Στην Ελλάδα, για τους περισσότερους από εμάς, ο όρος Αειφόρος Ανάπτυξη Ακινήτων δεν θα σήμαινε τίποτα πριν από μια δεκαετία. Όμως, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής και της επακόλουθης κλιματικής κρίσης των τελευταίων χρόνων, έθεσε τα θεμέλια για την ανάπτυξη ενός κλάδου που, αφουγκραζόμενος το μερίδιο ευθύνης της κατασκευής και της λειτουργίας των ακινήτων στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος, αποφάσισε να στραφεί σε μια πιο βιώσιμη προσέγγιση.
Παράλληλα, μετά την πλήρη αποτυχία των ηγετών στην τελευταία σύνοδο για την κλιματική αλλαγή (COP26) να συμφωνήσουν στα τρία πιο βασικά ζητήματα – την πλήρη απαγόρευση των ορυκτών καυσίμων, τον περιορισμό της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου και την ουσιαστική οικονομική στήριξη των πληττόμενων από την κλιματική αλλαγή πληθυσμών- φαίνεται πως η ελπίδα βρίσκεται σε ανεξάρτητες ιδιωτικές δράσεις, έναντι σε ενέργειες της πολιτικής ηγεσίας.
Όπως εξηγεί στην Popaganda ο Παναγιώτης Παλιούρας, Σύμβουλος Αειφορίας (Sustainability Consultant), η συμβατική προσέγγιση που κυριαρχούσε στο κομμάτι των επιμέρους ειδικοτήτων (Αρχιτέκτονες, Μηχανολόγοι, Ηλεκτρολόγοι κ.α.) μέχρι να κάνει την εμφάνισή του το Sustainable Development, είχε ως αποτέλεσμα η κάθε ειδικότητα να ασχολείται μεμονωμένα με το αντικείμενό της, χωρίς να αλληλεπιδρά με την υπόλοιπη ομάδα σχεδιασμού. Έτσι, συχνά κακοσχεδιασμένα, με μη φιλικές προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο προδιαγραφές, εκτόξευαν το ίδιο το κόστος σε μεγάλο βαθμό, εκπέμποντας παράλληλα υψηλούς ρύπους.
Με δεδομένη την αναγκαιότητα να περάσουμε σε ένα νέο, αποδοτικότερο μοντέλο σχεδιασμού που θα λαμβάνει υπόψη την κλιματική αλλαγή, οι μηχανικοί καλούνται να δουλέψουν συνεργατικά από τις πρώτες φάσεις της δημιουργίας ενός κτιρίου ακολουθώντας την σχεδιαστική προσέγγιση του Integrative Design. Δουλεύοντας μαζί και δίνοντας έμφαση στον αποδοτικό σχεδιασμό του κτιρίου, στοχεύουν στο χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα με τη χρήση όσο το δυνατόν λιγότερων πόρων κατά την κατασκευή του.
«Πολύς κόσμος θεωρεί πως τοποθετώντας φωτοβολταϊκά ή ένα υψηλής αποδοτικότητας κλιματιστικό, για παράδειγμα, θα διαμορφώσει ένα πράσινο κτίριο. Προκειμένου όμως κάτι τέτοιο να επιτευχθεί, απαιτείται μια σειρά από ενέργειες. Αρχικά, χρειάζεται να εστιάσουμε στον παθητικό σχεδιασμό, να θωρακίσουμε δηλαδή το κέλυφος του κτιρίου έτσι ώστε να μην υπάρχουν θερμικές απώλειες. Έχοντας μονώσει το κτίριο επαρκώς και έχοντας επιλέξει τα σωστά συστήματα κουφωμάτων και υαλοπινάκων, μπορούμε στη συνέχεια να επενδύσουμε στις τεχνολογίες που θα ενσωματώσουμε (θέρμανση, ψύξη, κλιματισμό, αερισμό κ.λπ.).
Στη σύγχρονη εποχή, για να οριστεί ένα κτίριο ως Green Building, υπάρχουν διεθνείς οργανισμοί που θέτουν συγκεκριμένους κανόνες βάσει των οποίων πιστοποιείται πόσο “πράσινο” είναι. Πρόκειται για ολιστικές μεθόδους περιβαλλοντικής βαθμονόμησης κτιρίων, οι οποίες κατατάσσουν βαθμολογικά το κτίριο, από τους 0 έως και τους 100 βαθμούς. Όσο περισσότερες ενέργειες εντάξουμε σε ένα κτίριο, τόσο υψηλότερη βαθμολογία θα αποσπάσουμε, η οποία οδηγεί σε 4 επίπεδα πιστοποίησης: certified, silver, gold και platinum.
