Αν και το τοπίο είναι ακόμα ασαφές όσον αφορά στις ενέργειες του νεοσύστατου Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας που εδραιώθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα 77/2023, φεμινιστικές και γυναικείες οργανώσεις, αλλά και ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, έχουν εκφράσει ήδη ανησυχίες για το μέλλον της ισότητας των φύλων και των έμφυλων ζητημάτων στην ατζέντα της κυβέρνησης και του υπουργείου – και ίσως όχι άδικα. Βασική αιτία, το γεγονός ότι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, μαζί με το τμήμα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, απορροφήθηκαν και ενώθηκαν στη νέα Γενική Γραμματεία Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και η έννοια του φύλου καταργήθηκε από τον τίτλο της.
Πριν από 38 χρόνια, ιδρύθηκε στη χώρα μας η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, μετά από αλλεπάλληλους αγώνες του Φεμινιστικού και Εργατικού Κινήματος, η οποία κατά την τετραετία 2019-2023, υποβαθμίστηκε σημαντικά από την κυβέρνηση: Αρχικά, με το Π.Δ. 84/2019 μετονομάστηκε σε Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων και με το Π.Δ 3/2021, σε Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων.
Οι εξελίξεις αυτές δημιουργούν ερωτήματα για το αν πρόθεση της κυβέρνησης είναι να συνδέσει το δημογραφικό ζήτημα και τη μητρότητα με τις ελευθερίες των γυναικών και κυρίως την αυτοδιάθεση του σώματος. Η διαφαινόμενη – σε πολιτικό και συμβολικό επίπεδο – υποβάθμιση του κεντρικού θεσμικού φορέα για την ισότητα των φύλων έρχεται σε αντίθεση με το γεγονός ότι η Ελλάδα, με βάση τον Δείκτη για την Ισότητα των Φύλων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2022, βρίσκεται στην τελευταία θέση με επίδοση 53,4, δηλαδή 15,2 βαθμούς κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Εκπρόσωποι της γυναικείας μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Διοτίμα, εκφράζουν στην Popaganda την αναγκαιότητα της σύστασης ενός εξειδικευμένου κεντρικού κυβερνητικού φορέα για την έμφυλη ισότητα. Όπως επισημαίνουν αρχικά, «Η πρόσφατη σύσταση Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας στην οποία εντάσσονται σχεδόν αορατοποιημένες οι πολιτικές για την ισότητα των φύλων, καθώς το έμφυλο πρόσημο έχει πλέον διαγραφεί από τον τίτλο της νεοσύστατης “Γενικής Γραμματείας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, δημιουργεί έντονη ανησυχία και προβληματισμό στις γυναικείες και φεμινιστικές οργανώσεις, αλλά και ευρύτερα στη δημοκρατική κοινωνία».
«Η διασφάλιση του αυτόνομου ρόλου των πολιτικών ισότητας των φύλων μέσω της σύστασης εξειδικευμένων κεντρικών και περιφερειακών κυβερνητικών οργάνων, προκρίνεται από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς»
«Σοβαρά ερωτήματα, μάλιστα, εγείρονται όχι μόνο γιατί δεν είναι πλέον ορατός ο πολιτικός στόχος της έμφυλης ισότητας, αλλά επιπλέον γιατί οι πολιτικές ισότητας εντάσσονται στην ομπρέλα των πολιτικών για την οικογένεια και την κοινωνική συνοχή, μαζί με τη δημογραφική πολιτική, σαν να ταυτίζονται μονοσήμαντα γυναίκες/θηλυκότητες και έμφυλα δικαιώματα με την οικογένεια και τους στερεοτυπικούς έμφυλους ρόλους».
Το Κέντρο Διοτίμα επισημαίνει ακόμα τους προβληματισμούς του σχετικά με το πώς θα μπορέσει να διασφαλιστεί η υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων 2021-2025 και των 4 αξόνων προτεραιότητας, που αφορούν στην πρόληψη και καταπολέμηση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, την ισότιμη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας και σε θέσεις λήψης αποφάσεων και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στις τομεακές πολιτικές, αλλά και η πρόβλεψη σύστασης Εθνικού Μηχανισμού για τα Δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ που εξαγγέλθηκε στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ .
Όπως εξηγεί, «Η διασφάλιση του αυτόνομου ρόλου των πολιτικών ισότητας των φύλων μέσω της σύστασης εξειδικευμένων κεντρικών και περιφερειακών κυβερνητικών οργάνων, προκρίνεται από διεθνείς και ευρωπαϊκούς οργανισμούς. Σύμφωνα μάλιστα με το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE), το κυβερνητικό αυτό όργανο θα πρέπει να συστήνεται στο υψηλότερο επίπεδο διακυβέρνησης, ενώ οι πολιτικές ισότητας των φύλων θα πρέπει να συνιστούν θεσμική αρμοδιότητα, για παράδειγμα, ενός υπουργείου για τα θέματα αυτά».
