6. Ευρωπαϊκή Κρίση Χρέους
Η κρίση χρέους στους κόλπους της Ευρωζώνης ξεσπά στα τέλη του 2009, όταν σειρά από κράτη της νομισματικής ένωσης – Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία και Κύπρος – αδυνατούν να εξυπηρετήσουν ή να χρηματοδοτήσουν το δημόσιο χρέος τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, κεντρικός άξονας της κρίσης είναι η αδυναμία των κρατών να διασώσουν τις συστημικές τράπεζές τους μέσα από το πέρασμά τους υπό κρατικό έλεγχο, χωρίς τη στήριξη τρίτων μερών, όπως της ΕΚΤ, του EFSF, του ESM και του ΔΝΤ.
Συνταξιούχοι περιμένουν έξω από τράπεζα, μετά την επιβολή των capital controls. Η Ελλάδα είναι μεταξύ της ρήξης με την Ευρώπη και της αποδοχής ενός τρίτου μνημονίου, που σημαίνει περαιτέρω μέτρα για τους πολίτες.
Αν και τα αίτιά της θα πρέπει να αναζητηθούν στη διαχείριση του δημόσιου χρέους από τις χώρες του ευρώ και στις συστημικές αδυναμίες ΕΕ και Ευρωζώνης, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους επιταχύνεται και εντείνεται εξαιτίας της κρίσης που ξέσπασε στις ΗΠΑ το 2007. Τα κράτη της Ευρωζώνης που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξυπηρέτηση του χρέους τους έχουν ταυτόχρονα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ελλείμματος – κατά παράβαση του ορίου του 3% που έχει τεθεί το 1992 από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ – ενώ τα επιτόκια δανεισμού – τα λεγόμενα spreads – διαγράφουν σημαντική άνοδο, ως αποτέλεσμα της δυσπιστίας αγορών και επενδυτών για τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους των προβληματικών οικονομιών.
Τα επιτόκια δανεισμού των χωρών της Ευρωζώνης στα χρόνια της κρίσης.
Τα υψηλά επιτόκια δανεισμού καθιστούν για τα υπερχρεωμένα κράτη απαγορευτική την έξοδο στις αγορές, για την εξεύρεση κεφαλαίων και την εξυπηρέτηση του χρέους. Αν και υπήρξαν ιδιαιτερότητες στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίστηκε η κρίση σε κάθε χώρα (στην Κύπρο, για παράδειγμα, επιβλήθηκε κούρεμα των καταθέσεων, μέτρο που δεν εφαρμόστηκε σε καμία άλλη χώρα), Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία και Κύπρος χρειάστηκαν κατά κανόνα τη στήριξη των ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΕΚΤ, ESM, EFSF) και του ΔΝΤ, της λεγόμενης Τρόικα, για να αποφύγουν το φάσμα της χρεοκοπίας όσο καιρό δεν είχαν πρόσβαση στις αγορές. Αντάλλαγμα για την οικονομική στήριξη μέσω πακέτων διάσωσης ήταν κατά κανόνα οι μειώσεις των κρατικών δαπανών (μισθοί, συντάξεις, κοινωνικές παροχές), και οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε κράτος και τραπεζικό σύστημα.
Η Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης. Αδυνατώντας να εξυπηρετήσει το χρέος της, η χώρα μπήκε στο μηχανισμό στήριξης, το λεγόμενο μνημόνιο, το 2010. Η Ελλάδα αποτελεί τη μόνη χώρα που θα λάβει τρίτο πακέτο διάσωσης, μετά τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου.
Οι λιγότερο γνωστές (αλλά εξίσου σοβαρές) κρίσεις στην Ιστορία του Καπιταλισμού:
Η Φούσκα της Νότιας Θάλασσας, 1720: Η βρετανική South Sea Company (Εταιρεία της Νότιας Θάλασσας) ιδρύεται για να κάνει εμπόριο με τη Λατινική Αμερική. Αντί όμως να ασχοληθεί με το εμπόριο, καταπιάνεται με τα θέματα που αφορούσαν το δημόσιο χρέος της χώρας, με καταστροφικά αποτελέσματα. Η Φούσκα της Νότιας Θάλασσας θεωρείται ως μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία του καπιταλιστικού συστήματος, εφάμιλλη με εκείνη του 1929.
Η Κρίση της Λατινικής Αμερικής, 1825: Η ανεξαρτησία των χωρών της Λατινικής Αμερικής δημιουργεί ενθουσιασμό στις τάξεις των Βρετανών επιχειρηματιών, οι οποίοι κυνηγούν άμεσα και υψηλά κέρδη. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μίας οικονομικής φούσκας, που οδηγεί σε μία από τις σοβαρότερες κρίσεις της Λατινικής Αμερικής.
Η Κρίση του Βάμβακος, 1837: Η ραγδαία πτώση στις τιμές του βάμβακος, η φούσκα στις τιμές των αγροτεμαχίων και των ακινήτων και η μειωμένη πίστωση προς την αγορά προκαλούν ύφεση στην Αμερικανική Ήπειρο που θα κρατήσει για χρόνια.
H Κρίση των Σιδηροδρόμων, 1857: Εκστασιασμένοι από την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τα επιτεύγματά της, επιχειρηματίες επενδύουν «ό,τι έχουν και δεν έχουν» σε εταιρείες κατασκευής σιδηροδρόμων, των οποίων τα κέρδη δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική τους αξία. Σύντομα οι εταιρείες θα «εκτροχιασθούν».
H «Μακρά Ύφεση», 1873: Το ξέσπασμα και το φιάσκο του Γαλλο-πρωσικού πολέμου στην Ευρώπη συμπίπτει χρονικά με το σκάσιμο άλλης μίας φούσκας στον τομέα των σιδηρόδρομων στην Αμερική. Η Μεγάλη Βρετανία περνά δύο δεκαετίες οικονομικής στασιμότητας.
Η «Μαύρη Δευτέρα», 1987: Ο Dow Jones υποχωρεί 508 μονάδες σε μία ημέρα, μέγεθος που για την εποχή προκαλεί πανικό στη Wall Street. H πτώση 508 μονάδων σε ποσοστιαία βάση ισοδυναμεί με βουτιά 22,6%. Μία ανάλογη σε αντίκτυπο πτώση στις μέρες μας θα σήμαινε απώλεια για το βιομηχανικό δείκτη μεγαλύτερη των 2.500 μονάδων.
Η Ασιατική Κρίση, 1997: Οι επενδυτές ρίχνουν τεράστια κεφάλαια σε αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, με αποτέλεσμα οι τιμές μετοχών να αγγίξουν μη βιώσιμα επίπεδα και να προκληθεί στη συνέχεια κραχ με ραγδαία πτώση των τιμών.
H κρίση του Dotcom, 2001: Τα θαύματα του ίντερνετ προκαλούν εκρηκτική άνοδο των μετοχών των εταιρειών τηλεπικοινωνίας και ίντερνετ. Αργότερα οι επενδυτές θα στριμωχτούν για λίγες δεκάρες κέρδη.
