«Δεν θα ήθελα να ζω σε άλλη εποχή», μαρτυράει μια φίλη. «Βρισκόμαστε εν έτει 2016 κι απέχουμε ακόμη έτη φωτός από την ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών· φαντάσου παλαιότερα!», συμπληρώνει. Έχει δίκιο. Όσο φοβόμαστε να περπατήσουμε βράδυ στον δρόμο, όσο σχολιάζουν την εμφάνιση και όχι τις ικανότητές μας κι όσο λένε «πάλι αυτά τα φεμινιστικά θα αρχίσεις;», δεν υπάρχει ισότητα. Όσο κρύβουν τα σεξιστικά τους σχόλια πίσω από την δικαιολογία ότι είναι χιούμορ, όσο μας αποκαλούν «πουτάνες», «υστερικές» ή «σεμνότυφες», όσο μας παρενοχλούν στον δρόμο και μας χουφτώνουν ή μας αγγίζουν χωρίς την άδειά μας, τόσο -κι άλλο τόσο- ο Φεμινισμός είναι απαραίτητος.
Λέγοντας Φεμινισμός κατευθείαν έρχεται στο μυαλό η φράση «καμένα σουτιέν». Αυτό το ευφάνταστο όνομα πήρε και μια ιστοσελίδα σχετικού περιεχομένου. Στο kamenasoutien.com πιστεύουν ότι το βλαβερότερο στερεότυπο που κυκλοφορεί γύρω από τα δύο φύλα είναι ότι η ισότητα έχει κερδηθεί και ότι δε χρειάζεται φεμινισμός. Όμως, μια (δε χρειάζεται καν να είναι) προσεκτική ματιά στην καθημερινότητά μας, αποδεικνύει ότι τα έχουμε πολύ δρόμο ακόμα…
Ποιά ήταν η αφορμή για να ξεκινήσετε αυτήν την ιστοσελίδα; Το site μας ξεκίνησε την πρωτομαγιά του 2013 ως μια απόπειρα διάδοσης βασικών πληροφοριών για τον φεμινισμό. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε πολύ σχετικό υλικό διαθέσιμο online, στα ελληνικά, που να μην είναι εξαιρετικά εξειδικευμένο ή να μην προσεγγίζει ακαδημαϊκά το θέμα. Θεωρήσαμε πως υπήρχε η ανάγκη για μία ιστοσελίδα που να εξηγεί τις βασικές ιδέες με απλή γλώσσα.
Ποιά είναι η ομάδα πίσω από την σελίδα; Προερχόμαστε από διαφορετικό background και καλύπτουμε ένα εύρος βιωμάτων, ηλικιών, ταυτοτήτων και γνώσεων. Η ομοιογένεια δεν ήταν ποτέ χαρακτηριστικό μας και η ποικιλία των εμπειριών μας, μάς προσδίδει τη δυνατότητα να έχουμε πληθώρα απόψεων και προσεγγίσεων σε κάθε θέμα. Τα πρόσωπα έχουν πολλές φορές αλλάξει, μετακινηθεί, φύγει, επιστρέψει και ταξιδέψει. Η ομάδα δεν είναι άλλωστε προσωποκεντρική. Κάθε άτομο που συμμετέχει φέρνει μια μοναδική και ιδιαίτερη προσέγγιση για το κάθε θέμα.
Γιατί «Καμένα Σουτιέν»; Η φράση«καμένα σουτιέν» γεννήθηκε όταν ακόμη πετούσαμε ιδέες μέσα σε mail για την ονομασία της ομάδας. Γελάσαμε όλες, αναγνωρίσαμε τη διπλή μορφή του τίτλου, αφενός ως τιμή για όσες πέρασαν πριν από μας (αυτές υποτίθεται πως τα έκαψαν, άρα εμείς μείναμε με τα καμένα) και αφετέρου ως αναγνώριση των λανθασμένων στερεοτύπων για τις φεμινίστριες. Μας φαίνεται ενδιαφέρον πως επί δεκαετίες επαναλαμβάνεται ο μύθος ότι οι φεμινίστριες έκαιγαν σουτιέν μαζικά, παρ’ ότι έχει πολλές φορές καταρριφθεί (εδώ στα Αγγλικά και στα Ελληνικά) και κλείνουμε το μάτι σε όσους επαναλαμβάνουν ανακρίβειες πριν κάνουν ένα απλό google search. Σε κάθε περίπτωση, ο τίτλος κάνει τη δουλειά του: είναι αρκετά αστείος και προβοκατόρικος για να τον θυμάσαι.
