Στην κηδεία του 17χρονου Ρομά, Χρήστου Μιχαλόπουλου, που σκοτώθηκε στην Αλίαρτο Βοιωτίας από σφαίρα 41χρονου αστυνομικού, επικρατεί κλίμα οδύνης. Η οικογένειά του και πλήθος κόσμου, κρατώντας λευκά λουλούδια, έχει δώσει το «παρών» στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου προκειμένου να αποχαιρετήσουν τον ανήλικο.
Είναι ο τρίτος νεαρός Ρομά που δολοφονείται από αστυνομικούς κατά τη διάρκεια καταδίωξης, μέσα σε τρία χρόνια: Ο 20χρονος Νίκος Σαμπάνης γαζώθηκε με τουλάχιστον 36 σφαίρες για ένα «κλεμμένο αμάξι», ο 16χρονος Κώστας εκτελέστηκε για 20 ευρώ βενζίνη, και ο Χρήστος, που, όπως οι ομοεθνείς του, δεν σταμάτησε σε σήμα ελέγχου της αστυνομίας, πυροβολήθηκε εν ψυχρώ.
Σαμπάνης, Φραγκούλης, Μιχαλόπουλος: Οι ζωές των Ρομά (δεν) μετράνε
Ας θυμηθούμε το χρονικό των δολοφονιών των τριών νεαρών Ρομά, μέσω των οποίων αναδεικνύεται το μοτίβο των αφηγημάτων και κατασκευασμάτων της αστυνομίας, με απώτερο σκοπό την συγκάλυψη:
Ο ισχυρισμός της ύπαρξης όπλου και τραυματιών αστυνομικών στην περίπτωση Σαμπάνη
Στις 22 Οκτωβρίου του 2021, στη Λεωφόρο Θηβών στο ύψος του Ρέντη, ένα λευκό Hyundai δεν σταματάει σε σήμα ελέγχου. Η ομάδα ΔΙΑΣ ξεκινάει καταδίωξη και διαβιβάζει στον ασύρματο: «Κέντρο δεν σταματάει, τρία άτομα μέσα, αθίγγανοι». Οι αστυνομικοί θεωρούν το όχημα ύποπτο ως κλεμμένο, παρόλο που δεν είχε δηλωθεί ως κλεμμένο και η μόνη ισχύουσα παράβαση είναι το αδίκημα της ανυπακοής. Λίγο αργότερα, έρχεται η εντολή από το κέντρο της ΕΛ.ΑΣ για διακοπή της καταδίωξης. Οι ομάδες ΔΙΑΣ δεν σταματούν και συνεχίζουν επί δεκάδες χιλιόμετρα να καταδιώκουν το όχημα παρά τις επαναλαμβανόμενες εντολές του κέντρου να σταματήσουν.
Το αυτοκίνητο εγκλωβίζεται στο Πέραμα από διερχόμενο λεωφορείο και κάνει επικίνδυνους ελιγμούς για να διαφύγει. Οι αστυνομικοί γαζώνουν το αμάξι με τουλάχιστον 36 σφαίρες, σκοτώνοντας ακαριαία τον συνοδηγό, τον 20χρονο Νίκο Σαμπάνη, και τραυματίζοντας σοβαρά τον τρίτο συνεπιβάτη. Αργότερα επιβεβαιώνεται από τα στοιχεία ότι, παρά τους ισχυρισμούς της αστυνομίας, ο Νίκος Σαμπάνης δεν οδηγούσε το όχημα – κάτι το οποίο οι αστυνομικοί γνώριζαν από την πρώτη στιγμή.
