Γιατί είναι μπλοκαρισμένη η ανθρωπιστική βοήθεια προς τους αμάχους της Γάζας;

Αν και πολλές κυβερνήσεις και ανθρωπιστικές οργανώσεις προσπαθούν να βρουν αεροπορικές και θαλάσσιες οδούς για την παράδοση τροφίμων και προμηθειών στη Γάζα, οι ειδικοί διατείνονται ότι οι χερσαίες παραδόσεις εξακολουθούν να είναι η πιο αποτελεσματική και οικονομικά αποδοτική δίοδος για την παροχή βοήθειας.

ΗΠΑ, Γαλλία, Ιορδανία και άλλες χώρες έχουν ανακοινώσει μέτρα για την παροχή βοήθειας από αέρος και θαλάσσης, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων έτοιμων γευμάτων και πακέτων ανθρωπιστικής βοήθειας, ωστόσο αξιωματούχοι ανθρωπιστικής βοήθειας και ειδικοί λένε ότι τέτοιες προσπάθειες είναι δαπανηρές και αργές, τονίζοντας ότι η παράδοση βοήθειας με φορτηγά παραμένει ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη διανομή τροφίμων που χρειάζονται απεγνωσμένα οι άμαχοι στη Γάζα. Η Sarah Schiffling, ειδικός στις αλυσίδες εφοδιασμού ανθρωπιστικής βοήθειας στο Hanken School of Economics στη Φινλανδία, περιέγραψε τις ρίψεις από αέρος ως «απόλυτα έσχατη λύση». Στη χειρότερη περίπτωση, μπορεί να είναι ακόμα και θανατηφόρες: Οι αρχές της Γάζας ανέφεραν αυτό το μήνα ότι τουλάχιστον πέντε άνθρωποι σκοτώθηκαν και αρκετοί ακόμα τραυματίστηκαν από πακέτα ανθρωπιστικής βοήθειας που έπεσαν πάνω τους στην πόλη της Γάζας.

Σε κάθε περίπτωση, το μέγεθος της ανθρωπιστικής βοήθειας που φτάνει στους αμάχους δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός ολοένα και πιο απελπισμένου και πεινασμένου πληθυσμού. Σύμφωνα με νέα έκθεση της IPC, μιας παγκόσμιας αρχής για τις επισιτιστικές κρίσεις, έως και 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν θανατηφόρα επίπεδα πείνας μέχρι τα μέσα Ιουλίου.

Ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν ξεκαθαρίσει ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται στην έλλειψη διαθέσιμων αγαθών. Τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν συγκεκριμένα ότι έχουν αρκετά τρόφιμα στα σύνορα της Γάζας ή κοντά σε αυτά για να σιτιστούν οι 2,2 εκατομμύρια άνθρωποι. Αντ’ αυτού, το βασικό πρόβλημα, όπως λένε οι εργαζόμενοι στον ανθρωπιστικό τομέα, είναι οι προκλήσεις σε κάθε στάδιο της διαδικασίας παράδοσης βοήθειας, μέσω των σημείων ελέγχου ασφαλείας του Ισραήλ και σε μια ενεργή εμπόλεμη ζώνη.

Τις τελευταίες τέσσερις εβδομάδες, κατά μέσο όρο περίπου 140 φορτηγά που μεταφέρουν τρόφιμα και άλλου είδους βοήθεια έφταναν στη Γάζα κάθε μέρα, σύμφωνα με μια βάση δεδομένων που διατηρεί η UNRWA, η υπηρεσία του ΟΗΕ που υποστηρίζει τους Παλαιστίνιους. Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα εκτιμά όμως ότι τουλάχιστον 300 φορτηγά τροφίμων χρειάζονται καθημερινά για να αρχίσουν να καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τροφίμων των ανθρώπων που λιμοκτονούν. 

Η χερσαία διαδρομή παράδοσης είναι πολύπλοκη

Μέχρι αυτή τη στιγμή, μόνο δύο σημεία εισόδου στην επικράτεια λειτουργούν τακτικά, και τα δύο στον νότο. Συνήθως η βοήθεια πρέπει να διανύσει δεκάδες χιλιόμετρα και να κάνει πολλαπλές στάσεις μέχρι να παραδοθεί – μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει έως και τρεις εβδομάδες. Το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς βοήθειας στη Γάζας καταγράφεται σε αποθήκες κοντά στο El Arish, αφού μεταφερθεί αεροπορικώς στο αεροδρόμιο El Arish ή με φορτηγά από το Port Sa’id ή αλλού στην Αίγυπτο. Μέρος της βοήθειας έρχεται επίσης μέσω διαφορετικής διαδρομής από την Ιορδανία. Από το El Arish, τα φορτηγά που μεταφέρουν βοήθεια, υποβάλλονται συνήθως σε ελέγχους ασφαλείας στη Ράφα της Αιγύπτου, λίγο πριν φτάσουν στα σύνορα με τη Γάζα.

