
Μία αιματηρή Δευτέρα του περασμένου Ιουλίου – όπου τα ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη εξαπέλυσαν 182 ρουκέτες εναντίον της Γάζας εκ των οποίων οι 66 βρήκαν στόχο με αποτέλεσμα να χάσουν την ζωή τους 107 Παλαιστίνιοι (σ.σ: μεταξύ αυτών 35 παιδιά) – το State Department ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ θα διαθέσουν 47 εκατομμύρια δολάρια «για την ενίσχυση του ανθρωπιστικού έργου στην Λωρίδα της Γάζας». Το 1/3 αυτού του ποσού προοριζόταν για τον οργανισμό UNRWA (σ.σ: τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών για την Ανακούφιση και την Ανοικοδόμηση του παλαιστινιακού λαού). Υπάρχει, όμως, μία μικρή λεπτομέρεια που κάνει το σχήμα οξύμωρο. Οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν και την στρατιωτική δράση του Ισραήλ στη Γάζα και την ανοικοδόμηση της Λωρίδας.
Σύμφωνα, μάλιστα, με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του UNRWA καθώς έχουν δώσει περισσότερα από 265 εκατομμύρια δολάρια για την προστασία των Παλαιστίνιων προσφύγων, εκ των οποίων τα 9 εκατ. προωθήθηκαν αποκλειστικά για την κατασκευή σχολείων στην Λωρίδα της Γάζας.
Από την άλλη, η κυβέρνηση των ΗΠΑ δίνει κάθε χρόνο στο Ισραήλ 3,1 δις δολάρια για αμυντικές δαπάνες. Μία πάγια δέσμευση που κρατά από το 1978 και την Συμφωνία του Camp David που οδήγησε στην περίφημη ειρηνευτική συνθήκη μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ. Από αυτά, τα 800 εκατ. δολάρια καλύπτουν μέρος των εγχώριων εξοπλιστικών προγραμμάτων του Ισραήλ ενώ τα υπόλοιπα ουσιαστικά αποτελούν μία έμμεση επιδότηση που εξυπηρετεί τα συμβόλαια που έχουν συνάψει οι Ισραηλινοί με τις αμερικανικές αμυντικές βιομηχανίες.
Ο UNRWA διαχειρίζεται στη Λωρίδα της Γάζας 67 καταφύγια (σ.σ: που φιλοξενούν τουλάχιστον 67.000 Παλαιστινίους), 21 κλινικές ενώ διανέμει σε καθημερινή βάση τεράστιες ποσότητες φαγητού, νερού, φαρμακευτικού υλικού και πολλών ειδών πρώτης ανάγκης. Συνεπώς, θα ήταν περιττό να σημειώσουμε ότι πολλές εγκαταστάσεις του UNRWA – που χρηματοδοτούνταν από τις ΗΠΑ – καταστράφηκαν από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές – που επίσης χρηματοδοτούνται από τις ΗΠΑ.
Ο ιστορικός «παράγοντας Σαρόν»
Ο «συγχωρεμένος» Αριέλ Σαρόν πίσω στο – όχι και τόσο μακρινό – 2005 είχε συμφωνήσει στην απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων από την Λωρίδα της Γάζας με το σκεπτικό ότι θα μπορούσε να αναβάλει σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Δυτικής Όχθης και ότι έτσι θα αποδυνάμωνε την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO).
Το πείραμα της κατοχής από πλευράς Ισραήλ έγινε μία φορά – επί προεδρίας του – με αποτέλεσμα ο ίδιος να ξηλώσει κάποιες δεκαετίες αργότερα τους οικισμούς εποίκων από την περιοχή τραβώντας τον στρατό του εκτός της Λωρίδας της Γάζας. Εν έτει 2014, η ανακατάληψη της Γάζας δεν υφίσταται ως πλάνο – ίσως αν εξαιρέσουμε κάποιες ακραίες υστερικές φωνές στις δεξιές πτέρυγες του Κοινοβουλίου. Από τη μία, αυτός θα ήταν όντως ο απόλυτος τρόπος για να κατατροπώσει το Ισραήλ στρατιωτικά την Χαμάς. Από την άλλη, όμως, αυτό θα σήμαινε πολλούς ισραηλινούς στρατιώτες νεκρούς και αυτή είναι μία σκληρή απόφαση που καμία κυβέρνηση δεν θα ήθελε να αναλάβει ιστορικά.
Με το βλέμμα ενός Λιβανέζου δημοσιογράφου
«Το Ισραήλ είναι ένα φυλετικά δομημένο εθνικιστικό κράτος που βάσισε την ίδρυση και την ύπαρξή του σε ακραίες πρακτικές φυλετικής εκκαθάρισης διατηρώντας την εβραϊκή δημογραφική του πλειοψηφία μέσω ενός συστήματος Απαρτχάιντ», εξηγεί αφοπλιστικά ο Omar Katerji με έναν τρόπο που δεν συναντάς και τόσο συχνά στα παραδοσιακά ΜΜΕ.
