Το απόγευμα της περασμένης Τρίτης με βρήκε στον Εθνικό Κήπο. Όχι για να απολαύσω μερικές στιγμές ηρεμίας ανάμεσα στα δέντρα και τη λοιπή χλωρίδα του, αλλά για να δω με τα μάτια που αυτό που δεκάδες φιλοζωικές και περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν επίμονα: Τα ζώα φυλακίζονται και αιχμαλωτίζονται για χάρη του θεάματος. Κι όμως, στην καρδιά της Αθήνας, ανάμεσα στα μονοπάτια του πάρκου, τους ελάχιστους πνεύμονες πρασίνου της πόλης και τη χαρά που αναζητάμε ως επισκέπτες του, υπάρχουν εδώ και χρόνια κλουβιά με κρι κρι, κουνέλια, πτηνά, και άλλα είδη ζώων, τα οποία δεν θα έπρεπε να βρίσκονται αιχμάλωτα. Ακόμα και ορισμένες πάπιες και χήνες βρίσκονται περιφραγμένες ανάμεσα σε συρματοπλέγματα, ενώ λίγο πιο πέρα στην κεντρική λίμνη του πάρκου άλλες κινούνται ελεύθερες.
Εάν δεν με καλούσε το «καθήκον», ουδέποτε θα είχα βρεθεί στο σημείο όπου ζώα – ανάμεσά τους προστατευόμενα είδη – χάνουν την ελευθερία τους. Αφορμή στάθηκε όμως η είδηση του θανάτου άνω των 60 νεροχελώνων, οι οποίες βρέθηκαν νεκρές και σε κατάσταση σήψης από περαστικούς στις 28 Απριλίου, που κατέληξαν να βγάζουν νεκρά ζώα από τις τεχνητές λιμνούλες αντί να απολαμβάνουν τη βόλτα τους. Οι πρώτες καταγγελίες για τις άθλιες συνθήκες στις οποίες ζουν οι νεροχελώνες στις δύο λίμνες του κήπου είδαν το φως της δημοσιότητας το 2015, αποκαλύπτοντας πως ο Εθνικός Κήπος, πέραν του ότι λειτουργεί ως ζωολογικός κήπος -πράγμα ανεπίτρεπτο-, αξιοποιείται και ως χώρος εγκατάλειψης ζώων που δεν θα έπρεπε να είναι κατοικίδια και τα οποία είναι πια ανεπιθύμητα από τους ιδιοκτήτες τους.
Ως αποτέλεσμα, οι νεροχελώνες στοιβάζονται -κυριολεκτικά- η μία πάνω στην άλλη, σε μερικά τετραγωνικά χώρου και κυβικά νερού, ενώ τρέφονται κατά βάση με τα ψωμιά που τους πετούν οι επισκέπτες. Παράλληλα, ο χώρος στον κήπο είναι ακατάλληλος για έναν τόσο μεγάλο αριθμό μη στειρωμένων νεροχελώνων, οι οποίες ζευγαρώνουν και παράγουν αυγά, από τα οποία βγαίνουν χελωνάκια που δεν λαμβάνουν την αναγκαία περίθαλψη και τροφή. Οι χελώνες κάθονται επίσης στο ένα και μοναδικό βραχάκι, το οποίο αποτελεί και το μοναδικό σκιερό μέρος για τα ζώα.
Ο πληθυσμός των νεροχελώνων που βρίσκεται στις δύο λίμνες προέρχεται σχεδόν εξ’ ολοκλήρου από εγκαταλείψεις. Σύμφωνα με την πρόσφατη καταγραφή της πανίδας του Εθνικού Κήπου από τον Καθηγητή του Τμήματος Βιολογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, κ. Παναγιώτη Παφίλη, η οποία παρουσιάστηκε πριν λίγες ημέρες στον κήπο, υπάρχουν 13 είδη χελωνών, δύο χερσαία και 11 γλυκού νερού, με τον πληθυσμό των δεύτερων να αγγίζει τις 500 νεροχελώνες, ενώ στο είδος της γραμμωτής νεροχελώνας -κυρίαρχο είδος στον κήπο παλιότερα- καταγράφηκαν μόλις τέσσερα άτομα.
