Έλλειψη εργατικών χεριών; Στις ΗΠΑ βρήκαν τη «λύση»: Παιδική εργασία

Πριν τον αμερικανικό εμφύλιο, τα περισσότερα παιδιά κάτω των 15 ετών στη χώρα εργάζονταν πάνω από 14 ώρες την ημέρα, εκτός κι αν ήταν από πλούσια οικογένεια. Στη δεύτερη περίπτωση, η οικογένεια είχε άλλα παιδιά στη δούλεψή της. Μετά τον πόλεμο, ο αμερικανικός Βορράς θέλησε να καταργήσει την παιδική εργασία. Τότε, οι εταιρείες μετέφεραν την παραγωγή τους σε πολιτείες του Νότου, όπου βαμβακουργεία και ανθρακωρυχεία εκεί έγιναν οι βιομηχανίες με την πιο εντατική παιδική εργασία στη χώρα.

Μπορεί ο πρώτος νόμος που απαγόρευε την παιδική εργασία στις ΗΠΑ να θεσπίστηκε το 1938 επί προεδρίας Ρούσβελτ (μέχρι σήμερα αποτελεί τη βάση της σχετικής νομοθεσίας), αποδεικνύεται όμως τώρα πως ύψιστη «αξία» για μέρος του νομοθετικού σώματος είναι η «οικονομία» – οπότε, τι κι αν θυσιαστούν τα δικαιώματα των παιδιών στον βωμό της;

Η είδηση ήταν ξεκάθαρη: Τον περασμένο Ιανουάριο, στις πολιτείες της Αϊόβα και της Μινεσότα εισήχθησαν νομοσχέδια για να «χαλαρώσουν» τη νομοθεσία περί παιδικής εργασίας, μειώνοντας το ηλικιακό όριο και τις προδιαγραφές ασφαλείας «σε κάποιους από τους πλέον επικίνδυνους εργασιακούς χώρους της χώρας», γράφει η Washington Post. Στην Αϊόβα, ο νόμος θα επιτρέπει σε 14χρονα και 15χρονα να εργάζονται σε εργοστάσια συσκευασίας κρέατος. Στη Μινεσότα, 16χρονα και 17χρονα θα μπορούν να εργάζονται σε κατασκευαστικά έργα.

Πιο συγκεκριμένα, το νομοσχέδιο της Αϊόβα που κατατέθηκε από τον Ρεπουμπλικανό γερουσιαστή Τζέισον Σούλτς και είναι πιο αναλυτικό, θα επιτρέπει σε 14χρονα να εργάζονται σε βιομηχανικά ψυγεία και ψύκτες κρέατος -εφόσον είναι διαχωρισμένα από τους χώρους όπου προετοιμάζεται το κρέας- καθώς και σε βιομηχανικά πλυντήρια. Στα 15, θα μπορούν να εργάζονται ως ναυαγοσώστες και δάσκαλοι κολύμβησης, να δουλεύουν σε «ελαφριές» αλυσίδες συναρμολόγησης με σχετική άδεια από το κράτος, αλλά και ως φορτοεκφορτωτές σε οχήματα και ράφια για βάρος μέχρι περίπου 23 κιλά κατόπιν ειδικής άδειας «που θα εξαρτάται από τη δύναμη και την ικανότητα του 15χρονου». Έφηβοι 16 και 17 ετών θα επιτρέπεται να σερβίρουν αλκοόλ σε μπαρ και εστιατόρια κατόπιν γονικής συναίνεσης. Επίσης, θα αυξηθούν οι ώρες που οι έφηβοι μπορούν να δουλεύουν κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους.

Το καλύτερο; Η επιχείρηση θα προστατεύεται από την αστική ευθύνη σε περίπτωση που ένα εργαζόμενο παιδί αρρωστήσει, τραυματιστεί ή σκοτωθεί στη δουλειά.

Το νομοσχέδιο της Αϊόβα, διατηρεί στα χαρτιά τις απαγορεύσεις στην παιδική εργασία, αλλά επιτρέπει σε πολιτειακές αρχές να δίνουν άδεια κατ’ εξαίρεση για παιδιά 14-17 ετών για οποιαδήποτε εργασία εάν αυτή εντάσσεται στο πλαίσιο προγράμματος απόκτησης επαγγελματικών δεξιοτήτων – και ταυτόχρονα τους στερεί το δικαίωμα αποζημίωσης.