Στο δελτίο τύπου που εξέδωσε η ΕΛ.ΑΣ έκανε λόγο για 7 τραυματίες αστυνομικούς, παρά τα ντοκουμέντα που διέψευδαν αυτή την εκδοχή. Ο ενεργός κίνδυνος ζωής, που θα δικαιολογούσε τη χρήση των υπηρεσιακών όπλων, δεν προκύπτει ούτε από τις ιατροδικαστικές εκθέσεις. Η ΕΛ.ΑΣ. αναφέρεται πλέον σε έναν 20χρονο Ρομά που σκοτώθηκε ενώ οι αστυνομικοί έριχναν βολές στις ρόδες. Ο 18χρονος Νίκος Σαμπάνης έχει 3 τραύματα στο θώρακα και ένα ακόμα στον λαιμό, ενώ ο 16χρονος συνεπιβάτης υφίσταται ρήξη σπλήνας από σφαίρα. Συνδικαλιστές της ΕΛ.ΑΣ. υποστηρίζουν ότι ο 3ος δράστης που διέφυγε κρατούσε όπλο. Ούτε αυτή η αφήγηση επιβεβαιώνεται. Οι αστυνομικοί, αν και αρχικά υπόδικοι για τα αδικήματα της ανθρωποκτονίας και απόπειρας ανθρωποκτονίας, δεν τίθενται σε διαθεσιμότητα και στη συνέχεια αθωώνονται.
Το κατασκεύασμα της επικίνδυνης μετωπικής εμβόλισης στην περίπτωση Φραγκούλη
Τα ξημερώματα της 5ης Δεκεμβρίου του 2022, ο 16χρονος Κώστας Φραγκούλης, Ρομά από τον καταυλισμό Αγίας Σοφίας Θεσσαλονίκης, διαφεύγει από βενζινάδικο της οδού Ν. Μοναστηρίου στη Θεσσαλονίκης χωρίς να πληρώσει καύσιμο αξίας 20 ευρώ. Μετά από κλήση του υπαλλήλου του πρατηρίου ειδοποιήθηκε η αστυνομία, ενώ στη συνέχεια η πλησιέστερη στο σημείο ομάδα ΔΙΑΣ άρχισε την καταδίωξη.
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου της ΕΛ.ΑΣ., ο νεαρός οδηγός ακολουθήθηκε από τους αστυνομικούς και αγνόησε τα σήματα των αρχών συνεχίζοντας την επικίνδυνη πορεία του. Κατόπιν, ανέπτυξε ταχύτητα «παραβιάζοντας αλλεπάλληλα φωτεινούς σηματοδότες και ενεργώντας συνεχώς επικίνδυνους ελιγμούς, επιχείρησε να εμβολίσει μετωπικά το προπορευόμενο δίκυκλο της Ομάδας ΔΙ.ΑΣ., θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή των αστυνομικών, αγνοώντας εκ νέου τις εντολές τους. Ενόψει του άμεσου κινδύνου, οι αστυνομικοί έκαναν χρήση όπλου (πραγματοποιώντας δύο βολές) με αποτέλεσμα ο οδηγός να χάσει τον έλεγχο αυτού, να προσκρούσει σε τοιχίο και να διακομισθεί σοβαρά τραυματισμένος στο εφημερεύον Νοσοκομείο με σταθμό του ΕΚΑΒ)». Ωστόσο, απέκρυψαν ότι η μια σφαίρα είχε βρει τον ανήλικο στο κεφάλι.
Ο 16χρονος Κώστας διακομίστηκε στο «Ιπποκράτειο» όπου υποβλήθηκε σε πολύωρο χειρουργείο αφαίρεσης σφαίρας από το κεφάλι. Εκεί νoσηλεύτηκε σε κρίσιμη κατάσταση στη ΜΕΘ για 11 ημέρες και στις 13/12/2022 έχασε τη μάχη για τη ζωή. Ήταν τότε που βγήκαμε οργισμέν@ στους δρόμους και απαιτήσαμε «Δηκεοσήνι». Ο αστυνομικός της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. που φέρεται να πυροβόλησε εναντίον του 16χρονου συνελήφθη κατόπιν εντολής εισαγγελέα, ασκήθηκε εναντίον του δίωξη για απόπειρα ανθρωποκτονίας με ενδεχόμενο δόλο, και τελικά αφέθηκε ελεύθερος, αφού του επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι.