Γιατί χρησιμοποιείτε ψευδώνυμα; Χρησιμοποιούμε ψευδώνυμα γιατί οι απειλές και οι επιθέσεις προς εμάς και γενικά προς γυναίκες φεμινίστριες/ ακτιβίστριες, η στοχοποίηση με άλλα λόγια μας κάνει να μην αισθανόμαστε ασφαλείς.
Τι είναι τελικά ο Φεμινισμός και γιατί έχει παρεξηγηθεί τόσο σαν κίνημα; Ο φεμινισμός είναι ένα κίνημα για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ισότητα των φύλων. Απαρτίζεται από αναρίθμητες τάσεις και περιλαμβάνει ανθρώπους με πολλές και πολύ διαφορετικές απόψεις (εξ ου και μιλάμε για «φεμινισμούς»). Η κεντρική του ιδέα είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από την κοινωνική, πολιτική και οικονομική καταπίεση που υφίσταται μέσα από όλους τους τύπους πατριαρχικών δομών. Ο διαθεματικός φεμινισμός για τον οποίον μιλάμε εμείς ως ομάδα, αναγνωρίζει τ’ ό,τι οι διάφορες μορφές καταπίεσης που βιώνουν οι άνθρωποι κάτω από τις κυριαρχικές δομές και τις δυναμικές εξουσίας που αυτές στήνουν, τέμνονται σε πολλά σημεία και άρα ως κίνημα οφείλουμε ν’ απαντάμε σε πολυεπίπεδα ερωτήματα που περιλαμβάνουν πολλές παραμέτρους.
Τι λέτε σε αυτούς που θεωρούν ότι ο Φεμινισμός θέλει τις γυναίκες από πάνω και τους άντρες από κάτω; Για όλους αυτούς, υπάρχουν διαθέσιμα τα λήμματά μας στην κατηγορία «Στερεότυπα, μύθοι και μυθολογίες» που αναλύουν ακριβώς τέτοια ερωτήματα. Ο φεμινισμός ως κίνημα κοινωνικής δικαιοσύνης, επιζητά την ισότητα, και όχι κάποιον τύπο αντεστραμμένης καταπίεσης.
Ποιά είναι τα πιο «βλαβερά» στερεότυπα αναφορικά με τον φεμινισμό; Το βλαβερότερο όλων είναι η ιδέα ότι ο φεμινισμός, όπως και άλλα κινήματα, είναι αχρείαστος σήμερα, μιας και οι αγώνες ισότητας έχουν ήδη κερδηθεί. Αυτό δεν είναι παρά ένα παραμύθι που ενισχύεται διαρκώς και μια απλή παρατήρηση της πραγματικότητας αποδεικνύει ότι είναι τραγικό ψέμα.
«Ό,τι ήθελες να μάθεις για τον φεμινισμό και βαριόσουν να ρωτήσεις». Πιστεύετε ότι ο κόσμος βαριέται να ρωτήσει ή ντρέπεται; Λίγο κι από τα δύο. Οι άνθρωποι που χαίρουν έμφυλου προνομίου συνήθως δεν «καίγονται» και πολύ να μάθουν, εκτός κι αν έχουν παρακινηθεί είτε από γυναίκες του κύκλου τους είτε από κοντινές αναζητήσεις (πολιτικές, φιλοσοφικές, υπαρξιακές). Υπάρχουν και πολλές γυναίκες που, έχοντας φάει τη γνωστή καραμέλα ότι ο φεμινισμός δεν είναι σύγχρονος, αισθάνονται σχετική ντροπή όταν θέλουν ν’ αναζητήσουν τέτοια αναγνώσματα.