Σημειώνεται ότι σήμερα στις ΗΠΑ, παιδιά κάτω των 14 ετών απαγορεύεται να εργάζονται με εξαίρεση τον αγροτικό τομέα, ενώ τα παιδιά κάτω των 17 δεν επιτρέπεται να εργάζονται πάνω από τρεις ώρες κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Ταυτόχρονα, αποκλείονται από επικίνδυνες εργασίες, όπως ο χειρισμός βαρέων μηχανημάτων.

Οι κινήσεις αυτές έρχονται, ενώ από το 2015 έχουν αυξηθεί στη χώρα οι παραβιάσεις της νομοθεσίας περί παιδικής εργασίας Μόνο τον περασμένο χρόνο αποκαλύφθηκαν οι εξής:

Η Packers Sanitation Services Inc., εταιρεία με έδρα το Ουισκόνσιν που στέλνει προσωπικό στην εστίαση και τη γεωργία με συμβόλαια, είχε προσλάβει περισσότερα από 100 παιδιά 13 έως 17 ετών, όλα ισπανόφωνα, για να καθαρίζουν το πάτωμα και άλλες επιφάνειες όπου σφαγιάζονται ζώα, όπως αποκάλυπταν οι ομοσπονδιακές αρχές τον περασμένο Νοέμβριο. Ένα 13χρονο υπέστη χημικά εγκαύματα και άλλους τραυματισμούς, όπως κι ένα 14χρονο, που επιπλέον καθάριζε μηχανήματα κοπής κρέατος 18 ώρες την εβδομάδα και μετά κοιμόταν στο σχολείο ή δεν πήγαινε καθόλου. Στην εταιρεία επιβλήθηκε πρόστιμο 1,5 εκατ. δολ. Σημειωτέον, ότι το αμερικανικό υπουργείο Εργασίας έχει εντοπίσει κι άλλες παραβιάσεις από την PSSI, περιλαμβανομένων ατυχημάτων που οδήγησαν σε ακρωτηριασμούς.  

Παιδιά μεταναστών ακόμα και 12 χρονών δούλευαν σε τουλάχιστον τέσσερα εργοστάσια στην Αλαμπάμα που προμήθευαν με μέρη τις αυτοκινητοβιομηχανίες Hyundai και τη θυγατρική της Kia, αποκάλυπτε τον Δεκέμβριο το Reuters. Σε τέτοιου είδους εργοστάσια απαγορεύεται η παιδική εργασία.

Οι ομοσπονδιακές αρχές επίσης ανακάλυψαν ότι περισσότερα από 100 παιδιά 13 ως 15 ετών δούλευαν κατά παραβίαση της νομοθεσίας όσο αφορά στα ωράρια σε καταστήματα franchise των McDonald’s στο Πίτσμπουργκ.

Και στα Dunkin’ Donuts επιδικάστηκε πρόστιμο 145.000 δολ. για πάνω από 1.200 παραβιάσεις της νομοθεσίας για παιδική εργασία σε 14 franchise καταστήματά τους μέσα σε ενάμιση χρόνο. Η εταιρεία είτε δεν είχε διασφαλίσει άδεια για τους ανηλίκους είτε δεν τους επέβλεπε μετά τις 8 το βράδυ είτε τους έβαζε να δουλέψουν εκτός επιτρεπόμενου ωραρίου ή παραπάνω από τις επιτρεπόμενες ώρες.

Τέλος, στην αλυσίδα εστίασης Chipotle επιβλήθηκε τον Σεπτέμβριο πρόστιμο 7,75 εκατ. δολ. από την πολιτεία του Νιου Τζέρσεϊ για περίπου 30.600 παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας για παιδιά που αφορούσαν κυρίως σε πολλές ώρες εργασίας και έλλειψη διαλειμμάτων για φαγητό.  