Το αφήγημα της απείθειας και της εκπυρσοκρότησης στην περίπτωση Μιχαλόπουλου
Φτάνοντας στη δολοφονία του Χρήστου Μιχαλόπουλου, στις 23:15 το βράδυ του περασμένου Σαββάτου, αστυνομικός σε διατεταγμένη υπηρεσία εντοπίζει το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο 17χρονος στην Αλίαρτο και του κάνει σήμα να σταματήσει. Ο ανήλικος δεν σταματάει, και, αναπτύσσοντας ταχύτητα, κινείται προς την Θήβα μέσω της επαρχιακής οδού Θήβας-Λιβαδειάς. Από το κέντρο ενημερώνεται μια ομάδα ΟΠΚΕ η οποία στη διασταύρωση Καναβαρίου εντοπίζει το όχημα, το οποίο δεν σταματάει εκ νέου στο σήμα των αστυνομικών και κινείται προς Λεοντάρι. Μέσα στο αυτοκίνητο βρίσκεται επίσης ο αδερφός του θύματος, ηλικίας 16 ετών, καθώς και κορίτσια 17 ετών στα πίσω καθίσματα του αυτοκινήτου.
Μπαίνοντας στο χωριό, το αμάξι προσκρούει σε αυτοκίνητο και ακινητοποιείται. Τότε το όχημα προσεγγίζει ο 41χρονος υπαρχιφύλακας με το υπηρεσιακό του όπλο. Το αρχικό αφήγημα σύμφωνα με την ΕΛ.ΑΣ, ήθελε να «ζήτησε από τον οδηγό να βγει από το αμάξι. Τη στιγμή εκείνη ο 17χρονος βγαίνει από το αμάξι και προσπαθεί να κλέψει το πιστόλι από τον αστυνομικό. Ακολουθεί διαπληκτισμός που καταλήγει στον θανάσιμο τραυματισμό του ανήλικου Ρομά».
Το βιντεοληπτικό όμως υλικό από κάμερα ασφαλείας κοντινού σπιτιού έχει καταγράψει το μαύρο αυτοκίνητο να καταδιώκεται από το τζιπ της ΟΠΚΕ. Αρχικά ακούγονται φρένα, φωνές, ένας πυροβολισμός και ένα επαναλαμβανόμενο «γιατί». Στα πλάνα, αρχικά αστυνομικός φωνάζει «πίσω, πίσω» και «σταμάτα ρε», ενώ στη συνέχεια χτυπάει το τζάμι και πυροβολεί. «Τον πυροβόλησε αυτός. Τι σου έκανε το παιδί να το πυροβολήσεις;» λένε οι συνεπιβάτες του 17χρονου, ενώ φωνάζουν ακόμα «τι έκανες; τον σκότωσες – Γιατί το κάνατε; 17 χρονών;».
Ο κατηγορούμενος αστυνομικός τέθηκε σε διαθεσιμότητα τέσσερις ημέρες μετά τη δολοφονία του 17χρονου, ενώ σήμερα, 16/11, απολογείται στο δικαστικό μέγαρο Θήβας με την κατηγορία για ανθρωποκτονία με ενδεχόμενο δόλο. Ο δικηγόρος της οικογένειας του 17χρονου, Γιάννης Μπακαγιάννης, μίλησε εξ αρχής για «εκτέλεση» και ανέφερε ότι οι αστυνομικοί δεν ειδοποίησαν το ΕΚΑΒ και παράλληλα ενημέρωσαν την οικογένεια ότι ο ανήλικος είχε μπει στο χειρουργείο ενώ το παιδί είχε ήδη καταλήξει. Ακόμη, κατήγγειλε ότι «οι προανακριτικοί υπάλληλοι της συγκεκριμένης έρευνας κατάφεραν να πρωτοτυπήσουν παγκοσμίως βάζοντας το δράστη ως υπεύθυνο φύλαξης του χώρου που τελέστηκε η πράξη. Μάλιστα όταν έφτασε η Σήμανση εκεί προκειμένου να εντοπίσει DNA, επισημαίνει σε έκθεσή της ότι κάτι τέτοιο είναι δύσκολο καθώς η περιοχή είχε πλυθεί με νερό».