Επίσης, σε φορτηγά φορτωμένα στην Αίγυπτο, η βοήθεια κατευθύνεται προς την ισραηλινή επιθεώρηση στο πέρασμα Kerem Shalom ή στο πέρασμα Nitzana περίπου 25 μίλια νοτιοανατολικά. Η διαδικασία ελέγχου είναι συχνά χρονοβόρα. Μετά τις ισραηλινές επιθεωρήσεις, τα φορτηγά στη Nitzana θα μπορούσαν να φτάσουν στο πέρασμα της Ράφα ή στο Kerem Shalom. Τα φορτηγά αυτά εκφορτώνουν όμως το φορτίο τους στις διαβάσεις, όπου φορτώνεται εκ νέου σε διαφορετικά φορτηγά και μεταφέρεται σε αποθηκευτικούς χώρους από την πλευρά της Γάζας.

Ακόμα πιο δύσκολα είναι τα πράγματα για τη βοήθεια που κατευθύνεται στη βόρεια Γάζα, καθώς πρέπει να περάσει από ένα από τα δύο άλλα ισραηλινά σημεία ελέγχου. Ανθρωπιστικές οργανώσεις, επικαλούμενες ισραηλινούς περιορισμούς, ζητήματα ασφαλείας και κακές οδικές συνθήκες, έχουν σταματήσει σε μεγάλο βαθμό τις παραδόσεις στον βορρά. Από την περασμένη Τρίτη, περίπου 1.200 φορτηγά περίμεναν στο El Arish στην Αίγυπτο, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 800 που περιείχαν προμήθειες τροφίμων.

Οι επιθεωρήσεις γίνονται επαχθείς

Η UNRWA έχει τονίσει ότι οι περίπλοκες ισραηλινές επιθεωρήσεις καθυστερούν την παράδοση βοήθειας. Τα φορτηγά κάθονται σε ουρές χιλιομέτρων σε κάθε σημείο ελέγχου και αναγκάζονται να υποβάλλονται σε έλεγχο από την αρχή εάν απορριφθεί έστω και ένα αντικείμενο το οποίο μεταφέρουν. Ορισμένοι εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν αναδείξει ότι δεν είναι σαφές γιατί μια αποστολή μπορεί να μην περάσει από επιθεώρηση. Οι επιθεωρητές συνήθως δεν λένε γιατί ένα αντικείμενο απορρίπτεται, ενώ αν απορριφθεί μόνο ένα αντικείμενο, το φορτηγό πρέπει να σταλεί πίσω στο El Arish με το φορτίο του και τα αγαθά να επανασυσκευαστούν.

Αξιωματούχοι του ΟΗΕ και της Μ. Βρετανίας έχουν δηλώσει ότι κρίσιμα αγαθά, όπως φίλτρα νερού και ψαλίδια που περιλαμβάνονται σε ιατρικά κιτ, απορρίπτονται επειδή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς. Ο Scott Anderson, αναπληρωτής διευθυντής της UNRWA για τη Γάζα, δήλωσε ότι το Ισραήλ πρέπει να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των επιθεωρήσεών του προσθέτοντας περισσότερο εξοπλισμό σάρωσης και θα πρέπει να επεκτείνει το ωράριο εργασίας στα σημεία διέλευσης.

Το Ισραήλ, από τη μεριά του, έχει δηλώσει ότι δεν εμποδίζει τη ροή της βοήθειας. Η COGAT, η ισραηλινή μονάδα που επιβλέπει τις παραδόσεις βοήθειας στη Γάζα, το αρνήθηκε και είπε ότι μόνο το 1,5% των φορτηγών απορρίπτονται. Ο εκπρόσωπος της COGAT διευκρίνισε ότι τα σημεία συμφόρησης συγκεντρώνονται στην πλευρά των συνόρων της Γάζας, μετά την επιθεώρηση της βοήθειας, και πριν αυτή διανεμηθεί. Ο ίδιος έχει αναφέρει ότι η μονάδα έχει βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των επιθεωρήσεών της παρέχοντας περισσότερο εξοπλισμό σάρωσης, προσθέτοντας περισσότερα άτομα στο προσωπικό και διευρύνοντας τις ώρες εργασίας και στα δύο σημεία επιθεώρησης.

Κατεστραμμένοι δρόμοι και στρατιωτικές επιχειρήσεις καθιστούν τη διανομή βοήθειας μια πρόκληση

Η διανομή μπορεί να είναι δύσκολη και επικίνδυνη, ειδικά στον βορρά. Τα φορτηγά που κατευθύνονται βόρεια πρέπει να περάσουν από ένα επιπλέον σημείο ελέγχου και να ταξιδέψουν ανάμεσα σε ερείπια και κατεστραμμένους δρόμους. Όπως είναι αναμενόμενο, οι συνεχιζόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις εμποδίζουν την απρόσκοπτη κυκλοφορία της βοήθειας. Αναγκαστικά, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις έχουν αναστείλει σε μεγάλο βαθμό τις παραδόσεις στον βορρά και υπήρξαν ελάχιστες ευκαιρίες για να διανείμουν βοήθεια στους ανθρώπους εκεί.