Μέσα σε αυτό το κλίμα κι ενώ εφηβική εργασία αυξήθηκε περισσότερο από 32% στις ΗΠΑ το καλοκαίρι του 2021 –το υψηλότερο επίπεδο από το 2008- έρχονται πολιτικοί να προωθήσουν νομοθεσία «χαλάρωσης» των περιορισμών για την παιδική εργασία. Δεν είναι μόνο η Αϊόβα και η Μινεσότα. Το Νιου Τζέρσεϊ το 2022 θέσπισε νόμο που επέκτεινε τις ώρες εργασίας των ανηλίκων τις περιόδους που δεν έχουν σχολείο. Στο Ουισκόνσιν, οι Ρεπουμπλικανοί έχουν περάσει αρκετούς νόμους την τελευταία δεκαετία που αποδυναμώνουν την προστασία για την παιδική εργασία. Το 2011, κατήργησαν το όριο ωρών που 16χρονα και 17χρονα μπορούν να εργάζονται (εκτός σχολικών ωρών) και το 2017 κατόρθωσαν να αντικαταστήσουν στα επίσημα έγγραφα τον όρο «παιδική εργασία» με τον όρο «εργασία ανηλίκων». Πρόσφατα, στην ίδια πολιτεία αποφεύχθηκε «στο τσακ» να περάσει νόμος που καταργούσε κάθε όριο στις ώρες εργασίας και για παιδιά κάτω των 16 στις σχολικές περιόδους καθώς ο Δημοκρατικός κυβερνήτης Τόνι Έβερς άσκησε βέτο. Στο Οχάιο, η Γερουσία πέρασε νόμο επέκτασης ωρών εργασίας, ο οποίος όμως απορρίφθηκε στην Κάτω Βουλή. Σε ομοσπονδιακό επίπεδο, ο Ρεπουμπλικάνος Ντέιβ Τζόις, μέλος του Κογκρέσου (εκπροσωπεί το Οχάιο), συνέταξε νομοσχέδιο το 2022 για να επεκτείνει τις ώρες εργασίας 14χρονων και 15χρονων όταν τα σχολεία δεν λειτουργούν.  

Εμπρός ολοταχώς, λοιπόν, για την αναδημιουργία μιας στρατιάς Όλιβερ Τουίστ, παιδιών εξωθημένων λόγω φτώχειας να δουλεύουν, που επιπλέον τώρα θα είναι αμφίβολο αν θα μπορούν να παρακολουθούν το σχολείο (διαιωνίζοντας έτσι τον φαύλο κύκλο της φτώχειας) ή αν θα φθάσουν μέχρι την ενηλικίωση αρτιμελείς.

Οι αλλαγές προωθούνται ενώ είναι γνωστό ότι για παράδειγμα σύμφωνα με μελέτη του 2011 που δημοσιεύτηκε στο Child Development, οι έφηβοι που εργάζονται πάνω από 20 ώρες την εβδομάδα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους μπορεί να έχουν χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις, να χάσουν το ενδιαφέρον τους για το σχολείο και να παρουσιάσουν προβλήματα συμπεριφοράς.

Γιατί λοιπόν γυρνάμε σε απίστευτης σκληρότητας εποχές – και γιατί τώρα;

Γιατί οι εργοδότες δεν βρίσκουν όσους υπαλλήλους χρειάζονται, είναι η απάντηση που επαναλαμβάνεται εκνευριστικά μονότονα από τους θιασώτες της ιδέας. «Εντάσσεται σε μια σταθερή τάση στην οικονομία της εργασίας, λένε οι ειδικοί. Όταν οι εργοδότες δυσκολεύονται να βρουν τους ικανούς, μπορεί να προτιμήσουν νεότερους, πιο φθηνούς εργαζόμενους αντί να αυξήσουν μισθούς και προνόμια για να προσελκύσουν ενηλίκους», εξηγούν στην Washington Post.

Οι υπέρμαχοι της παιδικής εργασίας καταφεύγουν συνήθως στο επιχείρημα του αρχιτέκτονα του νομοσχεδίου της Μινεσότα γερουσιαστή Ριτς Ντάχαιμ, πως έτσι οι έφηβοι αποκτούν εμπειρία και πως συχνά οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να πληρώνουν παραπάνω. (Γιατί είναι φοβερά σημαντικό να αποκτάς «εμπειρία» στο να σερβίρεις τραπέζια ή να κουβαλάς τούβλα στα 15 σου ενώ θα έπρεπε να εστιάζεις στο σχολείο). Ο εκπρόσωπος δε της Ένωσης Εστιατόρων του Οχάιο Τοντ Μπόουεν υποστήριξε ότι κάνει καλό στους εφήβους να εργάζονται περισσότερο γιατί… μειώνουν τον χρόνο που βρίσκονται μπροστά σε μια οθόνη. 

