Ακριβώς στην 78η επέτειο από την ίδρυση του ΟΗΕ, ο Γενικός Γραμματέας του Αντόνιο Γκουτέρες έκανε την περίφημη πια δήλωση που εξόργισε το Ισραήλ. Μιλώντας στη σύνοδο του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 24 Οκτωβρίου, ανέφερε πως «είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι επιθέσεις της Χαμάς δεν συνέβησαν από το πουθενά. Οι Παλαιστίνοι υφίστανται 56 χρόνια τώρα μια ασφυκτική κατοχή. Έχουν δει τη γη τους να καταβροχθίζεται σταθερά από εποικισμούς και να μαστίζεται από βία. Την οικονομία τους, να πνίγεται. Τους ανθρώπους τους να εκτοπίζονται και τα σπίτια τους να γκρεμίζονται. Οι ελπίδες τους για πολιτική λύση στα δεινά τους εξαφανίζονται».
Τι κι αν στην ίδια ομιλία ο Γκουτέρες καταδίκασε επίσης απερίφραστα «τις τρομακτικές και άνευ προηγουμένου πράξεις τρομοκρατίας της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου» τονίζοντας ότι «τίποτε δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη δολοφονία, τον τραυματισμό και την απαγωγή πολιτών – ή την εκτόξευση ρουκετών εναντίον αμάχων»; Τι κι αν τόνισε πως «ο πόνος των Παλαιστινίων δεν μπορεί να δικαιολογήσει τις αποκρουστικές επιθέσεις της Χαμάς. Κι αυτές οι αποκρουστικές επιθέσεις δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη συλλογική τιμωρία των Παλαιστινίων»;
Το Ισραήλ άστραψε και βρόντηξε εναντίον του, με τον απεσταλμένο του Τελ Αβίβ στον Οργανισμό Gilad Erdan να δηλώνει στο ισραηλινό Army Radio ότι «θα αρνηθούμε την έκδοση βίζας στους εκπροσώπους του ΟΗΕ. Έχουμε ήδη αρνηθεί βίζα στον αναπληρωτή ΓΓ για τις Ανθρωπιστικές Υποθέσεις Martin Griffiths. Έχει έρθει η ώρα να τους δώσουμε ένα μάθημα».
Προηγουμένως, ο Erdan είχε ζητήσει την παραίτηση του ΓΓ του ΟΗΕ, χαρακτηρίζοντας την ομιλία του «σοκαριστική» και κατηγορώντας τον ότι «δικαιολογεί την τρομοκρατία». Το ισραηλινό ΥΠΕΞ σε ανακοίνωσή του κατηγόρησε τον Γκουτέρες ότι «στηρίζει την τερατώδη βία των τρομοκρατών της Χαμάς» και ο υπουργός Eli Cohen ακύρωσε συνάντηση μαζί του γράφοντας στο Twitter πως «δεν υπάρχει χώρος για ισορροπημένη προσέγγιση. Η Χαμάς πρέπει να εξαφανιστεί από τον πλανήτη». Ακόμα και ο πρόεδρος του μουσείου Yad Vashem του Ολοκαυτώματος στην Ιερουσαλήμ κατηγόρησε τον Γενικό Γραμματέα ότι «απέτυχε στο τεστ» της επωδού «ποτέ ξανά».
Πράγματι, οι Times του Ισραήλ επιβεβαίωσαν ότι η χώρα σταμάτησε να εκδίδει βίζες για αξιωματούχους του ΟΗΕ στις 25 Οκτωβρίου, την επομένη των δηλώσεων Γκουτέρες. Την προηγουμένη, η Χαμάς είχε εξαπολύσει μπαράζ ρουκετών στο κεντρικό Ισραήλ, με αποτέλεσμα πέντε τραυματίες.
Έντονη αντίδραση είχε το Ισραήλ και μετά την υιοθέτηση του Ψηφίσματος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για τη Γάζα στις 27 Οκτωβρίου, με 120 ψήφους υπέρ, 14 κατά (περιλαμβανομένων Ισραήλ και ΗΠΑ που καταψήφισαν γιατί δεν επέκρινε ρητά τη Χαμάς) και 45 αποχές. Το Ψήφισμα -που δεν είναι δεσμευτικό- καλεί σε «άμεση, διαρκή και μόνιμη ανθρωπιστική εκεχειρία που θα οδηγήσει σε παύση των εχθροπραξιών» καθώς και σε «άμεση, πλήρη διαρκή, ασφαλή κι απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση», καλεί το Ισραήλ να ανακαλέσει την εντολή του για εκκένωση της βόρειας Γάζας και ταυτόχρονα ζητά «την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των αμάχων που κρατούνται αιχμάλωτοι» χωρίς να κατονομάζει τη Χαμάς.
Σημειώνεται ότι η Παλαιστίνη μπορεί να μιλήσει αλλά δεν μπορεί να ψηφίσει στον ΟΗΕ γιατί έχει καθεστώς μη-μέλους παρατηρητή.