Έτσι, όσοι πεινασμένοι κάτοικοι της Γάζας είναι πρόθυμοι να πάρουν το ρίσκο, αναγκάζονται να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν στα λίγα φορτηγά και στις προμήθειες που έρχονται από αέρος. «Είναι πολύ δύσκολο να φτάσουμε σε όλους τους ανθρώπους», δήλωσε ο Νάσερ Καντούς, ο οποίος συντονίζει την επισιτιστική βοήθεια στο βόρειο τμήμα της Γάζας για την οργάνωση αρωγής Anera. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που λιμοκτονούν».

Στη Ράφα πάλι, όπου η βοήθεια είναι ελαφρώς πιο προσιτή, η κατάσταση στην υποδομή διανομής της UNRWA είναι τεταμένη, καθώς περισσότερο από το ήμισυ του πληθυσμού της Γάζας έχει αναζητήσει καταφύγιο εκεί. Ορισμένοι κάτοικοι της Γάζας εμπορεύονται ή ακόμη και τη βοήθειά τους και οι τιμές έχουν γίνει απαγορευτικές για τους περισσότερους, επιδεινώνοντας την άνιση κατανομή των προμηθειών τροφίμων.

Οι συνοδείες βοήθειας συχνά ταλανίζονται από τη βία

Οι απειλές των ισραηλινών πυροβολισμών καθιστούν επικίνδυνη τη μεταφορά τροφίμων στους κατατρεγμένους. Περισσότεροι από εκατό κάτοικοι της Γάζας έχασαν τη ζωή τους κοντά σε μια αυτοκινητοπομπή στις 29 Φεβρουαρίου, όταν χιλιάδες συγκεντρώθηκαν γύρω από τα φορτηγά ανθρωπιστικής βοήθειας. Το Ισραήλ δήλωσε ότι τα περισσότερα θύματα ποδοπατήθηκαν από το πλήθος, αλλά αυτόπτες μάρτυρες έκαναν λόγο για πυροβολισμούς από τις ισραηλινές δυνάμεις και νοσοκομειακοί γιατροί είπαν ότι τα περισσότερα θύματα ήταν πράγματι από πυροβολισμούς. Επίσης, τουλάχιστον 20 άνθρωποι σκοτώθηκαν σε άλλη αυτοκινητοπομπή στις 14 Μαρτίου. Αξιωματούχοι υγείας της Γάζας κατηγόρησαν το Ισραήλ για στοχευμένη επίθεση, αλλά ο ισραηλινός στρατός κατηγόρησε τους Παλαιστίνιους ενόπλους.

Αξιωματούχοι της UNRWA και των ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολο να διανεμηθεί βοήθεια χωρίς την παρουσία αστυνομικής συνοδείας, η οποία είναι απαραίτητη για την προστασία των αυτοκινητοπομπών από τα πλήθη ανθρώπων. Αμερικανοί αξιωματούχοι και Παλαιστίνιοι στην κεντρική και βόρεια Γάζα ανέδειξαν ότι το Ισραήλ χτύπησε Παλαιστίνιους αξιωματικούς που συνόδευαν αυτοκινητοπομπές βοήθειας του ΟΗΕ, ενώ η απουσία αξιωματικών ασφαλείας επέτρεψε σε οργανωμένες εγκληματικές συμμορίες να κλέψουν αγαθά ή να επιτεθούν σε αυτοκινητοπομπές,

Το Ισραήλ έχει επισημάνει ότι μέλη της Χαμάς έχουν κατασχέσει αγαθά που προορίζονταν για ανθρωπιστική βοήθεια, αν και αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της UNRWA έχουν αναφέρει ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις γι’ αυτόν τον ισχυρισμό. Παράλληλα, αφού το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα δήλωσε ότι τα φορτηγά του δέχτηκαν πυροβολισμούς και λεηλασίες ενώ διένειμαν τρόφιμα στη βόρεια Γάζα, η οργάνωση ανέστειλε τις παραδόσεις της εκεί στα τέλη Φεβρουαρίου. Ωστόσο, το Ισραήλ επέτρεψε πρόσφατα στην ομάδα βοήθειας να φέρει μικρές ποσότητες αγαθών απευθείας μέσω ενός βόρειου συνοριακού περάσματος. Έτσι, πέρασμα βρήκαν έξι φορτηγά την περασμένη εβδομάδα και επιπλέον 18 το περασμένο Σαββατοκύριακο.