Περιπλανηθήκαμε στους χώρους αυτού του υπέροχου οικηματος (που οικοδομήθηκε σε σχέδια του δημοτικού μηχανικού Κωνσταντίνου Θεοφιλά το 1883) και ακούσαμε τα δυνατά γέλια των παιδιών. Γευματίσαμε όλοι μαζί στην τραπεζαρία. Είδαμε τα κορίτσια να μπαίνουν στις τάξεις για μελέτη και άλλα να τρέχουν έξω στην αυλή. Αισθανθήκαμε την αγάπη και τη στοργή που προσφέρουν όλοι οι άνθρωποι του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος, εθελοντές και εργαζόμενοι. Γιατί απλούστατα δεν γίνεται να μην τη νιώσεις, αν βρεθείς στο χώρο του πρώην ορφανοτροφείου και νυν Ιδρύματος Παιδικής Προστασίας.
Η διευθύντρια του Οικοτροφείου, Αναστασία Κατσιλιέρη
Η διευθύντρια του Οικοτροφείου, Αναστασία Κατσιλιέρη, μας υποδέχθηκε στο γραφείο της και μας ενημέρωσε ότι στο Ίδρυμα φιλοξενούνται 92 παιδιά. 60% Έλληνες και 40% παιδιά μεταναστών. Μας μίλησε και για τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να γίνει ένα παιδί δεκτό στο Ίδρυμα: να είναι κορίτσι, να είναι ορφανό/ άπορο/ απροστάτευτο ή να είναι παιδί που απομακρύνθηκε από τους γονείς του. Σε κάποιες περιπτώσεις συμβαίνει τα παιδιά να επιστρέφουν μελλοντικά στους γονείς τους, με κοινή συναινέση, αφού προηγουμένως έχει ενδυναμωθεί η σχέση μεταξύ παιδιού και οικογένειας. Επικουρικά, λειτουργεί και το Κέντρο Οικογένειας και Παιδιού στο οποίο τα παιδιά φιλοξενούνται μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας ενώ το βράδυ επιστρέφουν στο σπίτι τους. Τα έσοδα του Ιδρύματος είναι κυρίως από την εκμίσθωση της ακίνητης περιουσίας που έχει κληροδοτήσει ο ιδρυτής και ευεργέτης Ιωάννης Χατζηκυριακός. Στην πορεία περιήλθαν στην κατοχή του Ιδρύματος κι άλλα ακίνητα από δωρητές.
Ρωτάμε τη διευθύντρια ποιες είναι οι δραστηριότητες που προσφέρει το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα προς τα οικότροφα παιδιά. Κι εκείνη μας απαντά: Ομάδες, θεατρικού παιχνιδιού, σχολικά προγράμματα, φροντιστηριακά μαθήματα, ξένες γλώσσες. Επίσης, προγράμματα που περιλαμβάνουν διάφορα αθλήματα όπως στίβο, μπάσκετ, ρυθμική κ.α, ωδείο, υποτροφίες, μαθήματα φωτογραφίας και κινηματογραφικής αγωγής με στόχο τον προβληματισμό των παιδιών σε θέματα κοινωνικού περιεχομένου αλλά και ψυχαγωγίας.
Ο κάθε κοιτώνας αποτελείται από 14-15 κρεβάτια και κάθε παιδί έχει την ντουλάπα του. Το ξύπνημα των παιδιών το προετοιμάζει η κοινωνική λειτουργός με τις επιμελήτριες νωρίς το πρωί. Τα παιδιά, αφού ντυθούν και στρώσουν το κρεβάτι τους, οδηγούνται στην τραπεζαρία για το πρωινό τους. Κατά τις 8 αποχωρούν για το σχολείο έχοντας πάρει μαζί τους το δεκατιανό. Οι μαγείρισσες ετοιμάζουν το μεσημεριανό γεύμα και γίνεται τακτοποίηση όλων των χώρων του οικοτροφείου μέχρι τις 12 που αρχίζουν και έρχονται τα πρώτα παιδιά. Μετά το μεσημεριανό ξεκινά η μελέτη.Από τις 6 και μετά ξεκινούν οι δραστηριότητες (αθλητισμός, χορωδία, αγγλικά κλπ.) ως τις 10 το βράδυ. Στη βραδινή βάρδια υπάρχει πάντα μία νοσηλεύτρια επειδή «…μπορεί να συμβεί ο,τιδήποτε».
«Εντάσσουμε ενημερώσεις σε θέματα αγωγής Υγείας. Συνεργαζόμαστε με τη μονάδα εφηβικής αγωγής του Παίδων ώστε να μας ενημερώσουν για το ασφαλές διαδίκτυο. Επίσης, το Ίδρυμα συνήθιζε να διοργανώνει μία ετήσια εκδρομή στο εξωτερικό για όλους. Τα τελευταία χρόνια, όμως, υπάρχουν οικονομικές δυσχέρειες κι αυτό δεν είναι δυνατό» αναφέρει η κυρία Κατσιλιέρη. «Είμαι υπερήφανη για τα παιδιά μου. Το Ίδρυμα επιδιώκει να δώσει εφόδια στα παιδιά για να μπορούν καταρχήν να σταθούν στα πόδια τους και κατά δεύτερον να μην επαναλάβουν λάθη που, πιθανώς, έκαναν οι γονείς τους», συμπληρώνει.
