Καθώς η ανθρωπιστική, επισιτιστική και περιβαλλοντική κρίση εντείνεται στη Γάζα, δεκάδες εκατομμύρια χρήστες του Instagram δείχνουν αυτή τη στιγμή την υποστήριξή τους στα θύματα της Παλαιστίνης, κοινοποιώντας στα stories τους ένα AI image στο οποίο αναγράφεται το σύνθημα All eyes on Rafah (Όλα τα μάτια στη Ράφα).
Παίρνοντας τις διαστάσεις διαδικτυακού κινήματος, η AI εικόνα, που απεικονίζει χιλιάδες παρατεταγμένες σκηνές με το μήνυμα να σχηματίζεται ανάμεσά τους ,μπροστά από ένα απόκοσμο φόντο, έχει κοινοποιηθεί ευρέως τις τελευταίες 48 ώρες.
Τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, το story έχει κοινοποιηθεί από περισσότερους από 46 εκατομμύρια λογαριασμούς – συμπεριλαμβανομένων λογαριασμών σημαντικών διασημοτήτων όπως η τραγουδίστρια Kehlani, η star του Bridgerton Nicola Coughlan και ο Ινδός ηθοποιός Varun Dhawan. Το πρότυπο φαίνεται να έχει δημιουργηθεί από τον χρήστη του Instagram @shahv4012, ο οποίος έχει συνθέσει πολλά γραφικά αλληλεγγύης για την Παλαιστίνη κατά τη διάρκεια του συνεχιζόμενου πολέμου, δίνοντας την επιλογή σε άλλους χρήστες να τα μοιραστούν ευρύτερα στα accounts τους.
Από τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, το Instagram έχει κατηγορηθεί για το shadow-banning περιεχομένου σχετικά με την Παλαιστίνη. Τον Δεκέμβριο, μια έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων διαπίστωσε ότι η Meta (μητρική εταιρεία του Instagram και του Facebook) έχει εμπλακεί σε «συστημική διαδικτυακή λογοκρισία» και σε «φίμωση φωνών υποστήριξης της Παλαιστίνης» από τότε που ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες μεταξύ των ισραηλινών δυνάμεων και της Χαμάς μετά την τρομοκρατική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου – κάτι το οποίο εκπρόσωποι της Meta αρνούνται κατηγορηματικά. Δεδομένης της υφιστάμενης λογοκρισίας που πολλοί χρήστες καταγγέλλουν, το AI image έχει καταφέρει να ξεπεράσει τα προβλήματα ορατότητας στην εφαρμογή και αυτό αποδίδεται στο ότι μάλλον η clean-cut μορφή του έχει ξεγελάσει τον αλγόριθμο. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν επισημάνει ότι αυτό είναι αναμφισβήτητα το πιο ευρέως διαδεδομένο γραφικό για την υποστήριξη της Παλαιστίνης, γεγονός στο οποίο συμβάλλει και η δυνατότητα που δίνεται στο συγκεκριμένο story να κοινοποιηθεί με τη χρήση του προτύπου “Add Yours” του Instagram.
Όσο για το σύνθημα “All eyes on Rafah” που αντηχεί απ’ άκρη σ’ άκρη της γης, φαίνεται να προέρχεται από τον Δρ/Rick Peeperkorn, διευθυντή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Ο Peeperkorn ξεστόμισε τη συγκεκριμένη φράση τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν μια ισραηλινή εισβολή στη Ράφα εξακολουθούσε να αποτελεί μια πιθανότητα. Σε συνέντευξη Τύπου από τη Ράφα, ο Peeperkorn δήλωσε ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μια «αδιανόητη συνθήκη, επεκτείνοντας περαιτέρω την ανθρωπιστική καταστροφή πέρα από κάθε φαντασία». Έκτοτε, ομάδες κοινωνικής δικαιοσύνης και ανθρωπιστικές οργανώσεις, μαζί με influencers και ακτιβιστές, έχουν χρησιμοποιήσει τη φράση για να επιστήσουν την προσοχή στη συνεχιζόμενη βία και τη γενοκτονία που τελείται στη Ράφα. Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως η Oxfam και η Save the Children επισημαίνουν πως η φράση είναι μια έκκληση προς τα εκατομμύρια των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο να μην αγνοήσουν τι συμβαίνει στη Ράφα, καθώς το Ισραήλ συνεχίζει τις αδίστακτες επιθέσεις του παρά την τεράστια παρουσία άμαχου πληθυσμού εκεί.