«Η ύπαρξη ενός τέτοιου κυβερνητικού οργάνου συνιστά σημαντικό δείκτη για την ανάληψη υψηλής κυβερνητικής ευθύνης και δέσμευσης ως προς τον πολιτικό στόχο της έμφυλης ισότητας, την ένταξη της διάστασης του φύλου σε όλες τις πολιτικές, και την εφαρμογή οριζόντιων αλλά και στοχευμένων πολιτικών σε όλο το εύρος της δημόσιας διοίκησης για την άρση των έμφυλων διακρίσεων και την κατοχύρωση της ουσιαστικής ισότητας».
«Η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ είχε τονίσει ότι η πολιτεία θα πρέπει να διασφαλίσει ότι ο ρόλος και οι αρμοδιότητες της Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων θα ενισχυθούν ουσιαστικά»
Παράλληλα, σύμφωνα με τις συστάσεις της Ομάδας Εργασίας του ΟΗΕ, που το 2019 πραγματοποίησε επίσκεψη στην Ελλάδα για να καταγράψει διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, από τη χώρα απαιτείται καταρχάς αύξηση των πόρων και διασφάλιση του αναγκαίου ανθρώπινου δυναμικού για την ενίσχυση των υφιστάμενων θεσμικών οργάνων για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανόμενης της Γενικής Γραμματείας για την Ισότητα των Φύλων και του Κέντρου Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ).
«Κατά δεύτερον επισημαίνεται η αναγκαιότητα δημιουργίας θεσμικού πλαισίου και η ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των δημόσιων φορέων με στόχο την παρακολούθηση και αξιολόγηση των επιπτώσεων των νόμων/πολιτικών στην ισότητα των φύλων και την εξάλειψη της έμφυλης βίας, διασφαλίζοντας ότι τα σχετικά δεδομένα θα τροφοδοτούν τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και θα βελτιώνουν τη σχετική νομοθεσία/πολιτικές. Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ τόνισε ότι η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων θα έπρεπε να διαδραματίσει κομβικό ρόλο, ενώ η πολιτεία θα πρέπει να διασφαλίσει ότι ο ρόλος και οι αρμοδιότητες της θα ενισχυθούν ουσιαστικά προκειμένου να καταστεί το κεντρικό κυβερνητικό όργανο για την ισότητα των φύλων», τονίζει το Κέντρο Διοτίμα.
«Θα αγωνιστούμε για να επανέλθει η Γενική Γραμματεία Ισότητας αυτόνομη και όχι ως μέρος της δημογραφικής πολιτικής και της οικογένειας»
Στην Popaganda μίλησε και η γνωστή φεμινίστρια, συγγραφέας και ακτιβίστρια από τη φεμινιστική συλλογικότητα «Το Μωβ», Σίσσυ Βωβού, καταγγέλλοντας το γεγονός ότι η έννοια του φύλου έχει απαλειφθεί από τη νέα Γενική Γραμματεία: «Το γεγονός ότι πλέον δεν υπάρχει αυτόνομη η ισότητα των φύλων, σε συνδυασμό με το ότι η κυβέρνηση δεν τάσσεται υπέρ της νομικής αναγνώρισης του όρου γυναικοκτονία, προκαλεί ανησυχία για το αν το ζήτημα των έμφυλων διακρίσεων θα αποτελέσει προτεραιότητα της κυβέρνησης. Εμείς συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για να μπορέσουμε να κατακτήσουμε την αλλαγή στον ποινικό κώδικα και να αναγνωριστεί νομικά ο όρος γυναικοκτονία».
Και προσθέτει: «Το πώς θα κινηθεί βέβαια η κυβέρνηση, εξαρτάται και από τις δικές μας αντιδράσεις και παρεμβάσεις. Εμείς θα αγωνιστούμε για να επανέλθει η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων αυτόνομη και όχι ως μέρος της δημογραφικής πολιτικής και της οικογένειας, και να γίνει ή Γραμματεία Ισότητας των Φύλων ή ακόμα καλύτερα, Υπουργείο Ισότητας των Φύλων. Αντίστοιχες αντιδράσεις από φεμινιστικές οργανώσεις υπάρχουν παντού στην Ευρώπη – αλλού μειοψηφικές αλλού πλειοψηφικές, καθώς είναι λίγες οι χώρες στις οποίες υπάρχει ένας αντίστοιχος, αυτόνομος φορέας. Επίσης, θεωρητικά, στο πλαίσιο της ισότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οφείλουν να εντάξουν κάθε ομάδα ανθρώπων, όπως τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Αγωνιζόμαστε εδώ και χρόνια για όλες τις μορφές ισότητας, ωστόσο είναι σημαντικό να υπάρχει διαχωρισμός και πολιτικά και συμβολικά, και να μη μπαίνουν κάτω από την ίδια ομπρέλα όλα τα δικαιώματα».