Παρόλο που το Ίδρυμα φροντίζει μόνο παιδιά, οι άνθρωποί του διαπίστωσαν τις κοινωνικές αλλαγές και την ανάγκη εναρμόνισης με τις απαιτήσεις τους. Έτσι, δημιούργησαν το πρόγραμμα «Αυτόνομη Διαβίωση», στο οποίο εντάσσονται πρώην οικότροφα παιδιά ηλικίας 18+ που δεν έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους. Ο σκόπος, φυσικά, δεν είναι άλλος από την οικονομική στήριξη κι ενίσχυσή τους.
Η Γιόνα και η Ανέντα αποφοίτησαν από το Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα στα 18 τους. Σήμερα είναι 24 και 21 ετών αντίστοιχα. Μας μίλησαν, βούρκωσαν και γέλασαν, αναπολώντας τις στιγμές που έζησαν στο οικοτροφείο. Με σπουδές Διοίκησης Επιχειρήσεων η μια και Νοσηλευτικής η άλλη επαναλαμβάνουν πως αισθάνονται «ευλογημένες» που μεγάλωσαν εκεί. Οι δυο τους γνωρίζονται από πολύ μικρές. Θυμούνται και μοιράζονται μαζί μας πως οι λόγοι για τους οποίους οι γονείς τους στράφηκαν στο οικοτροφείο, για πλήρη στήριξη, δεν ήταν ευχάριστοι κι αποτελούσαν μονόδρομο.
Παιδιά μεταναστών με σοβαρά οικονομικά προβλήματα και που δεν γνώριζαν την ελληνική γλώσσα. Ένα σοβαρό εργατικό ατύχημα, ένας ξαφνικός χωρισμός των γονέων και η ανεργία αποτέλεσαν τα βασικότερα προβλήματα που οδήγησαν, την κάθε μία μητέρα χωριστά, στην επιλογή του Ιδρύματος. Η απόφαση, όπως μας εξηγούν, δεν ήταν εύκολη.
«Ο πατέρας μου, μαραγκός στο επάγγελμα. Του συνέβη ένα εργατικό ατύχημα με αποτέλεσμα να νοσηλευτεί για αρκετό καιρό στο νοσοκομείο, σε κώμα. Δεν είχαμε κάποιο συγγενή να κρατήσει την αδελφή μου αι εμένα» αναφέρει η Γιόνα. «Είχαμε έρθει στην Ελλάδα με την οικογένειά μου, μόνοι μας, για ένα καλύτερο μέλλον. Στην αρχή, όταν με έφερε εδώ η μητέρα μου, έκλαιγα», θυμάται. Όταν οι γονείς της Γιόνα, έπειτα από ένα χρονικό διάστημα, ρώτησαν την ίδια και την αδελφή της αν θέλουν να γυρίσουν στο σπίτι, η απάντηση ήταν αρνητική γιατί πολύ απλά ό,τι ήθελε ένα παιδί, της ηλικίας τους, το είχε. «Δε θέλαμε να επιστρέψουμε γιατί περνούσαμε πολύ όμορφα. Κάναμε πολλές δραστηριότητες όπως πιάνο, χορωδία, κολυμβητήριο και πολλά άλλα. Τους γονείς μου τους έβλεπα το σαββατοκύριακο. Πάντα είχα επικοινωνία μαζί τους. Εξάλλου το Ίδρυμα ενθαρρύνει πολύ αυτήν την επικοινωνία».
Η Ανέντα μας περιγράφει τη δική της ιστορία και εμφανώς συγκινημένη αναφέρει: «Ο πατέρας μου ουσιαστικά μας παράτησε και η μητέρα μου εργαζόταν σκληρά. Δούλευε σε ένα νοσοκομείο και μια συνάδελφός της, της μίλησε για το Ίδρυμα. Η μητέρα μου, το συζήτησε μαζί μου κι έτσι ήρθαμε εδώ. Θυμάμαι μέχρι και τι φορούσα. Όλες οι κυρίες μας ήταν πολύ καλές. Σε αγκάλιαζαν και ένιωθες μεγάλη ασφάλεια. Όταν έβλεπα τη μητέρα μου να φεύγει έβαλα τα κλάματα, στη συνέχεια όμως συνήθισα».