Μπορεί το σύνθημα να έχει βρει θερμούς υποστηρικτές, ωστόσο η ανάρτηση της βασισμένης στην τεχνητή νοημοσύνη εικόνας, έχει πυροδοτήσει διχασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αρκετοί επικριτές της καταδικάζουν την «επιτελεστική» φύση και το χρονοδιάγραμμα του εν λόγω διαδικτυακού κινήματος, που φτάνει στις οθόνες μας μετά από περισσότερους από επτά μήνες πολέμου. Άλλοι, επικρίνουν το AI image καθώς θεωρούν πως δεν έχει συνδεθεί με πραγματικές πληροφορίες, πόρους ή κεφάλαια που δείχνουν υποστήριξη στους Παλαιστίνιους με πιο απτούς τρόπους, ενώ διατείνονται ότι το γραφικό έχει χρησιμοποιηθεί ακόμα κι από ανθρώπους που ουδέποτε έχουν δείξει τη στήριξή τους στην Παλαιστίνη και τώρα το χρησιμοποιούν μόνο και μόνο επειδή έχει γίνει viral.
Ορισμένοι έχουν επίσης επισημάνει ότι η κατασκευασμένη εικόνα αποπροσανατολίζει το κοινό από τις πραγματικές εικόνες φρίκης που κατακλύζουν τη Ράφα, και τις οποίες μοιράζονται πολίτες και δημοσιογράφοι στο έδαφος διακινδυνεύοντας τη ζωή τους. «Οι Παλαιστίνιοι μπαίνουν στη διαδικασία να καταγράψουν και να τεκμηριώσουν όλα όσα υπομένουν στη Ράφα, ώστε ο κόσμος να τους πιστέψει – οπότε το να κάνεις share ένα πρότυπο που δημιουργήθηκε από AI είναι αποκαρδιωτικό στην πραγματικότητα», έγραψε χαρακτηριστικά μια χρήστρια στο “X”. Στο πλευρό των χρηστών που επικρίνουν το trend, βρίσκονται και ακτιβιστές οι οποίοι το καταδικάζουν διερωτώμενοι γιατί χρησιμοποιείται τόσο μαζικά μια εικόνα που παράγεται από AI αντί για το πραγματικό, ζοφερό υλικό που φτάνει από τη Γάζα, το οποίο θα μπορούσε να αφυπνίσει ουσιαστικά τον κόσμο και να συμβάλλει στην ενημέρωση του κοινού για το τι πραγματικά συμβαίνει εκεί.
Οι αναρτήσεις του AI image “All Eyes on Rafah” παρομοιάστηκαν επίσης με τη χρήση ολόμαυρων φωτογραφιών που είχαν γίνει viral κατά τη διάρκεια του κινήματος #BlackoutTuesday του 2020, μετά τη δολοφονία του George Floyd. Οι ακτιβιστές εκείνη την εποχή ισχυρίστηκαν ότι η δημοσίευση του μαύρου φόντου ωφέλησε ελάχιστα τον σκοπό του κινήματος Black Lives Matter, και αντ’ αυτού αποδυνάμωσε το hashtag.
Παρά την κυριαρχία της AI εικόνας, υπάρχουν αρκετοί χρήστες στα social media που έχουν επιλέξει να μοιραστούν υλικό από το εσωτερικό της Ράφα, καθώς και εικόνες αμάχων που σκοτώθηκαν στον πόλεμο, συνοδεύοντας τις αναρτήσεις τους με το hashtag #rafahisonfire, ενώ έχουν αρχίσει να διαδίδονται νέα πρότυπα για τα stories του Instagram, παρόμοια με το viral trend, στα οποία ωστόσο χρησιμοποιούνται πραγματικές φωτογραφίες.
