Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ούτε νέο φαινόμενο, ούτε κάποιο περιστατικό που μπορούμε αγνοήσουμε, ούτε απλώς να την προσπεράσουμε με στατιστικά και αριθμούς. Είναι μια διαφορετικής μορφής πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο και δυστυχώς ούτε φέτος υπάρχει εικόνα βελτίωσης.
Η 25η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών ως η Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, αναδεικνύοντας ένα παγκόσμιο πρόβλημα που -ναι, είναι τραγικό να το λέμε ακόμα- παραμένει επίκαιρο. Η βία κατά των γυναικών, σε όλες τις μορφές της, αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εμποδίζει την πρόοδο προς την ισότητα των φύλων.
Το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, πάνω από το 30% των γυναικών παγκοσμίως έχουν βιώσει κάποια μορφή σωματικής ή σεξουαλικής βίας στη διάρκεια της ζωής τους. Τι σημαίνει αυτό; Ότι κάθε λεπτό, γυναίκες κακοποιούνται, δολοφονούνται ή υφίστανται βία, συχνά από ανθρώπους που θα έπρεπε να τις προστατεύουν: τους συντρόφους τους, τους συγγενείς τους, τους ίδιους τους κοινωνικούς κύκλους που υποτίθεται ότι εξασφαλίζουν την ασφάλειά τους.
Θα το θέσω απλά: κάθε μέρα δολοφονούνται 137 γυναίκες από μέλη της οικογένειάς τους. Κάθε μέρα. Και πίσω από αυτούς τους αριθμούς υπάρχουν πρόσωπα, ιστορίες, ζωές που δυστυχώς θα κοπούν απότομα επειδή κάποιος άλλος το αποφάσισε.
Η κατάσταση χειροτερεύει, με τη βία να επηρεάζει γυναίκες σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Στην Ινδία, τα περιστατικά βιασμού και έμφυλης βίας συνεχίζουν να σοκάρουν, με εκατοντάδες γυναίκες να καταγγέλλουν καθημερινά κακοποιήσεις που μάλιστα πολλές από αυτές δεν φτάνουν ποτέ στη δικαιοσύνη. Στην Αφρική, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν συχνά βία όχι μόνο από μεμονωμένα άτομα αλλά και μέσα σε εμπόλεμες ζώνες, όπου η σεξουαλική κακοποίηση χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολέμου.
Ακόμα και στη Δύση, παρά την εικόνα της προόδου, οι γυναίκες παραμένουν ευάλωτες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον 1 στις 4 γυναίκες έχει βιώσει ενδοοικογενειακή βία, ενώ στην Ευρώπη οι αριθμοί παραμένουν εξίσου τραγικοί, παρά τα υποτιθέμενα προοδευτικά νομικά πλαίσια. Το Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, έχει δει αύξηση στις γυναικοκτονίες κατά 14% το τελευταίο έτος, μια ακόμα απόδειξη δηλαδή ότι ακόμα και εκεί που υποτίθεται ότι η ισότητα έχει κάνει βήματα, οι γυναίκες δεν είναι ασφαλείς.
Στην Ελλάδα, η κατάσταση παραμένει εξίσου ανησυχητική. Μέχρι τον Νοέμβριο του 2024, έχουν καταγραφεί 13 γυναικοκτονίες, με την πιο πρόσφατη στο Αγρίνιο στις 11 Νοεμβρίου, όπου η Δώρα δολοφονήθηκε από τον πρώην σύντροφό της, ο οποίος την πυροβόλησε σχεδόν εξ επαφής στην κοιλιά.
Γυναικοκτονίες στην Ελλάδα την τελευταία πενταετία
2019: Καταγράφηκαν 17 γυναικοκτονίες, με τα θύματα να προέρχονται κυρίως από μη αστικές περιοχές.
2020: Σύμφωνα με το Ελληνικό Τμήμα του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τη Γυναικοκτονία, σημειώθηκαν 19 γυναικοκτονίες.
2021: Ο αριθμός των γυναικοκτονιών αυξήθηκε σε 23.
2022: Καταγράφηκαν 24 γυναικοκτονίες.
2023: Σημειώθηκαν 13 γυναικοκτονίες.
Η βία κατά των γυναικών είναι αποτέλεσμα στερεοτύπων, πατριαρχίας, κοινωνικής και πολιτικής αδράνειας. Ακόμα και σε χώρες που αυτοπροσδιορίζονται ως φάροι της δημοκρατίας και της ισότητας, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες των γυναικών υποβαθμίζονται -μην ξεχνάμε ότι βία δεν είναι μόνο οι σωματικές επιθέσεις, είναι οι διακρίσεις, ο μισογυνισμός, η οικονομική ανισότητα και η αίσθηση ότι, ως γυναίκα πρέπει να αποδεικνύεις διαρκώς την αξία σου σε μία κοινωνία που την αμφισβητεί από τη στιγμή που γεννιέσαι.
Δράση
Φέτος είδαμε πολλές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις από γυναίκες που αρνούνται να σωπάσουν. Από το Ιράν, όπου οι γυναίκες κατεβαίνουν στους δρόμους για να διεκδικήσουν το δικαίωμα να ζουν ελεύθερες, μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο αγώνας για την προστασία του δικαιώματος στην άμβλωση συνεχίζεται.
Αν κάτι πρέπει να μας διδάξει και η φετινή χρονιά είναι ότι η σιωπή σημαίνει συνενοχή, γιατί κάθε φορά που δεν μιλάμε, κάθε φορά που δεν ενεργούμε, κάθε φορά που αφήνουμε μια γυναίκα αβοήθητη, χάνουμε την ευκαιρία να κάνουμε τον κόσμο λίγο καλύτερο.
Η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση αποτελούν κλειδιά για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών και είναι απαραίτητο να υπάρχουν πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα για την ισότητα των φύλων και καμπάνιες ενημέρωσης για την καταπολέμηση τα στερεοτύπων και των προκαταλήψεων.
Σε σχέση με τη νομοθεσία στην Ελλάδα, έχουν γίνει κάποια βήματα τα τελευταία χρόνια, όπως η ένταξη της γυναικοκτονίας ως ξεχωριστού εγκλήματος στον ποινικό κώδικα. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν ακόμα σημαντικά κενά. Χρειάζεται αυστηρότερη εφαρμογή του νόμου και περισσότερες δομές στήριξης για τα θύματα, όπως ξενώνες φιλοξενίας, γραμμές υποστήριξης και νομική βοήθεια.
Και το πιο βασικό; Να εκπαιδεύονται σωστά οι λειτουργοί των ελληνικών αρχών, ώστε να διαχειρίζονται τις υποθέσεις βίας με επαγγελματισμό και ευαισθησία και όχι να συντηρούν τα στερεότυπα όταν μια γυναίκα ζητά τη βοήθειά τους.