«Το Δημοτικό Σχολείο βρίσκεται εντός των εγκαταστάσεων του Ιδρύματος. Στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο πηγαίναμε εκτός του Οικοτροφείου. Είχαμε η μία την άλλη, αν κάποιος έλεγε κάτι για μία κοπέλα μπαίναμε όλες μπροστά» λένε και οι δύο, ενώ αναφέρουν εμφατικά «δεν είναι τα παιδιά που κάνουν διαχωρισμό ή που είναι ρατσιστές, είναι οι γονείς που τα μαθαίνουν και μας λένε ‘’Ιδρυματικά’’» και συμπληρώνουν: «Ακόμα και οι καθηγητές μας έφερναν σε δύσκολη θέση λέγοντας στα παιδιά ‘’εσείς να πείτε στους γονείς σας…’’ και σε εμάς ‘’εσείς να πείτε στο Ίδρυμα…’’ ήταν λίγο περίεργο. Για εμάς δεν είναι ντροπή, είναι τιμή. Είμαστε απόλυτα συνδεδεμένες με το Ίδρυμα, έχουμε πολύ όμορφες αναμνήσεις από εδώ». Βέβαια, όπως σε κάθε περιβάλλον υπάρχουν και άσχημες στιγμές εκτός από όμορφες. «Υπήρχαν και κακές στιγμές. Τσακωνόμασταν και κλάψαμε κάποιες φορές αλλά οι καλές στιγμές είναι περισσότερες».
Στα 18 τους, τα κορίτσια του Χατζηκυριάκειου Ιδρύματος, αποφοιτούν, είναι ενήλικες πλέον. «Η επόμενη μέρα της αποφοίτησης δεν ήταν κάτι φοβερό για εμάς γιατί είχαμε πολλές ελευθερίες. Στο οικοτροφείο, μας μάθαιναν να έχουμε ανοικτούς ορίζοντες. Οπότε, πέρα από το ότι θα μέναμε μόνες μας, που αυτό αποτελούσε από μόνο του μια νέα καθημερινότητα στην οποία έπρεπε να εγκλιματιστούμε, δεν είχαμε κάποιο πρόβλημα. Είχαμε τη συνδρομή του Ιδρύματος, στα πάντα και δεν είχαμε καμία ανασφάλεια, φόβο ή άγχος. Χαιρόμασταν με αυτό το είδος ‘’απελευθέρωσης’’ αλλά πραγματικά μας λείπει πολύ το Ίδρυμα. Δε μας είχε λείψει τίποτα εδώ. Θεωρούμε πως μας είχαν καλομάθει».
«Όταν έφυγα με το ΚΤΕΛ για Μεσολόγγι, για να πάω να γραφτώ στο ΤΕΙ, ένιωθα όμορφα στην αρχή, μόλις όμως ξεκίνησε το πούλμαν ένιωσα πραγματικά μόνη μου και έβαλα τα κλάματα», θυμάται η Ανέντα και συνεχίζει: «Μας έστελναν το χαρτζιλίκι μας και μας έλεγαν πως πρέπει να φυλάξουμε τα χρήματα για όλα τα πάγια έξοδα. Μας έμαθαν να κάνουμε προγραμματισμό, να διαχειριστούμε τα χρήματα μας. Μας έλειπε τόσο πολύ το Ίδρυμα που αναπολούσαμε ακόμα και τα φαγητά που δε μας άρεσαν».
Μετά ήρθαν οι σπουδές, «Για όλη τη διάρκεια των σπουδών μας, το Ίδρυμα ανέλαβε όλες τις οικονομικές υποχρεώσεις που υπήρχαν. Τώρα, όμως πρέπει να φροντίσουμε οι ίδιες τον εαυτό μας. Πρέπει να το ανταποδώσουμε με κάποιο τρόπο. Μας προσέφεραν τόσα πολλά. Γνώσεις, αρχές, παιδεία, φροντιστήρια, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τόσα άλλα. Εδώ βλέπουν ποια είναι η κλίση κάθε παιδιού και την ενδυναμώνουν. Σε ενθαρρύνουν να διαβάσεις όταν βαριέσαι. Είναι κοντά σου να σε βοηθήσουν, υπάρχει καθοδήγηση και ενθάρρυνση στη λήψη αποφάσεων. Να σου λύσουν οποιαδήποτε απορία. Αν ήμασταν στο σπίτι με τους γονείς μας, δεν νομίζω να είχαμε όλα αυτά τα οφέλη. Δε θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν τόσο πολύ».
Η Γιόνα και η Ανέντα αισθάνθηκαν την ανάγκη να πουν ένα μεγάλο ευχαριστώ στο Ίδρυμα που έχει συμβάλλει καθοριστικά στο ποιες είναι σήμερα και στο τι έχουν επιτύχει. Ενώ ανέφεραν πως είναι ιδιαίτερα λυπηρό να βλέπουν παιδιά της ηλικίας τους που δεν έχουν καθόλου πειθαρχία, που έχουν παρατήσει το σχολείο ή τις σπουδές τους και τόνισαν πως «εμάς, μας ‘’επέβαλλαν’’ την πειθαρχία, τόσο το Ίδρυμα όσο και οι γονείς μας. Γνωρίζαμε πως υπάρχουν όρια και πως δεν έπρεπε να τα ξεπεράσουμε. Είναι σημαντικό αυτό για να ξέρεις ποιος είσαι και να μπορέσεις να σταθείς στην κοινωνία».