Πολλοί θεωρούν ότι ο φεμινισμός απευθύνεται μόνο στις γυναίκες. Πιστεύετε ότι υπάρχουν άντρες φεμινιστές σε αυτήν την χώρα; Φυσικά και υπάρχουν πολλοί άντρες με φεμινιστική σκέψη! Όλες και όλοι μας μεγαλώνουμε και ζούμε μέσα στην ίδια πατριαρχική κοινωνία και μας είναι εξαιρετικά δύσκολο να «ξεμάθουμε» όλες τις διδαχές της. Αρκετοί άντρες κινητοποιούνται μέσα σε φεμινιστικά πλαίσια και έχοντας επενδύσει κόπο και χρόνο, βρίσκουν πολύ απελευθερωτική τη θέαση του κόσμου από αυτό το νέο σημείο.
Συνεχίζει να προοδεύει το φεμινιστικό κίνημα στις μέρες μας; Φυσικά και προοδεύει! Ο φεμινισμός ως κίνημα απαρτίζεται από πολλές διαφορετικές τάσεις, οι ιδέες -οι φεμινισμοί- είναι πολλές και ποικίλες. Σήμερα, ο διαθεματικός φεμινισμός ειδικά, στηρίζει τη ριζοσπαστική σύνδεση όλων των καταπιέσεων (ταξικές, ηλικιακές, βάρους, ταυτότητας φύλου, σεξουαλικής ταυτότητας, αναπηρίας, φυλής κ.ο.κ.) και τη συνολική αντιμετώπισή τους για μια κοινωνία που όχι απλώς ασπάζεται την ισονομία, αλλά «ζει» πραγματικά με ισότητα και σεβασμό. Το κίνημα κινείται συγκρουσιακά απέναντι σε κάθε είδους πατριαρχική και κυριαρχική εξουσία και δίνει τη δυνατότητα σε τεράστιο κομμάτι κόσμου να εκφράσει τον πραγματικό του εαυτό.
Τί ρόλο παίζουν τα media; Τα media φυσικά βρίσκονται στο κέντρο της θύελλας ως το νούμερο ένα σημείο αναπαραγωγής κι ενδυνάμωσης της κυρίαρχης αφήγησης σχετικά με το φύλο, τη σεξουαλικότητα, τις ταυτότητες. Το διαρκές μπαράζ έμφυλων και άλλων αρνητικών στερεοτύπων μέσα από σειρές, ταινίες, άρθρα κ.ο.κ. έχει αποδειχτεί ότι επηρεάζει δραματικά τους ανθρώπους από τη νηπιακή ακόμη ηλικία και άρα, έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης στη διατήρηση των δυναμικών εξουσίας που επιβάλλονται.
Πιστεύετε ότι το internet και τα social media έχουν προωθήσει τον φεμινισμό ή το αντίθετο; Όπως κάθε τεχνολογική πρόοδος, έτσι και το internet δεν μπορεί να κριθεί με όρους μαύρου-άσπρου. Το ίντερνετ και τα SM, έδωσαν μια εξαιρετική ευκαιρία σε κάθε άτομο που ανήκει σε τυπικά αποσιωπημένο τμήμα του πληθυσμού να έχει μια πλατφόρμα, ν’ ακουστεί, να συνδεθεί. Όλα τα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης έχουν κερδίσει πολλά από την παρουσία τους στο διαδίκτυο -κυρίως αυξημένη ορατότητα και τη δυνατότητα της εύκολης συνεννόησης και συντονισμού. Τα SM ειδικά, έχουν αποδειχτεί εξαιρετική πλατφόρμα από την οποία μπορεί ένα μήνυμα που σε άλλη περίπτωση θα ήταν περιορισμένο, ν’ αποκτήσει μεγαλύτερη ορατότητα και να φτάσει μεγαλύτερο κοινό. Ταυτόχρονα, το internet και τα SM περιλαμβάνουν και κόσμο που είναι αποφασισμένος να πνίξει αυτές τις φωνές με κάθε τρόπο, είτε είναι άμεσες και έμμεσες επιθέσεις, doxxing (σ.σ.:διαρροή προσωπικών πληροφοριών και δεδομένων), είτε απλώς ακατάσχετο trolling.