Η πραγματικότητα μάλιστα είναι πως οι νεροχελώνες που βρέθηκαν νεκρές, όπως και σχεδόν όλες που ζουν στον κήπο, είναι αμερικανικής προέλευσης και σύμφωνα με Ευρωπαϊκό Κανονισμό η απελευθέρωση των αμερικανικών νεροχελώνων στο φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας απαγορεύεται, καθώς πρόκειται για ξενικό είδος από το οποίο τα είδη της ελληνικής νεροχελώνας κινδυνεύουν.
Κρι κρι ανάμεσα σε συρματοπλέγματα στον Εθνικό Κήπο.
Στον απόηχο της αποκαρδιωτικής είδησης για τις νεκρές νεροχελώνες, η κα. Δέσποινα Σπανούδη, εκπρόσωπος της Πανελλαδικής Φιλοζωικής Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας (ΠΦΠΟ), Χημικός Μηχανικός και υπεύθυνη για θέματα Περιβάλλοντος, μιλάει στην Popaganda για την απαράδεκτη αιχμαλωσία ζώων στον κήπο, αλλά και για τις εξηγήσεις που η Ομοσπονδία έχει ζητήσει με επίσημη επιστολή της από την Εθνικό Πάρκο Α.Ε. και τη Διεύθυνση Πρασίνου και Αστικής Πανίδας του Δήμου Αθηναίων, που είναι αρμόδια για τα ζώα του Εθνικού Πάρκου.
Από τις νεροχελώνες μέχρι τα κρι κρι: Ξενικά και προστατευόμενα είδη σε καθεστώς αιχμαλωσίας
Εξηγώντας αρχικά πώς οι αμερικάνικες νεροχελώνες βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος, παρά το γεγονός ότι κάτι τέτοιο απαγορεύεται με Ευρωπαϊκό Κανονισμό, η κα. Σπανούδη αναφέρει πως οι νεροχελώνες αυτές δυστυχώς πωλούνται ακόμη παράνομα σε παζάρια και πανηγύρια, μέχρι και σε pet shops. «Πολύς κόσμος δεν γνωρίζει ότι είναι παράνομες στην Ελλάδα και τις αγοράζει ως pets. Όταν τις βαρεθεί ή συνειδητοποιεί πως αδυνατεί να τις φροντίσει, τις εγκαταλείπει στον Εθνικό Κήπο και σε άλλα μέρη ανά την Ελλάδα. Όσες απελευθερώνονται σε ποτάμια και ρυάκια, δημιουργούν πρόβλημα στη βιοποικιλότητα γιατί αναπαράγονται και είναι ένα πολύ επιθετικό και ανθεκτικό χωροκατακτητικό είδος, που εξαφανίζει τα τοπικά είδη, όχι μόνο της χελώνας αλλά και άλλα είδη της πανίδας».
Και δεν είναι μόνο οι χελώνες που ζουν σε ακατάλληλες και επισφαλείς συνθήκες μέσα στον Εθνικό Κήπο. Εν έτει 2024 υπάρχουν κλουβιά με ζώα για να τα θαυμάζει ο κόσμος. Η εκπρόσωπος της ΠΦΠΟ επισημαίνει ότι ο Κήπος φυσικά μπορεί να έχει πανίδα, «αλλά μια πανίδα ελεύθερη, όπως κάποια είδη πουλιών και κουνελιών, χήνες και πάπιες. Δεν υπάρχει κανένας λόγος μέσα στον κήπο να υπάρχει φυλακισμένη και εγκλωβισμένη ζωή. Μπορούν να υπάρχουν όλα τα είδη της ελληνικής πανίδας που σηκώνει το περιβάλλον του Εθνικού Κήπου – φυσικά όχι από την άγρια ελληνική πανίδα η οποία προστατεύεται και δεν επιτρέπεται η μεταφορά της από τους βιότοπους. Μιλάμε για ήμερα ζώα, που είναι οικόσιτα – και πάλι υπό τον όρο να ζουν ελεύθερα στο πάρκο».