«Διαπιστώσαμε όλοι ότι ο ΟΗΕ δεν έχει ούτε ίχνος αξιοπιστίας» δήλωσε μεταξύ άλλων ο Erdan, χαρακτηρίζοντάς τη «μαύρη μέρα για τον ΟΗΕ και την ανθρωπότητα».
Λίγο αργότερα, αγνοώντας το Ψήφισμα του Οργανισμού, το Ισραήλ εξαπέλυε βομβαρδισμό στη Γάζα που χαρακτηρίστηκε ως «ο πιο έντονος από την έναρξη του πολέμου», ενώ η περιοχή βυθιζόταν σε «γενικευμένο μπλακάουτ», οι τηλεπικοινωνίες σιγούσαν και επέδραμε ο ισραηλινός στρατός.
Όσον αφορά στην απειλή να «δώσει ένα μάθημα» στον οργανισμό, δεν είναι η πρώτη φορά που «μπλοκάρονται» βίζες για τον ΟΗΕ. «Το 2020, οι 15 διεθνείς υπάλληλοι του Γραφείου μου στην Παλαιστίνη -που λειτουργεί 26 χρόνια στη χώρα- δεν είχαν άλλη επιλογή από το να φύγουν», δήλωνε στις 30 Αυγούστου 2020 η (πρώην πλέον) Ανώτατη Επίτροπος του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Μισέλ Μπατσελέ. «Οι νέες αιτήσεις για βίζα και ανανέωση βίζας δεν έχουν απαντηθεί για δύο χρόνια. Σε αυτό το διάστημα προσπάθησα να βρω λύση στην κατάσταση αυτή, αλλά το Ισραήλ εξακολουθεί να αρνείται να ενδιαφερθεί». Η έκδοση βίζας για τους εκπροσώπους του διεθνούς οργανισμού είναι υποχρέωση των κρατών-μελών, τόνιζε η Μπατσελέ. «Αυτό εγείρει το ερώτημα τι ακριβώς προσπαθούν να κρύψουν οι ισραηλινές αρχές», κατέληγε.
Το Ισραήλ, βέβαια, δεν είναι το μόνο κράτος που έχει αρνηθεί, «παγώσει» ή καθυστερήσει την έκδοση βίζας για υπαλλήλους του ΟΗΕ.
Για παράδειγμα:
Τον Φεβρουάριο του 2021, ο ΟΗΕ και ανθρωπιστικές οργανώσεις κατήγγελλαν ότι δεν μπορούσαν να μετακινήσουν το απαραίτητο προσωπικό και αγαθά στην περιοχή του Τιγκράι στην Αιθιοπία και ότι τους αρνούνταν βίζες για νέο διεθνές προσωπικό. Η κυβέρνηση της Αιθιοπίας είχε ξεκινήσει τον Νοέμβριο του 2020 στρατιωτικές επιχειρήσεις στην περιοχή εναντίον της τοπικής κυβέρνησης του Μετώπου για την Απελευθέρωση του Λαού του Τιγκράι. Νοσοκομεία, σχολεία, εργοστάσια και άλλες μη στρατιωτικές υποδομές στην περιοχή βομβαρδίστηκαν, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν από ομοσπονδιακές δυνάμεις της Αιθιοπίας, τοπικές παραστρατιωτικές οργανώσεις και τις ένοπλες δυνάμεις της Ερυθραίας, σύμφωνα με το Human Rights Watch. Περισσότεροι από 2 εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους.
Τον Ιούνιο του 2017, η Μιανμάρ δήλωνε ότι δεν θα χορηγήσει βίζα σε τρεις ειδικούς του ΟΗΕ που θα ερευνούσαν τα τότε πρόσφατα βίαια γεγονότα εναντίον μουσουλμάνων στη χώρα, όπου ο Βουδισμός είναι κυρίαρχη θρησκεία. Και τον Δεκέμβριο του 2017, η κυβέρνηση της Μιανμάρ ενημέρωνε την Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ Yanghee Lee ότι της αρνούνταν κάθε πρόσβαση και διέκοπτε κάθε συνεργασία κατά τη διάρκεια της θητείας της. Η Lee θα επισκεπτόταν τη Μιανμάρ για να διερευνήσει την κατάσταση ανθρωπίνων δικαιωμάτων – και των μουσουλμάνων Ροχίνγκια στην πολιτεία Ρακίν.
Το 2006, το Σουδάν αρνήθηκε να χορηγήσει βίζα για την περιοχή του Νταρφούρ σε στρατιωτικό κλιμάκιο του ΟΗΕ που ήθελε να σχεδιάσει την ειρηνευτική αποστολή του οργανισμού. Ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ κρατικών δυνάμεων του Σουδάν και ένοπλων οργανώσεων που είχε ξεσπάσει το 2003 στο Νταρφούρ οδήγησε σε δεκάδες χιλιάδες θανάτους και τον εκτοπισμό τουλάχιστον δύο εκατομμυρίων.
Ο ΟΗΕ ως εκφραστής και εγγυητής του Διεθνούς Δικαίου έχει αποδειχθεί συχνά αναποτελεσματικός όταν τα ψηφίσματά του δεν στηρίζονται από τις ισχυρές χώρες.