Τί σκεφτήκατε όταν νίκησε ο Τραμπ; Κατά πόσο μπορεί να διαστρεβλώσει τον φεμινισμό η κόρη του, Ιβάνκα; Είμαστε πολύ απογοητευμένες απ’ το αποτέλεσμα των εκλογών (σχετικό μας άρθρο εδώ). Ο Τραμπ είναι απροκάλυπτα ρατσιστής, μισογύνης, ομοφοβικός, υπερφίαλος άνθρωπος που του δίνεται η δυνατότητα να επηρεάσει αρνητικά όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα για πολλά ακόμη χρόνια, μέσα από τις πολιτικές του, τους διορισμούς δικαστών και άλλων. Η Ιβάνκα Τραμπ φαίνεται να είναι η πεμπτουσία της αποδεκτής, λευκής, δεξιάς γυναίκας που δεν ταράζει πολύ τα νερά (σχετική μετάφρασή μας εδώ) και είναι ένα πολύ ορατό παράδειγμα του εμπορευματοποιημένου λευκού φεμινισμού.
Πολλοί άνδρες «εξηγούν» σε μια γυναίκα ένα θέμα που την αφορά άμεσα, χωρίς να γνωρίζουν το θέμα ή να έχουν προσωπική εμπειρία μ’ αυτό, κάνουν δηλαδή το λεγόμενο mansplaining. Πώς μπορεί να περιοριστεί αυτή η συμπεριφορά; Όπως και κάθε πατριαρχική αντίδραση, έτσι κι αυτά θα μειωθούν όταν οι άντρες κάνουν τον κόπο να εξετάσουν τα προνόμιά τους, να εργαστούν προσωπικά, ώστε να διερευνήσουν το πώς επηρεάζονται από το κυρίαρχο σύστημα έμφυλων ρόλων και αρχίσουν να σκέφτονται έξω από τις κυρίαρχες προταγές.
Πώς αντιδρά ο κόσμος που διαβάζει τις δημοσιεύσεις σας; Μας έχουν συγκινήσει πολλές φορές οι αντιδράσεις των αναγνωστών μας. Πολλές γυναίκες εξ αρχής εξέφρασαν τη χαρά τους με το να διαβάζουν πράγματα που τις κάνουν να αισθάνονται ενδυνάμωση, φιλία, στήριξη, και πόσο σπουδαίο είναι να βλέπεις ότι κάποια σου βιώματα δεν είναι μοναδικά, δεν είσαι μόνη, αλλά τα μοιράζεσαι με πολλές άλλες γυναίκες. Αντίστοιχα σχόλια λαμβάνουμε και για τις εβδομαδιαίες μας ραδιοφωνικές εκπομπές (μας φιλοξενεί ο αυτοδιαχειριζόμενος ιντερνετικός σταθμός Music Society WebRadio).Ο περισσότερος κόσμος μοιράζεται τη χαρά και τη στήριξή του σε προσωπικά μηνύματα και email, συνήθως προσθέτοντας και κάποια προσωπική ιστορία -αυτές είναι οι στιγμές που και εμείς αισθανόμαστε χαρά που κάνουμε αυτό που κάνουμε. Άλλοτε, υπάρχουν αρνητικές αντιδράσεις, απειλές, εκφοβισμοί, προσπάθειες φίμωσης και ακραίες συμπεριφορές. Όμως αυτά είναι αποτέλεσμα του φόβου που δημιουργείται στον προνομιούχο, όταν ο μη-προνομιούχος ζητά ισότητα.
Τι μπορεί να κάνει ο κάθε άνθρωπος για να βοηθήσει στην εξάπλωση της ισότητας και του φεμινισμού; Το βασικότερο όλων είναι να μη φοβόμαστε να παραδεχτούμε τα πράγματα που δεν γνωρίζουμε ή και αυτά που μπορεί να κάνουμε λάθος. Η δουλειά αρχίζει πρώτα με τις εαυτές μας. Ακόμη, σημαντικό είναι να μιλάμε ανοιχτά και να μην αφήνουμε τον καθημερινό μισογυνισμό να πέφτει κάτω. Ένας ακόμη τρόπος να βοηθήσεις είναι να ψάξεις να βρεις ακτιβιστικές ομάδες στις οποίες μπορείς να συνεισφέρεις τον κόπο, τον χρόνο ή το χρήμα σου.