Χήνες του Εθνικού Κήπου – από τις ελεύθερες
Δυστυχώς όμως στο πάρκο εντοπίζονται και εξωτικά ζώα, τα οποία έχουν βρεθεί στην Ελλάδα μέσω του παράνομου εμπορίου. «Πέρα από τις νεροχελώνες, οι άνθρωποι εγκαταλείπουν κατοικίδια κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, μέχρι και σκίουρους, εξωτικές σαύρες, οι οποίες δεν ενδημούν στην Ελλάδα. Τα πιο περίεργα ζώα που έχουν εγκαταλειφθεί και καταγράφηκαν στην έρευνα του κ. Παφίλη, ήταν ένα γιγάντιο αφρικανικό σαλιγκάρι και ένα μικρό μαρσιποφόρο από την Αυστραλία, που, φυσικά, δεν έχουν εισαχθεί νομίμως στη χώρα. Υπάρχει επομένως ένα παράνομο εμπόριο άγριας ζωής – όπως είδαμε να συμβαίνει με το λευκό τιγράκι που εγκαταλείφθηκε στο Αττικό Πάρκο ή τον κροκόδειλο στην Κρήτη, που τελικά δεν άντεξαν».
Η παρουσία των κρι κρι ανάμεσα σε συρματοπλέγματα, τα οποία δυσκολευόμουν να κοιτάξω στα μάτια, είναι μία ακόμα ντροπιαστική επιλογή του Εθνικού Κήπου να αιχμαλωτίσει ζώα. Όπως λέει η υπεύθυνη για θέματα περιβάλλοντος για το προστατευόμενο αυτό είδος, «Αντί ένα προστατευόμενο είδος να μην το εκθέτεις σε τέτοιου είδους ταλαιπωρία γιατί είναι άγριο ζώο, ζει έγκλειστο. Έστω και αν τα κρι κρι στο πάρκο προέρχονται από αναπαραγωγή, καθώς αποφασίστηκε να τα αναπαράξουν προκειμένου να διατηρήσουν το είδος, δεν θα έπρεπε να βρίσκονται φυλακισμένα. Επίσης ένας πληθυσμός κρι κρι στη χώρα έχει μεταφερθεί σε νησίδες, όπως στη Σαπιέντζα στην Πύλο, και λόγω του υπερπληθυσμού που δημιουργήθηκε, έδωσαν άδεια σε κυνηγούς να κάνουν σαφάρι».
Στον Κήπο υπάρχουν ακόμα αρκετά ελεύθερα πουλιά, αλλά και κάποια που είναι εγκλωβισμένα. Με αυτή την πρακτική, «συνεχίζουμε να διαδίδουμε το μήνυμα στον κόσμο ότι μπορεί να εγκλωβίζει πουλιά», θα πει η κα. Σπανούδη και θα συνεχίσει αναφερόμενη στους πράσινους παπαγάλους που έχουν κατακλύσει τον κήπο αλλά και την Αθήνα γενικότερα: «Το είδος αυτό είναι ξενικό και χωροκατακτητικό, και βρίσκεται σε τόσο μεγάλους αριθμούς που σχεδόν ανταγωνίζεται τα περιστέρια. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να συντηρούμε ως pets ζώα που δεν είναι pets, όπως ο πράσινος παπαγάλος».