Ο ιατροδικαστής που εξέτασε το νεκρό κορμί του 17χρονου, διαπίστωσε ένα διαμπερές τραύμα στον αριστερό αντίχειρα, πράγμα που «μάλλον οφείλεται στο γεγονός ότι ο 17χρονος στην απελπιστική του προσπάθεια να σώσει τη ζωή του έβαλε μπροστά τα χέρια του». Κατόπιν η βολίδα συνέχισε την πορεία της στην αριστερή τραχηλική χώρα και κατέληξε στους μυς στην περιοχή του θώρακα. Τελικά, σύμφωνα με το ιατροδικαστικό πόρισμα που είδες χθες το φως της δημοσιότητας, βρέθηκε πυρίτιδα στο χέρι του, κάτι που επιβεβαιώνει πως ο αστυνομικός τον πυροβόλησε από πολύ κοντινή απόσταση – όπως είχε αρχικά αποφανθεί ο ιατροδικαστής. Πρόκειται για στοιχείο το οποίο θα συμπεριληφθεί στη δικογραφία.
Στον απόηχο των ψυχρών εκτελέσεων Ρομά και της ευκολίας με την οποία οι ψευδείς ισχυρισμοί των αστυνομικών γίνονται αποδεκτοί και υιοθετούνται από την ΕΛ.ΑΣ., η δικηγόρος Αντωνία Λέγακη, γνωστή για την αγωνιστική της στάση στο πλευρό των καταπιεσμένων, εξηγεί στην Popaganda πώς φτάσαμε στη συγκάλυψη ειδεχθών εγκλημάτων και στην έξαρση περιστατικών racial/ethnic profiling (η αυθαίρετη και υπέρμετρη αστυνομική βία και τα ρατσιστικά αντανακλαστικά κατά την άσκηση του αστυνομικού έργου).
Η εκτέλεση ως απάντηση στην άρνηση υπακοής: «Μια δημοκρατία μηδενικής αστυνομικής ανοχής και απόλυτης κάλυψης των εκτελέσεων»
Ρωτώ αρχικά την κα. Λεγάκη αν υπάρχει ένα μοτίβο στους ισχυρισμούς της ΕΛ.ΑΣ., στην περίπτωση δολοφονιών Ρομά που καταδιώκονται. «Καταρχάς, η εκπυρσοκρότηση είναι ένα δικαιολογητικό επιχείρημα το οποίο χρησιμοποιείτο περισσότερο στο παρελθόν και λιγότερο σήμερα, που έχουμε ακόμα πιο θρασείς δικαιολογητικούς λόγους, όπως το ότι δήθεν κινδυνεύουν οι αστυνομικοί από άοπλους ανθρώπους που κατά κύριο λόγο είναι μελαμψοί – χωρίς αυτό να αποδεικνύεται. Πρόκειται για έναν αυθαίρετο ισχυρισμό, ο οποίος διατυπώνεται, όχι μόνο από τους ίδιους τους δράστες αστυνομικούς, αλλά και επίσημα από την αστυνομία, και ο οποίος δικαιολογεί, όχι απλώς ένα αμυντικό τραύμα ή μια αμυντική αντίδραση, αλλά την εκτέλεση του ανθρώπου που υποτίθεται πως τους απείλησε. Με αυτόν τον τρόπο, δηλώνεται ότι έχουμε μια δημοκρατία μηδενικής αστυνομικής ανοχής και απόλυτης κάλυψης των εκτελέσεων της αστυνομίας», εξηγεί.
Πλέον, όχι μόνο όποιος Ρομά μπορεί να επιτίθεται σε αστυνομικό, αλλά και όποιος απλώς αρνείται να υπακούσει σε αστυνομικό, μπορεί να εκτελείται. Όπως επισημαίνει η δικηγόρος, «Η άρνηση της υπακοής τιμωρείται με εκτέλεση. Η δήλωση προς την κοινωνία είναι αυτή. Πρόκειται πλέον για ένα χαρακτηριστικό, ότι πάντα οι τσιγγάνοι εκτελούνται. Εδώ και δεκαετίες, οι Ρομά, όταν δεν σταματούν, πυροβολούνται, και εκείνοι που γλιτώνουν την εκτέλεση είναι όσοι καταφέρνουν να ξεφύγουν. Για τον λόγο αυτό μιλάμε πλέον για την ύπαρξη ρατσιστικού κινήτρου (βλ. άρθρο 82 Α του Ποινικού Κώδικα) με βάση την εθνοτική καταγωγή των (Ρομά) θυμάτων (racial profiling)».