«Είναι απλά τρελό», θα έλεγε ο πρόεδρος του Εργατικού Συνδικάτου της Αϊόβα AFL-CIO Τσάρλι Γουίσμαν. «Ένα παιδί μπορεί να χάσει το χέρι του ακόμα και σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την εργασία». Εάν περάσει, ο νόμος θα ακυρώσει δεκαετίες εργατικής νομοθεσίας για την προστασία των παιδιών, που δημιουργήθηκε γιατί πολύ απλά «τα παιδιά τραυματίζονταν και σκοτώνονταν». Το υπουργείο Εργασίας ήδη διερευνά τον θάνατο νεαρών εργαζομένων, περιλαμβανομένων τριών το 2021 και ενός τον Μάιο του 2022 – 16χρονος που δούλευε σε κατασκευαστικά έργα κι έπεσε από ύψος πάνω από 48 μέτρα προσπαθώντας να πηδήξει από μια στέγη σε κοντινό ανελκυστικό μηχάνημα. Εάν οι επιχειρήσεις θέλουν αν λύσουν το πρόβλημα της έλλειψης εργατικού δυναμικού, πρέπει να βελτιώσουν τους μισθούς, την ασφάλιση υγείας και το συνταξιοδοτικό, προσέθεσε ο Γουίσμαν.

Μαζί του φέρεται να συμφωνεί και η Χάιντι Σίαρχολτς, επικεφαλής οικονομολόγος στο υπουργείο Εργασίας επί προεδρίας Ομπάμα. «Έλλειψη εργαζομένων στις ΗΠΑ; Όχι, είναι κρίση χαμηλών μισθών», τιτλοφορεί άρθρο της στο In These Times. Μετά τη Μεγάλη Ύφεση, «κυκλοφορούσαν συνεχώς ιστορίες για εργοδότες που δεν έβρισκαν εργαζομένους», γράφει η Σίαρχολτς. «Οι ιστορίες τότε για έλλειψη εργαζομένων στον κατασκευαστικό τομέα, όταν η ανεργία σε αυτόν ήταν σχεδόν 13% μοιάζουν με τους σημερινούς ισχυρισμούς για ελλείψεις εργαζομένων σε εστιατόρια, εάν λάβουμε υπόψη ότι η ανεργία στον τομέα ψυχαγωγίας και τα ξενοδοχεία είναι σήμερα 13%», συμπληρώνει. Και συνεχίζει: «Η Μεγάλη Ύφεση προκλήθηκε όταν έσκασε μια τεράστια φούσκα ακινήτων που άφησε άνεργους πολλούς εργαζόμενους στον κατασκευαστικό τομέα και η ύφεση λόγω Covid προκλήθηκε από την κρίση στη δημόσια υγεία που έκλεισε πολλά εστιατόρια. Και στις δύο περιπτώσεις, παράλογες αναφορές για εργοδότες που δεν μπορούν να βρουν εργαζομένους έπεισαν την κοινή γνώμη. Αλλά μια διεισδυτική ματιά, αποκαλύπτει ότι πέρα από τις ιστορίες, υπάρχουν ελάχιστες αποδείξεις ότι υπάρχει πραγματική έλλειψη».

Στην Αϊόβα, μάλιστα, που προωθεί το συγκεκριμένο νομοσχέδιο με πρόφαση τις ελλείψεις εργατικών χεριών στη βιομηχανία συσκευασίας κρέατος κυρίως επειδή πολλοί παραιτήθηκαν το 2020, καθώς εκτίθεντο πολύ στην πανδημία, έρευνα έδειξε ότι οι εργαζόμενοι ήταν διατεθειμένοι να δουλέψουν εκεί ξανά για λίγο μεγαλύτερο μισθό.

Αλλά, βέβαια, τα παιδιά «κοστίζουν» λιγότερο.

Δεν ξεπήδησαν όμως από το πουθενά όσοι επιδιώκουν οπισθοδρόμηση στα δικαιώματα των παιδιών. Για παράδειγμα, πίσω από την προσπάθεια για χαλάρωση της νομοθεσίας στο Οχάιο έχει καταγραφεί ένα ισχυρό λόμπι που περιλάμβανε την Εθνική Ένωση Ανεξάρτητων Επιχειρήσεων NFIB (National Federation of Independent Business). Η NFIB να παρουσιάζεται ως «η φωνή των μικρών επιχειρήσεων», ωστόσο «διαθέτει ιστορικό υπερβολικής υποστήριξης συντηρητικών σκοπών και έχει πάρει εκατομμύρια από δεξιές ομάδες», επισημαίνουν δημοσιεύματα. Η αντεργατική δράση της NFIB υπάρχει πολύ πριν τα σημερινά προβλήματα στην αγορά εργασίας. Για παράδειγμα, είχε υποστηρίξει πριν το 2018 την προσπάθεια να αξιοποιηθεί το Ανώτατο Δικαστήριο για να «ξεκοιλιαστούν» τα συνδικάτα του Δημοσίου.