Πρόσφατα, με το κίνημα #Blockout2024, TikTokkers και Instagram accounts ζήτησαν τον διαδικτυακό αποκλεισμό διασημοτήτων και influencers που δεν έχουν χρησιμοποιήσει το προνόμιό τους για να επιστήσουν την προσοχή στις φρικαλεότητες των ισραηλινών επιδρομών, ενώ ψηφιακοί ακτιβιστές έχουν χρησιμοποιήσει εργαλεία του TikTok για να διαμαρτυρηθούν και στη συνέχεια να αυξήσουν τη συμμετοχή του κόσμου σε εκπαιδευτικά βίντεο για τη Γάζα.
Εδώ και περισσότερους από επτά μήνες παρακολουθούμε τον Παλαιστινιακό λαό να δολοφονείται σε δημόσια θέα, με τις ισραηλινές επιδρομές να έχουν αφήσει ήδη τουλάχιστον 36,096 νεκρούς, 81,136 τραυματίες και περίπου 1 εκατομμύριο εκτοπισμένους ανθρώπους, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα. Στο αποκορύφωμα της αδιάκοπης γενοκτονίας των Παλαιστινίων, στις 26 Μαΐου, το Ισραήλ εξαπέλυσε αιματηρή επίθεση στη Ράφα, την καθορισμένη ασφαλή ζώνη στη νότια Λωρίδα της Γάζας, όπου εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, ανάμεσά τους χιλιάδες παιδιά, έχουν αναζητήσει καταφύγιο, μη έχοντας αυτή τη στιγμή πού αλλού να κατευθυνθούν με ασφάλεια. Από τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές εκείνης της ημέρας, σκοτώθηκαν τουλάχιστον 45 άνθρωποι, σε μια επίθεση που έχει καταδικαστεί διεθνώς. «Αυτό που συνέβη χθες το βράδυ ήταν το πιο πρόσφατο – και ίσως το πιο σκληρό – βδέλυγμα», ανέφερε μια δήλωση των Ηνωμένων Εθνών την οποία υπογράφει ο Martin Griffiths, Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας Ανθρωπιστικών Υποθέσεων και Συντονιστής Έκτακτης Βοήθειας.
Κι όμως, παρά το αδιανόητο μέγεθος της φρίκης, που κάνει ακόμα και τους πιο απαθείς θεατές της να λυγίσουν, τα γεγονότα της 26ης Μαΐου διαδέχτηκε μια νέα σφαγή εκτοπισμένων αμάχων στη νότια Ράφα, στις 28 Μαΐου, στην οποία 13 από τους 21 ανθρώπους που σκοτώθηκαν ενώ κοιμόντουσαν στις σκηνές τους στη λεγόμενη «ασφαλή περιοχή» al-Mawasi ήταν γυναίκες και κορίτσια. Όλα αυτά, τη στιγμή που ο γενικός εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) Καρίμ Χαν, έχει ζητήσει την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης τόσο κατά του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου, όσο και κατά του ισραηλινού υπουργού Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ, ενώ η Νορβηγία, η Ισπανία και η Ιρλανδία ανακοίνωσαν ότι θα αναγνωρίσουν κρατική υπόσταση στην Παλαιστίνη.
Ακόμα και αν συμφωνήσουμε πως, ανεξάρτητα από τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία του AI image, το μήνυμα και η δυναμική του είναι απαραίτητα, είναι ταυτόχρονα δύσκολο να παραβλέψουμε πως πολλοί άνθρωποι επιλέγουν τώρα να ανοίξουν τα μάτια τους ή συνεχίζουν να μην καταγγέλλουν όσα διαδραματίζονται στη Γάζα, τη στιγμή που είναι ζωτικής σημασίας η ευαισθητοποίηση να μετατραπεί σε ουσιαστική δράση και συνεισφορά – από την κοινοποίηση πραγματικού οπτικού υλικού από τον πόλεμο, μέχρι τη συμμετοχή σε διαμαρτυρίες και τη συλλογή διαδικτυακών υπογραφών για την κατάπαυση του πυρός.