Σπάνια έχουμε άλλωστε τραυματίες τσιγγάνους χτυπημένους σε πόδια ή χέρια και όχι σε ζωτικά μέρη του σώματος που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε θάνατο. «Οι Ρομά δεν τραυματίζονται«, λέει η κα. Λεγάκη και προσθέτει: «Είναι σαφές ότι πρόκειται για έναν στοχοποιημένο πληθυσμό. Ο ρατσισμός άλλωστε δεν ήταν ποτέ μια σκέτη ιδεολογική κατασκευή. Είναι μια ιδεολογική κατασκευή που έχει υλικό ενδιαφέρον και υλικό στόχο. Αρχικά, ο στόχος είναι να δοθεί ένα μήνυμα στην κοινωνία “των άλλων”, των υποτίθεται “κανονικών”, ένα μήνυμα μηδενικής ανοχής, και ταυτόχρονα μια δήλωση ότι αν είσαι νοικοκύρης και λευκός δεν θα κινδυνέψεις, και, επομένως, δεν χρειάζεται να εξεγερθείς για την δολοφονία ενός Ρομά.
Επίσης, αντί να δίνουμε βαρύτητα στις εγκληματικές πράξεις της αστυνομίας και του ίδιου του κράτους, εμμένουμε σ’ εκείνη που προέχεται από τους Ρομά και η οποία μπορεί να είναι πολύ μικρότερης βαρύτητας από μια κρατική δολοφονία. Η κλοπή ενός παπουτσιού ή ενός πλυντηρίου από έναν Ρομά θα τον στοχοποιήσει ως εγκληματία, σε αντίθεση με μια δολοφονία που μπορεί να διαπράξει ένας αστυνομικός και θα βγει και ήρωας από πάνω».
Γιατί οι περιπτώσεις συστημικής βίας δεν φτάνουν στα ακροατήρια; – Οι Εισαγγελείς ως προστατευτικός βραχίονας της αστυνομίας
Η συζήτησή μας φτάνει στο τι σημαίνει στην πράξη η ανθρωποκτονία με «ενδεχόμενο δόλο» με την οποία κατηγορείται αυτή τη στιγμή ο 41χρονος αστυνομικός που σκότωσε τον 17χρονο Χρήστο, και αν αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει στην καταδίκη του. «Σημαίνει ότι ο άνθρωπος που στόχευσε αυτό το παιδί δεν είχε άμεσο δόλο να το σκοτώσει, αλλά ήθελε να τον αποφύγει ή εφάρμοσε ένα αμυντικό χτύπημα, με το οποίο όμως αποδεχόταν το ενδεχόμενο η πράξη του αυτή να επιφέρει τον θάνατο. Στην πραγματικότητα βέβαια, η κατηγορία αυτή είναι μια έμμεση εξαγωγή από τον Εισαγγελέα της αθώωσης του αστυνομικού», λέει η δικηγόρος.
Και εξηγεί: «Τα τελευταία χρόνια έχουμε μια μεταβολή στο κομμάτι της δικαιοσύνης και της δικαστικής εξουσίας – όχι ότι ήταν ποτέ εχθρική προς την αστυνομική βία. Καθώς όμως έχουμε εμπειρίες από τις δικαστικές αίθουσες, κατά τις οποίες, χάρη στην συλλογική υπεράσπιση μιας υπόθεσης με τον κόσμο και τις συλλογικότητες του μαζικού κινήματος να είναι παρόντες, καταφέρνουμε μέχρι σήμερα να σημειώνουμε νίκες και να έχουμε αποφάσεις που εκδίδονται στο όνομα του ελληνικού λαού όπως προβλέπει το Σύνταγμα, αυτό έχει μετατρέψει τον/την Εισαγγελέα σε προστατευτικό βραχίονα της αστυνομίας, έτσι ώστε ποτέ να μην φτάνει περίπτωση αστυνομικής βίας στα ακροατήρια.
