Σε διακοπή των παραδόσεων φυσικού αερίου στη Βουλγαρία και την Πολωνία προχώρησε (στις 27 Απριλίου) ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός Gazprom, καθώς οι χώρες δεν ευθυγραμμίστηκαν με τη ρωσική προαπαιτούμενη «φόρμουλα» πληρωμής του σε ρούβλια. Σχεδόν μια βδομάδα μετά, η ΕΕ αποφάσισε τα μέλη της να μην πληρώνουν εφεξής με ρούβλια το ρωσικό αέριο (κάτι που έκανε αθόρυβα και η Ελλάδα), καθώς αυτό, όπως απεφάνθη, αποτελεί παραβίαση των κυρώσεων έναντι της Μόσχας. Αν λοιπόν η γηραιά ήπειρος δεν εξοφλήσει τις επόμενες παραγγελίες, εντός του Μαίου, σε ρούβλι, κατά πόσο κινδυνεύει να της κλείσει εντελώς τις στρόφιγγες του αερίου το Κρεμλίνο; Κι αν συμβεί αυτό, ποιος θα την σώσει; Θα θυσίαζαν άλλους εθνικούς καλούς «πελάτες» οι Αμερικανοί παραγωγοί φυσικού αερίου, χάριν της Ουκρανίας και της Ευρώπης, συνολικότερα; «Το αμερικανικό υγροποιημένο αέριο-LNG αποτελεί σαφώς ατού για την Ευρώπη σε αυτήν την κρίση. Αλλά κι αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει εντελώς το ρωσικό αέριο», παραδέχεται, μιλώντας στην Popaganda, o Μαρκ-Αντουάν Εύλ-Μαζεγκά (Marc-Antoine Eyl-Mazzega), Διευθυντής του Κέντρου Ενέργειας και Κλίματος (Center for Energy & Climate), του Institut Français des Relations Internationales.
Στο εκρηκτικό φόντο ενός ανοικτού «πολέμου» για την πανάκριβη πλέον ενέργεια, που προκαλεί στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανασφάλεια και νευρικότητα (δεν είναι τυχαίο που, σε ό,τι μας αφορά, ο Κ. Μητσοτάκης έσπευσε να δηλώσει, πριν τις τελευταίες εξελίξεις: «Η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει ενεργειακά ασφαλής», δεσμευόμενος εν συνεχεία για πλαφόν στην ηλεκτρική ενέργεια), ο γάλλος ειδικός σε θέματα Γεωπολιτικής και Ενέργειας διαπιστώνει ότι μέχρι στιγμής οι ΗΠΑ είναι «ο οικονομικός και στρατηγικός νικητής». Ενώ ευθύνη για το σημερινό ενεργειακό αδιέξοδο έχουν, δυστυχώς, «το εντατικό lobbying και η σαφής αποτυχία των πολιτικών ελίτ».
Έπρεπε να φτάσουμε στο 2022, για να συνειδητοποιήσουμε ότι η ΕΕ εξαρτάται τόσο πολύ από τη ρωσική ενέργεια. Η διγλωσσία σχετικά με το ρωσικό εμπάργκο φυσικού αερίου και πετρελαίου ξεγύμνωσε τον κατακερματισμό της ΕΕ και τις τεράστιες ανισότητες στον βαθμό εξάρτησης από τη Ρωσία. Γιατί η ηγεσία της ΕΕ δεν προνόησε για εναλλακτικές; Γιατί ειδικά η Γερμανία αποφάσισε να παραμείνει τόσο πολύ εξαρτημένη από το ρωσικό αέριο; Διότι ήταν αδιανόητο στη νοοτροπία της Γερμανίας ότι η Ρωσία μια μέρα θα έκανε πόλεμο στην Ευρώπη και ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου της Ρωσίας, που ξεκίνησαν να ρέουν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου το 1968, θα κινδύνευαν. Επιπροσθέτως, το εντατικό lobbying και η σαφής αποτυχία των πολιτικών ελίτ έχουν οδηγήσει στο σημερινό εξαιρετικά ευάλωτο σημείο.
Η Γαλλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία θα μπορούσαν να λάβουν σχετικά ευκολότερα μέτρα άμεσης απαγόρευσης των εισαγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου από τη Ρωσία. Η Γαλλία ειδικότερα υποστηρίζει το 41% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην πυρηνική και μόλις το 15,5% στο φυσικό αέριο. Οι ανάγκες της σε φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακα εξαρτώνται μόλις από το 8,5% των ρωσικών εισαγωγών. Επομένως, η Γαλλία είχε και έχει την «πολυτέλεια» ενός εμπάργκο προς τις ρωσικές πηγές ενέργειας. Γιατί δεν το έχει κάνει ακόμα; Πρώτον, ενώ οι φυσικοί όγκοι μπορεί να είναι μικρότερο πρόβλημα σε περίπτωση εμπάργκο από ό,τι για τη Γερμανία, η ευαλωτότητα από την άνοδο των τιμών είναι πραγματική και θα επηρεάσει και τη Γαλλία. Επιπλέον, υπάρχουν μακροχρόνιες συμβάσεις. Η παραβίαση αυτών των συμβάσεων είναι σημείο χωρίς επιστροφή, με τεράστιες συνέπειες. Ως εκ τούτου, μέχρι στιγμής, ούτε η Ρωσία, ούτε η Ευρώπη έχουν τερματίσει αυτές τις συμβάσεις και το φυσικό αέριο ρέει, παρέχοντας επίσης έσοδα διαμετακόμισης στην Ουκρανία, της οποίας η κύρια υποδομή δεν έχει καταστραφεί.