Η στάση του Ισραήλ απέναντι στον ΟΗΕ ενδεχομένως δεν θα ήταν η ίδια αν η χώρα δεν είχε καταρχάς την απόλυτη στήριξη των ΗΠΑ. Αυτό είχε διαφανεί ήδη με την επίσκεψη Μπάιντεν στο Ισραήλ, ενώ μόλις στις 25 Οκτωβρίου κι αμέσως μόλις απέκτησε πρόεδρο η Βουλή των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ πέρασε ψήφισμα με 412 υπέρ και 10 κατά, που δήλωνε την αλληλεγγύη της στο Ισραήλ και δεσμευόταν ότι θα παρέχει στην κυβέρνησή του όποια βοήθεια ασφαλείας χρειαστεί για να διεξάγει και να κερδίσει τον πόλεμο με τη Χαμάς. Η διαφωνούσα μικρή μειοψηφία επισήμανε ότι δεν αναφέρονταν πουθενά οι χιλιάδες νεκροί Παλαιστίνιοι από τους βομβαρδισμούς.
Η ΕΕ επίσης έχει ταχθεί στο πλευρό του Ισραήλ με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν στη δημόσια δήλωσή της κατά την επίσκεψή της στο Ισραήλ να μην αναφέρει τους αμάχους «ή την υποχρέωση της ισραηλινής κυβέρνησης να προστατεύσει τη ζωή τους όσο γίνεται», όπως σημείωνε το Euronews. Κατήγγειλε μόνο τη Χαμάς. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η ΕΕ εμφανίστηκε διχασμένη στο πρόσφατο Ψήφισμα της ΓΣ του ΟΗΕ, καθώς χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, το Βέλγιο, η Σλοβενία υπερψήφισαν, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Γερμανία απείχαν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι 842 υπάλληλοι ευρωπαϊκών οργανισμών έστειλαν επιστολή στην Φον ντερ Λέιεν κατηγορώντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι «δίνει λευκή επιταγή για την επίσπευση και τη νομιμότητα ενός εγκλήματος πολέμου» στη Γάζα. Την ίδια στιγμή, ομάδα δικηγόρων ανθρωπίνων δικαιωμάτων της αμερικανικής οργάνωσης Center for Constitutional Rights σε έκθεσή τους 44 σελίδων προειδοποιούσαν τον Αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν και τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας Μπλίνκεν και Όστεν, ότι η άνευ όρων στήριξη του πολέμου στη Γάζα μπορεί να εμπλέξει τις ΗΠΑ σε εγκλήματα πολέμου. Η έκθεση τονίζει ότι οι ΗΠΑ, «όχι μόνο αποτυγχάνουν να τηρήσουν την υποχρέωσή τους να αποτρέψουν τη διάπραξη γενοκτονίας, αλλά μπορεί να υποστηριχτεί αξιόπιστα και εύλογα ότι οι ενέργειες των ΗΠΑ για τη συνέχιση της στρατιωτικής επιχείρησης του Ισραήλ, τον αποκλεισμό και την εκστρατεία ενάντια στον παλαιστινιακό πληθυσμό της Γάζας φθάνει στο επίπεδο της συνέργειας στο έγκλημα με βάση το Διεθνές Δίκαιο».
Είναι εξαιρετικά «βαριά» η κατηγορία της γενοκτονίας. Την αποδίδουν ωστόσο και άλλοι, όπως ο Raz Segal, Ισραηλινός καθηγητής στο αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Stockton, ειδικευμένος στο Ολοκαύτωμα και τις Γενοκτονίες. Σε άρθρο του στο Jewish Currents, ο Segal περιέγραφε την επίθεση στη Γάζα ως «χαρακτηριστική περίπτωση γενοκτονίας που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας». Πέντε πράξεις ορίζονται ως γενοκτονικές από τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, και «σήμερα το Ισραήλ πραγματοποιεί τρεις από αυτές στη Γάζα», ισχυριζόταν.
Ταυτόχρονα, πάνω από 800 ακαδημαϊκοί από όλο τον κόσμο, ειδικευμένοι στο Διεθνές Δίκαιο και τη Γενοκτονία, υπέγραφαν στις 15 Οκτωβρίου δημόσια δήλωση με την οποία προειδοποιούσαν «για την πιθανότητα γενοκτονίας διεξαγόμενης από τις ισραηλινές δυνάμεις εναντίον των Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας».
Το βέβαια είναι ότι αυτή τη στιγμή επιχειρείται να λυθεί στρατιωτικά -με ανυπολόγιστο κόστος σε ανθρώπινες ζωές και υπαρκτό το ρίσκο γενικευμένης σύρραξης στην περιοχή- ένα πρόβλημα που είναι στην ουσία του πολιτικό.
Έγραφε ο Παλαιστίνιος ποιητής Marwan Makhoul:
Για να γράφω ποίηση που δεν είναι πολιτική,
πρέπει να ακούω τα πουλιά
και για ν’ ακούω τα πουλιά
πρέπει να σιωπούν τα πολεμικά αεροπλάνα.