Σε μια περίοδο που η αστυνομική αυθαιρεσία και οι δολοφονίες είναι πολύ περισσότερες από ποτέ στο πρόσφατο παρελθόν, έχουμε τις λιγότερες παραπομπές κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Βγαίνει πάντα ένας προστατευτικός εισαγγελέας και λέει ότι η αστυνομία έκανε τη δουλειά της».
Οι εκτελέσεις Ρομά αυξάνονται, οι μαζικές διαμαρτυρίες συρρικώνονται
Στην περίπτωση της δολοφονίας του Νίκου Σαμπάνη, ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Τάκης Θεοδωρικάκος, είχε επισκεφθεί τους επτά αστυνομικούς που κρατούνταν στη ΓΑΔΑ, ενώ ο Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων τους είχε δώσει δημοσίως συγχαρητήρια μέσω twitter. Κατά τη διάρκεια της προσαγωγής τους στα δικαστήρια, πλήθος συναδέλφων τους φώναζαν «ήρωες», ενώ ο πρόεδρος των Ειδικών Φρουρών δήλωνε: «Η εντολή να σταματήσει η καταδίωξη, ήταν εγκληματική, απαράδεκτη και δεν αρμόζει σε σύγχρονη αστυνομία». Μετά τη μη προφυλάκισή τους, ο ίδιος δηλώνει ότι «η απόφαση αυτή λύνει τα χέρια της αστυνομίας».
Ρωτώ την κα. Λεγάκη πού οφείλεται η σταδιακή υποχώρηση αντίστοιχων προκλητικών δηλώσεων κυβερνητικών στελεχών, η οποία παρατηρείται στην περίπτωση Φραγκούλη και Μιχαλόπουλου, χαρακτηριστικά. «Από την εποχή της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, βλέπουμε κυβερνητικά στοιχεία να προχωρούν σε δηλώσεις στήριξης της αστυνομίας. Τώρα παρουσιάζονται πιο μαζεμένα επειδή έχουν εκτεθεί στην κοινή γνώμη.
Παράλληλα, στην περίπτωση του Αλέξη είχε βγει όλη η Αθήνα στους δρόμους, είχαμε μια εξέγερση. Έπρεπε εκεί λοιπόν να βγει το κυβερνητικό κομμάτι της Πολιτείας να στηρίξει το κράτος σε αυτόν τον επικείμενο πόλεμο μεταξύ “εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων” και να πάρει θέση».
Η δικηγόρος εξηγεί τους λόγους για τους οποίους δεν πραγματοποιούνται αντίστοιχα καλέσματα και μαζικές διαμαρτυρίες με αφορμή τη δολοφονία Μιχαλόπουλου: «Τώρα, δυστυχώς, η κοινωνία ζει σε εποχές βαθιάς ήττας και όταν οι εργαζόμενοι τα προηγούμενα χρόνια της κρίσης βγήκαν στους δρόμους, έκαναν ό,τι σκέπτονταν πως θα έχει κάποιο αποτέλεσμα, αλλά δεν προχώρησαν παρακάτω γιατί οι οργανώσεις τους και οι συλλογικότητές τους δεν ήταν αρκετές για να προχωρήσουν παρακάτω και να διεκδικήσουν την εξουσία για λογαριασμό τους.
Ακολούθησε λοιπόν βαριά ήττα για τον λαό και μεγάλη νίκη για το σύστημα, η οποία αποθάρρυνε τους ανθρώπους. Όταν ο κόσμος δεν βγαίνει πια έξω γιατί θεωρεί ότι δεν υπάρχει κάτι να κερδίσει, δεν βγαίνει για το δικό του το ψωμί και τη ζωή του, δεν θα βγει για τη ζωή των Ρομά – όσο κι αν προασπίζεται τα δικαιώματά τους».