Πέφτουμε απ’ τα σύννεφα.

Εκτεθειμένοι στον κίνδυνο οι λιλιπούτειοι εργάτες στα χωράφια

Η προώθηση της παιδικής εργασίας δεν δικαιολογείται ακόμα κι αν υπήρχαν πραγματικές ελλείψεις στην αγορά εργασίας. Πόσο μάλλον όταν αποδεικνύεται ότι κυρίως εξυπηρετεί τη μεγιστοποίηση κερδών των επιχειρήσεων.

Ήδη, είναι πάρα πολλά τα παιδιά που εργάζονται στον αγροτικό τομέα στις ΗΠΑ. Η οργάνωση Δικαιοσύνη για τις Γυναίκες Μετανάστριες υπολογίζει ότι στα αμερικανικά χωράφια εργάζονται κάπου 300.000-500.000 παιδιά. Ο ακριβής αριθμός είναι δύσκολο να υπολογιστεί. «Ακόμα και 12χρονα παιδιά προσλαμβάνονται για να κάνουν σκληρή δουλειά στις αμερικανικές φάρμες, με κίνδυνο να τραυματιστούν σοβαρά, να πάθουν ηλίαση, δηλητηρίαση από τα φυτοφάρμακα, ακόμα και να πεθάνουν», έλεγε η ερευνήτρια του Human Rights Watch Μάργκρετ Wurth. Η αμερικανική νομοθεσία επιτρέπει ακόμα και σε παιδιά 12 ετών να εργάζονται απεριόριστες ώρες σε χωράφια οποιουδήποτε μεγέθους κατόπιν γονικής συναίνεσης κι εφόσον δεν χάνουν το σχολείο. Περίπου 33 παιδιά τραυματίζονται καθημερινά σε αγροτικές εργασίες ενώ ένα στα δύο παιδιά που πεθαίνουν στη δουλειά στις ΗΠΑ είναι στον αγροτικό τομέα, σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού κράτους.

Οι «χλιαρές» προσπάθειες της κυβέρνησης Ομπάμα να ενισχύσει τους νόμους περί παιδικής εργασίας απέτυχαν, ειδικά στον αγροτικό τομέα. Και σήμερα υπάρχουν συντονισμένες προσπάθειες για την αποδυνάμωσή τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ΗΠΑ είναι η μοναδική χώρα που έχει υπογράψει, αλλά δεν έχει επικυρώσει τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Επιστρέφουμε άραγε στο 1900, όταν 1 στα 5 Αμερικανάκια εργάζονταν και το 25% των εργατών στα κλωστοϋφαντουργεία του Νότου ήταν κάτω από 16;

Έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι από την εποχή μετά τον αμερικανικό Εμφύλιο, όταν στη χώρα πίστευαν ότι δεν είναι κακό να δουλεύουν τα παιδιά, αρκεί να προλαβαίνουν να μορφωθούν στοιχειωδώς. Κι από το 1870, όταν τα συνδικάτα ξεκίνησαν να εναντιώνονται στην παιδική εργασία, όχι γιατί έβλαπτε τα παιδιά, αλλά γιατί έτσι δεν υπήρχαν καλοπληρωμένες δουλειές για τους ενηλίκους.

Στην περίπτωση των ΗΠΑ, η προωθούμενη οπισθοδρομική νομοθεσία «κάνει τίτλους» γιατί αφορά σε παιδιά μιας «ανεπτυγμένης» χώρας – σε μεγάλο ποσοστό λευκά. Γιατί δυστυχώς η παιδική εργασία είναι κανόνας σε πολλές χώρες του φτωχού Νότου. Η σχετική απάθεια απέναντι σε αυτή την «κανονικότητα» θυμίζει τους ακτιβιστές της Εθνικής Επιτροπής για την Παιδική Εργασία του αμερικανικού Βορρά, που από το 1904 πίεζαν να μη δουλεύουν τα παιδιά μιλώντας για «δουλεία λευκών παιδιών» που αποδυνάμωνε τη λευκή φυλή, και άρα και τα σχέδια των ΗΠΑ για παγκόσμια κυριαρχία.

Όταν όμως ακόμα και ο «προηγμένος Βορράς» αρχίζει να κανονικοποιεί το ξήλωμα θεσμικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων, τότε πρέπει να ανησυχούμε.