«Οι ισραηλινές Αρχές χρησιμοποίησαν αρχικά την εξαφάνιση τριών Ισραηλινών εφήβων ως πρόσχημα για την κήρυξη πολέμου εναντίον της Χαμάς, παρά το γεγονός ότι στην συνέχεια η αστυνομική ηγεσία του Ισραήλ παραδέχθηκε ότι η Χαμάς ουδεμία σχέση έχει με αυτούς τους θανάτους. Η επίθεση αυτή εν τέλει φαίνεται πως έχει τον χαρακτήρα αντιποίνων στην πρόσφατη συμφιλίωση της Φατάχ με την Χαμάς ενώ βαθύτερος στόχος είναι η αυστηροποίηση του ελέγχου των κοιτασμάτων στην Λωρίδα της Γάζας καθώς βρέθηκαν φέτος μεγάλες ποσότητες αερίου στα ανοιχτά του λιμενοβραχίονα», προσθέτει και συνεχίζει: «η πικρή αλήθεια είναι ότι οι Παλαιστίνιοι της Γάζας δεν έχουν στα χέρια τους ούτε διαπραγματευτικά χαρτιά, ούτε ανταλλάγματα ενόψει των – πιθανών ή απίθανων – διαπραγματεύσεων με την ισραηλινή πλευρά. Κάθε βόμβα που πέφτει κάνει την ζωή τους όλο και χειρότερη. Έτσι, το μεγαλύτερο πλεονέκτημά τους είναι ότι δεν έχουν τίποτα να χάσουν από την στιγμή που η ζωή και η περιουσία τους μπορεί να χαθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Είναι απομονωμένοι, παγιδευμένοι σε μια λωρίδα γης, σφαγιάζονται και δεν μπορούν να πάρουν ανάσα με τα κλειστά σύνορα. Ξέρουν πολύ καλά ότι δεν θα πάρουν ποτέ την τύχη στα χέρια τους.»
Επομένως, οι επιλογές που έχουν αυτή την στιγμή είναι δύο: Ή να αντισταθούν, να πολεμήσουν και να πεθάνουν γνωρίζοντας ότι έκαναν το σωστό για την τιμή τους και την αξιοπρέπειά τους. Ή να αποδεχθούν παθητικά το αδιέξοδο και να περιμένουν τις ρουκέτες να αποφασίσουν το πότε θα έρθει το τέλος.
Αντιθέτως, το Ισραήλ έχει πιο πολλά να χάσει καθώς φαίνεται πως απομονώνει εαυτόν από την διεθνή κοινότητα χάνοντας ίσως και τους τελευταίους υποστηρικτές του – πλην των ΗΠΑ προφανώς – από την στιγμή που οι φωνές που ασκούν κριτική πληθαίνουν και ανεβάζουν τους τόνους.
«Δυστυχώς, δεν νομίζω ότι θα αλλάξουν πολλά ακόμη και μετά από αυτή την σύρραξη. Αυτός ο πόλεμος – όπως και πολλοί άλλοι στο παρελθόν – δεν θα αλλάξουν τίποτα σημαντικό στο ευρύτερο πεδίο της αντιπαράθεσης και των διαφορών στο Παλαιστινιακό. Οι Παλαιστίνιοι παραμένουν καταπιεσμένοι σε βαθμό εγκληματικής ασφυξίας και οι ηγέτες του αραβικού κόσμου παραμένουν απαθείς και ατάραχοι.»
Εξάλλου, όσο η Ουάσινγκτον στηρίζει – σχεδόν αδιαπραγμάτευτα – το Τελ Αβίβ δεν πρόκειται να δοθεί καμία λύση στο Παλαιστινιακό.
Το τέλος της αρχής ενός νέου μακροχρόνιου πολέμου
Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού του πολέμου είναι η στρατιωτική και εξοπλιστική ανισότητα των δύο πλευρών. Από την στιγμή που δεν φτάνουν στο σημείο των χερσαίων επιχειρήσεων όπου οι μάχες σώμα με σώμα μπορούν να ανατρέψουν όλα τα δεδομένα και τα προγνωστικά περί ανίκητης και εξελιγμένης στρατιωτικής μηχανής, τότε η κατάσταση – μέσες άκρες – θα παραμένει ίδια και απαράλλακτη. Κάπου εδώ ταιριάζει η ρήση του στρατιωτικού και θεωρητικού του πολέμου Καρλ φον Κλάουζεβιτς: «Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα. Οι πόλεμοι γίνονται για να επαναπροσδιορίζεται η πολιτική με τρόπο που ωφελεί το νικητή και ζημιώνει τον ηττημένο».
Όπως είχε δηλώσει, άλλωστε, off the record σε ανύποπτο χρόνο και σε μία στιγμή σπάνιας κρίσης ειλικρίνειας ο πρώην υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, Εχούντ Μπάρακ, «και εγώ αν είχα γεννηθεί στη Γάζα, με την Χαμάς θα ήμουν».
O Omar Katerji είναι δημοσιογράφος, λιβανικής καταγωγής, του BBC και του βρετανικού Vice.
Ο Αriel Ilan Roth είναι εκτελεστικός διευθυντής του “The Israel Institute” και συνεργάτης του περιοδικού “Foreign Affairs”.