Η Πολωνία, «βασίλισσα του λιγνίτη» στην ΕΕ, που βασίζει σχεδόν το 40% της ηλεκτροπαραγωγής της στα «βρώμικα» καύσιμα και τον άνθρακα, παρότι καταδικάστηκε από την ΕΕ για το λιγνιτωρυχείο Turow, δεν δικαιώνεται σήμερα με το ενεργειακό θρίλερ που ζει η ήπειρος; Τα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο πόλεμος επιβάλλουν αναπροσαρμογή της ευρωπαϊκής πολιτικής για τον λιγνίτη; Πρέπει να γίνεται χρήση όλων όσων ενισχύουν την ενεργειακή μας ασφάλεια, αλλά προσωρινά, καθώς θα πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες για εναλλακτικές λύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Για να αντισταθμιστούν οι αυξανόμενες εκπομπές, θα πρέπει να θεσπιστούν όρια ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους.
Σε ποιο βαθμό θα καθυστερήσει η ενεργειακή μετάβαση σε εναλλακτικές και πιο πράσινες λύσεις, λόγω του πολέμου; Ποια πρέπει να είναι η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ την επόμενη ημέρα; Επιτάχυνση της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές του τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, ανάπτυξη εργαλείων ευελιξίας, όπως λύσεις αποθήκευσης και διασυνδέσεις, και υποστήριξη της μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου στις βιομηχανίες μέσω ηλεκτροδότησης και, κατά περίπτωση, μέσω υδρογόνου. Φυσικά, πρέπει να ενισχύσουμε τις επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης. Βραχυπρόθεσμα, οι εκπομπές από τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας ενδέχεται να αυξηθούν και οι στόχοι του 2030 μπορεί να επιτευχθούν μόνο έως το 2032 ή το 2033, θα είναι πιο περίπλοκο να υλοποιηθούν νωρίτερα. Αλλά τελικά, η ΕΕ μέσω της μετάβασης θα είναι πιο ανθεκτική, ανεξάρτητη και πιο πράσινη, καθώς αυτό θα επιταχύνει τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και του φυσικού αερίου για αρκετά χρόνια.
Μπορεί όντως η επανεκλογή του Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία να κλονίσει την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και την πράσινη μετάβαση στην Ένωση; Μέχρι στιγμής, δεν το έχει κάνει. Μένει να δούμε αν η ρωσική Rosatom (σ.σ.: ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πυρηνικών αντιδραστήρων στον κόσμο που έχει σχεδόν το μονοπώλιο στα καύσιμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) θα κατασκευάσει το ουγγρικό της έργο και αν όχι, τι θα κάνει η Ουγγαρία. Και πώς θα αντιδράσει η Ουγγαρία στο πάγωμα των κεφαλαίων ανάκαμψής της. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι ο Όρμπαν έχει αναθαρρήσει. Όμως η οικονομία της Ουγγαρίας μπορεί να αναπτυχθεί μόνο εντός της ΕΕ, και η Ουγγαρία απειλείται εξίσου από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνει την Ουγγαρία να είναι ομαδικός παίκτης.
Το αμερικανικό υγροποιημένο αέριο-LNG μπορεί όντως να σώσει την ευρωπαϊκή ήπειρο και να καλύψει τις ενεργειακές απώλειες από το ρωσικό φυσικό αέριο; Πέρυσι, η Κίνα υπέγραψε 20 συμβάσεις για την προμήθεια 20 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων LNG έως το 2030 (το 45% των προμηθειών υγροποιημένου φυσικού αερίου της Κίνας είναι αμερικανικό!). Η ανάγκη της Κίνας για φυσικό αέριο έχει καταστήσει τις ΗΠΑ στον τρίτο μεγαλύτερο εξαγωγέα LNG, μετά την Αυστραλία και το Κατάρ, ενώ φέτος αναμένεται να γίνουν πρώτες. Το ερώτημα λοιπόν είναι, θα θυσίαζαν άλλους εθνικούς καλούς «πελάτες» οι Αμερικανοί παραγωγοί φυσικού αερίου, χάριν της Ουκρανίας και της Ευρώπης, συνολικότερα; Οι ΗΠΑ είναι ο οικονομικός και στρατηγικός νικητής μέχρι στιγμής από αυτόν τον πόλεμο στην Ευρώπη. Το LNG τους αποτελεί σαφώς ατού για την Ευρώπη σε αυτήν την κρίση. Θα ρεύσει στην ΕΕ περισσότερο LNG από τις ΗΠΑ, αλλά κι αυτό δεν μπορεί να αντικαταστήσει εντελώς το ρωσικό αέριο. Θα πρέπει να υπάρξουν μειώσεις στη ζήτηση, πέρα από την καταστροφή της ζήτησης σε αρκετούς βιομηχανικούς κλάδους. Με άλλα λόγια, η χρήση φυσικού αερίου στον οικιακό τομέα θα πρέπει να μειωθεί. Αναλόγως, και η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, με τους πολίτες και τις εταιρείες να πρέπει να στραφούν κατεπειγόντως σε έκτακτα μέτρα εξοικονόμησης.
#Ο Marc-Antoine Eyl-Mazzega μίλησε στην εκδήλωση «Ενεργειακές, γεωπολιτικές & κλιματικές κρίσεις: πώς θα επιτευχθεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία; “, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος.