Η κα. Βωβού κάνει λόγο για τις προκλητικές δηλώσεις βουλευτών του κόμματος Νίκη, αναφορικά με την απαγόρευση των αμβλώσεων, και για το πώς αυτές συγκροτούν ένα σκοταδιστικό κλίμα το οποίο αφήνει λίγα περιθώρια για την υποβάθμιση των έμφυλων ζητημάτων. Σύμφωνα με την ίδια: «Στη Βουλή μπήκε ένα κόμμα το οποίο έχει ταχθεί ευθαρσώς εναντίον του δικαιώματος των γυναικών στην έκτρωση. Σε συνδυασμό με το ότι η βουλευτής Αχαΐας και υφυπουργός Υποδομών, Χριστίνα Αλεξοπούλου, είχε υποστηρίξει στο παρελθόν τη θεωρία του «αγέννητου παιδιού», οι αντιδράσεις μεγεθύνονται. Χθες εκδόθηκε ανακοίνωση από το Πανελλήνιο Σωματείο Εργαζομένων του Δικτύου Δομών της ΓΓ Ισότητας των Φύλων, με την οποία ζητούν ανασύσταση, ενδυνάμωση και ανεξαρτητοποίηση της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων. Εμείς δυναμώνουμε το κίνημα, διεκδικούμε και απαιτούμε το αυτονόητο, ότι εμείς και μόνο εμείς πρέπει να ορίζουμε το σώμα μας».
Μάλιστα, όπως καταγγέλλει το Πανελλήνιο Σωματείο Εργαζομένων του Δικτύου Δομών της Γ.Γ. Ισότητας των Φύλων, από την πρώτη μετονομασία του φορέα και τη μεταφορά του στο υπουργείο Εργασίας, προέκυψαν σοβαρά προβλήματα, όπως υποχρηματοδότηση, υποβάθμιση του ερευνητικού έργου και επισφαλείς συνθήκες εργασίας για τους απασχολούμενους.
Αυτό το οποίο η κα. Βωβού βρίσκει θετικό απ’ όσα γνωρίζουμε ως τώρα για το νεοσύστατο υπουργείο, είναι ότι «επικεφαλής αυτού του υπουργείου είναι η κα. Ζαχαράκη, μία γυναίκα που δεν είναι παντρεμένη και δεν είναι μητέρα, και αυτό θέλουμε να πιστεύουμε πως σηματοδοτεί κάτι αισιόδοξο», όπως λέει, και συνεχίζει: «Εμείς θα ζητήσουμε συνάντηση μαζί της. Διεκδικούμε επίσης τον πολιτικό γάμο, έχουν δοθεί κάποιες δεσμεύσεις από την κυβέρνηση και αναμένουμε να δούμε αν θα υλοποιηθούν. Ζητάμε όμως και την τεκνοθεσία μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών και είναι κάτι το οποίο σκοπεύουμε να θίξουμε κατά τη συνάντησή μας, δεδομένου ότι αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα και παράγοντα ισότητας».
«Ζητάμε να αναβαθμιστούν και να πολλαπλασιαστούν οι Δομές για τη βία κατά των γυναικών»
Ρωτώντας τη για το πώς ο Νόμος 4800/2021 για τη συνεπιμέλεια θα μπορούσε να συσχετιστεί με την πιθανή υποβάθμιση της ισότητας των φύλων, μου εξηγεί πως, «το ζήτημα της συνεπιμέλειας αφορά πρωτίστως το υπουργείο Δικαιοσύνης, ωστόσο συνδέεται άρρηκτα με τις ενέργειες του νέου υπουργείου. Εμείς θα κάνουμε συνάντηση με τον υπουργό, τον κ. Φλωρίδη, θα του μιλήσουμε για όλα όσα βιώνουν οι γυναίκες όταν επιβάλλεται η υποχρεωτική συνεπιμέλεια και υπάρχει βία στην οικογένεια, και θα του παραθέσουμε τις δραματικές καταστάσεις που βιώνουμε κάθε μέρα στα δικαστήρια – γιατί πολλές γυναίκες μας καλούν να παραστούμε και να τις στηρίξουμε. Αυτό που επιβάλλεται, είναι αν γίνει καταγγελία για βία, να μην επιτρέπεται η υποχρεωτική συνεπιμέλεια και η επαφή των παιδιών με τους πατεράδες ωσότου φυσικά αποδειχθεί το αντίθετο».