Ο γνωστότερος φορέας πιστοποίησης πράσινων κτιρίων, είναι το US Green Building Council στην Αμερική, ο οποίος παρέχει το LEED, μια διεθνή πιστοποίηση που εφαρμόζεται και στη χώρα μας τα τελευταία δέκα χρόνια. Η αντίστοιχη Πιστοποίηση που έρχεται από τη Βρετανία, ονομάζεται Breeam».
Ο Παναγιώτης επισημαίνει πως ένας από τους κύριους ρυπαντές παγκοσμίως είναι η κατανάλωση ενέργειας των κτιρίων – είτε στα γραφεία, είτε στις κατοικίες. «Εάν κινηθούμε καθολικά προς μία βιώσιμη κατεύθυνση, μπορούμε να συμβάλλουμε στην ανάκαμψη του περιβάλλοντος. Στην Ελλάδα βρισκόμαστε ακόμη σε εμβρυακό στάδιο, καθώς μόνο μεγάλοι οργανισμοί διεκδικούν αυτές τις πιστοποιήσεις, όπως εταιρείες που διαχειρίζονται τα ακίνητα τραπεζών, μεγάλοι τηλεπικοινωνιακοί κολοσσοί, αλλά και κάποιοι ιδιότητες που μεμονωμένα ενδιαφέρονται τα ακίνητα που θα χτίσουν να είναι και πράσινα και πιστοποιημένα».
Αλληλεπίδραση του κτιρίου με το περιβάλλον
Χωροθέτηση ακινήτου στον αστικό ιστό και εγγύτητα στα ΜΜΜ
Μία από τις κατηγορίες των πιστοποιήσεων αφορά το πού θα τοποθετηθεί ένα κτίριο μέσα στην πόλη. Εάν δεν επιλέξουμε να χτίσουμε σε κάποια παρθένα και δασική περιοχή, πριμοδοτούμαστε από την πιστοποίηση, καθώς δεν αφαιρούμε το υφιστάμενο πράσινο. Στην περίπτωση αξιοποίησης ενός υφιστάμενου, εγκαταλειμμένου ακινήτου, εκπέμπεται σημαντικά λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα καθώς αποφεύγεται η παραγωγή νέων υλικών δόμησης και η κατανάλωση ενέργειας για την ανέγερσή του.
Στην περίπτωση ενός νέου κτίσματος, είναι σημαντικό το οικόπεδο που θα αξιοποιηθεί να βρίσκεται σε ένα πυκνά δομημένο μέρος της πόλης, καθώς έτσι δεν θα εκμεταλλευτούμε κάποιο κενό κομμάτι γης, αλλά ένα ήδη αναπτυγμένο με τις υπάρχουσες υποδομές.
Μια ακόμη βασική παράμετρος της πριμοδότησης αφορά στην ευκαιρία που δίνεται στους χρήστες ενός κτιρίου να έρθουν με το ποδήλατό τους σε αυτό. Όσο περισσότερες θέσεις ποδηλάτων τοποθετηθούν, τόσο μεγαλύτερη βαθμολογία αποκτά το κτίριο. Παράλληλα, ο σχεδιασμός πολλών θέσεων στάθμευσης αυτοκινήτων αποτρέπεται, καθώς πηγαίνοντας με το αυτοκίνητο στη δουλειά, εκπέμπονται ρύποι. Έτσι, ο χρήστης παρακινείται στο να μετακινηθεί είτε με τα ΜΜΜ, είτε με το ποδήλατο, είτε με τα πόδια.
Σε περίπτωση που ένα κτίριο διαθέτει πάρκινγκ, πριμοδοτείται και από την τοποθέτηση θέσεων στάθμευσης με φορτιστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων, με απώτερο στόχο κάποια στιγμή να διαθέτουμε όλοι και όλες ηλεκτρικά αυτοκίνητα και όχι οχήματα με μηχανές εσωτερικής καύσης. Ωστόσο, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν είναι πάντα φιλικά προς το περιβάλλον, αλλά μόνο όταν η ηλεκτρική ενέργεια με την οποία φορτίζονται προέρχεται από καθαρές και ανανεώσιμες πηγές.
Μία ακόμη βασική παράμετρος που πιστοποιεί ένα κτίριο ως πράσινο είναι η χωροθέτησή του κοντά σε σταθμούς ΜΜΜ. Όσο περισσότερα ΜΜΜ υπάρχουν πλησίον του κτιρίου, τόσο περισσότεροι βαθμοί συγκεντρώνονται.