Και συμπληρώνει: «Έχουμε εκατομμύρια αδέσποτα ζώα στην Ελλάδα, ας διασώσουμε κάποιο από αυτά που βρίσκεται δίπλα μας. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να συντηρούμε ζώα σε γυάλες και κλουβιά. Η επιδίωξή μας είναι να μην υπάρχει ζωολογικός κήπος σε κανένα πάρκο της χώρας. Τα ζώα έχουν τη δική τους ζωή να ζήσουν, δεν προορίζονται για το θέαμα το δικό μας. Αρκετό κακό τους έχουμε κάνει έχοντας ουσιαστικά εξαφανίσει το μεγαλύτερο μέρος της βιοποικιλότητας του πλανήτη ισοπεδώνοντας συνεχώς νέες εκτάσεις γης. Ας σεβαστούμε, έστω ως στάση ζωής, την ανάγκη τους να ζήσουν σε μια στοιχειώδη ελευθερία».
Η ΠΦΠΟ απαιτεί απαντήσεις από την Εθνικός Κήπος Α.Ε. για τον θάνατο των ζώων
Για τον ακριβή εντοπισμό των αιτιών του θανάτου των 60+ νεροχελώνων, η Ομοσπονδία έστειλε -για μία ακόμα φορά- επιστολή και ζητάει από την εταιρεία του Εθνικού Κήπου ενημέρωση για το αν διαθέτει άδεια διαχείρισης της Αμερικανικής νεροχελώνας (Trachemys scripta elegans & Trachemys scripta scripta), καθώς υπάρχει αυτός ο ευρωπαϊκός κανονισμός, ο οποίος αποτελεί και ελληνική νομοθεσία, που απαγορεύει όχι μόνο την εισαγωγή και την πώληση της νεροχελώνας, αλλά και την κατοχή της (η οποία δύναται να επιτραπεί μόνο υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις).
Ο Εθνικός Κήπος φυσικά γνωρίζει για την ύπαρξη της νομοθεσίας. «Θεωρούμε πως δεν διαθέτουν τη συγκεκριμένη άδεια – και ζητάμε να μάθουμε σε περίπτωση που η άδεια τους λείπει, τι σχέδια έχουν για να απομακρυνθεί αυτό το είδος και να μεταφερθεί εκεί που ενδημεί, δηλαδή στην Αμερικανική ήπειρο. Διαφορετικά, ζητάμε να μάθουμε αν προτίθενται να λάβουν κάποια επείγοντα μέτρα για τη διασφάλιση της υγείας και της ευζωίας, γιατί κινδυνεύει και η δημόσια υγεία όταν σαπίζουν ζώα. Επίσης, ζητάμε να μάθουμε αν θα λάβουν μέτρα για την αποτροπή νέων εγκαταλείψεων», λέει η Χημικός Μηχανικός.
Ο υπεύθυνος της εταιρείας Εθνικός Κήπος – Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε. απάντησε στους ανθρώπους της ΠΦΠΟ την επόμενη μέρα. Όπως με ενημερώνει η κα. Σπανούδη, «Μας απάντησε “σας ευχαριστούμε πάρα πολύ, περιμένουμε να μας απαντήσει η ΑΝΙΜΑ σχετικά με τα αίτια του θανάτου των νεροχελώνων”. Αναρωτιόμαστε, δεν υπάρχει επίσημη διαδικασία νεκροψίας-νεκροτομής για τα ζώα; Γιατί πρέπει μια επίσης εθελοντική οργάνωση να απαντήσει στον Εθνικό Κήπο για τα αίτια του θανάτου τους, που είναι Α.Ε. και τον πληρώνουμε; Στη συνέχεια μας είπαν “όταν μας απαντήσουν θα απαντήσουμε και στα άλλα ερωτήματά σας”. Τέλος, ζητάμε από τον Κήπο να μας πει τι μέτρα θα λάβει για να ενημερώσει τον κόσμο πως πολλά από τα ζώα που αγοράζονται ως κατοικίδια και εγκαταλείπονται, εισάγονται παράνομα. Είναι ευθύνη της Πολιτείας να ενημερώσει ότι δεν πρέπει να υπάρχουν τέτοιου είδους αγοραπωλησίες ζώων», επισημαίνει καταληκτικά.