Η κα. Βωβού εκφράζει την ανησυχία της και για τη λειτουργία των Δομών για τη βία κατά των γυναικών: «Aνησυχούμε για το τι θα γίνει με τις Δομές για τη βία κατά των γυναικών, οι οποίες ζητάμε να αναβαθμιστούν και να πολλαπλασιαστούν, καθώς είναι υποστελεχωμένες. Τα σημάδια είναι ανησυχητικά και σκοπεύουμε να απευθυνθούμε και στις αντίστοιχες υπηρεσίες και οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι δομές στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από προγράμματα ΕΣΠΑ και πρέπει να συνεχίσουν να λειτουργούν συγκεκριμένα και αποκλειστικά για τη βία κατά των γυναικών, όπως ορίζει και η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Βλέπουμε όμως ότι οι συνθήκες δυσκολεύουν, είναι γεγονός», καταλήγει.
Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα λειτουργούν 42 συμβουλευτικά κέντρα και 18 ξενώνες φιλοξενίας. Τα περισσότερα συμβουλευτικά κέντρα είναι υποστελεχωμένα, ενώ όλα λειτουργούν 08:00-20:00, παραβλέποντας τις νυχτερινές ώρες κατά τις οποίες η ενδοοικογενειακή βία κλιμακώνεται. Οι ξενώνες φιλοξενίας, πέραν του ότι είναι λίγοι, δεδομένων των αναγκών που υπάρχουν στην κοινωνία, διαθέτουν μικρή χωρητικότητα. Συγκεκριμένα, ο κάθε ξενώνας μπορεί να φιλοξενήσει προσωρινά (από 3 έως 9 μήνες) έως και 20 γυναίκες με τα παιδιά τους ενώ συνολικά διαθέτουν 450 κλίνες, περίπου 58% λιγότερες απ’ ότι ενδείκνυται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης.
Αυτό που ζητά το Πανελλήνιο Σωματείο Εργαζομένων στο Δίκτυο Δομών της ΓΓΙΦ, είναι «η εξασφάλιση της αδιάκοπης και σταθερής λειτουργίας του Δικτύου Δομών για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της έμφυλης βίας, την ενσωμάτωση του δικτύου στον οργανισμό της ΓΓΙΦ και τη μετατροπή των συμβάσεων των εργαζομένων από ετήσιες συμβάσεις σε μόνιμες θέσεις εργασίας. Ακόμα, ζητά την περαιτέρω ανάπτυξη της μοναδικής οργανικής μονάδας σε επίπεδο δημόσιας διοίκησης, η οποία έχει ως αντικείμενο την επεξεργασία των στατιστικών δεδομένων με την οπτική του φύλου, σε συμφωνία με τις δεσμεύσεις που προκύπτουν από το άρθρο 11 της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, δηλαδή το Παρατηρητήριο Ισότητας των Φύλων της ΓΓΙΦ, με την μονιμοποίηση των ήδη εργαζομένων και την περαιτέρω στελέχωσή του με προσωπικό το οποίο θα εργάζεται σε μόνιμες θέσεις».
Τέλος, η Μαρία Καραμεσίνη, Καθηγήτρια και Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων Παντείου Πανεπιστημίου, επεσήμανε μιλώντας στο TVXS πως, «Η εξαφάνιση του όρου ισότητα των φύλων από την ονομασία των διοικητικών δομών του κράτους δεν είναι απλό “πταίσμα”. Σε συνδυασμό με τη συγχώνευση της πολιτικής ισότητας των φύλων με τα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο ενός Υπουργείου Οικογένειας, σημαίνει ότι ο στόχος της ισότητας των φύλων κυριολεκτικά “θάβεται” στην πολιτική ατζέντα της σημερινής κυβέρνησης, που φαίνεται ότι θα κινηθεί σε συντηρητικότερες κατευθύνσεις απ’ ότι η προηγούμενη. Πόσο πιο συντηρητικά και τι αυτό συνεπάγεται για τα δικαιώματα των γυναικών και των θηλυκοτήτων; Θα φανεί σύντομα».
Η Popaganda επικοινώνησε και με την υφυπουργό Μαρία Κεφάλα για να θέσει ερωτήματα σχετικά τον ρόλο και τις αρμοδιότητες του νέου υπουργείου όσον αφορά στα έμφυλα ζητήματα. Μας δήλωσε ότι θα μπορέσει να μας παραχωρήσει συνέντευξη αφότου οριστούν οι αρμοδιότητές της.