Βιωσιμότητα τοποθεσίας
Η συγκεκριμένη κατηγορία αφορά μεταξύ άλλων τη φύτευση του κτιρίου. Καλύπτοντας επιφάνειές του με τοπικά και ενδημικά φυτά, κατάλληλα για το κλίμα της Ελλάδας, σε κάλυψη τουλάχιστον 30% του οικοπέδου, προστίθενται βαθμοί στην πιστοποίηση. Εκτός από τον περιβάλλοντα χώρο, ένα κτίριο πριμοδοτείται και με την τοποθέτηση πράσινης στέγης. Έναντι των συμβατικών, σκληρών υλικών που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή της ταράτσας, τοποθετείται ένα χωμάτινο υπόστρωμα, κατάλληλο για τη φύτευση δέντρων, θάμνων κ.λ.π.
Εξοικονόμηση Κατανάλωσης Νερού
Μία ακόμη βασική παράμετρος, είναι η διαχείριση του όγκου νερού που πέφτει κατά τη βροχόπτωση. Κάθε χρόνο βλέπουμε πως πλημμυρίζουν πολλές περιοχές της Αττικής. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της ύπαρξης σκληρών επιφανειών, με αποτέλεσμα το νερό να μην μπορεί να διαφύγει για να φτάσει στη θάλασσα. Ακόμη, το δίκτυο διαχείρισης ομβρίων στην Ελλάδα, δεν είναι σωστά σχεδιασμένο και σε πολλές περιπτώσεις μη επαρκώς συντηρημένο, με συνέπεια η πόλη να πλημμυρίζει. Το κτίριο αλληλεπιδρά αρμονικά με την πόλη, σχεδιάζοντας ένα σωστό σύστημα διαχείρισης ομβρίων.
Την ώρα της έντονης βροχόπτωσης λοιπόν, το νερό που φτάνει στην οροφή ενός κτιρίου, δεν καταλήγει στο δημόσιο δίκτυο όμβριων, καθώς είτε κατακρατείται από το χώμα των πράσινων επιφανειών, είτε, μέσω της σχεδίασης ενός κατάλληλου συστήματος διαχείρισης ομβρίων, οδηγείται σε μια δεξαμενή συλλογής. Το νερό αποθηκεύεται και αξιοποιείται το καλοκαίρι για το πότισμα των φυτών του οικοπέδου. Με τον τρόπο αυτό δεν χρησιμοποιείται το δημόσιο δίκτυο και ταυτόχρονα επιτυγχάνεται και η εξοικονόμηση κατανάλωσης νερού.
Εναλλακτικά, από τη συγκεκριμένη δεξαμενή συλλογής ομβρίων, μπορούμε να αντλήσουμε νερό και να το διοχετεύσουμε στα καζανάκια των κτιρίων, ώστε να περιορίσουμε την κατανάλωση νερού από το δημόσιο δίκτυο.
Περιβαλλοντικά Υπεύθυνη Επιλογή Υλικών
Ένας φρεσκοβαμμένος χώρος, τείνει να μυρίζει πολύ έντονα λόγω των αυξημένων συγκεντρώσεων χημικών (πτητικές οργανικές ενώσεις), οι οποίες είναι ιδιαίτερα βλαβερές για την υγεία των χρηστών. Οι πιστοποιήσεις πράσινων κτιρίων, διαθέτουν μια σειρά από credits που αφορούν την ορθή επιλογή υλικών, όπως βαφές, συγκολλητικά, υλικά για δάπεδα, για οροφές κ.α. Τα υλικά πρέπει να είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε πτητικές οργανικές ενώσεις, με πιστοποιητικά περιβαλλοντικής συμμόρφωσης, τα οποία διασφαλίζουν πως είναι φιλικά προς το περιβάλλον αλλά και τον χρήστη του κτιρίου.
Η χρήση υλικών που προέρχονται από ανακυκλωμένο περιεχόμενο, αποτελεί επίσης έναν πολύ σημαντικό παράγοντα, έτσι ώστε το κτίριο να μην επιβαρύνει το περιβάλλον μέσω της παραγωγής και χρήσης νέων δομικών υλικών. Ένα τυπικό κτίριο στην Ελλάδα κατασκευάζεται συνήθως από οπλισμένο σκυρόδεμα (τσιμέντο με χάλυβα). Ο χάλυβας σαν υλικό, μπορεί να έχει εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε ανακυκλωμένο περιεχόμενο, δηλαδή σε ήδη χρησιμοποιημένο υλικό, το οποίο έχει φτάσει στο τέλος του κύκλου ζωής του και το οποίο αντί να καταλήξει σε κάποια χωματερή, με κατάλληλες διαδικασίες επαναχρησιμοποιείται. Ο χάλυβας λοιπόν σαν δομικό υλικό, μπορεί να φτάσει σε έως και 95% ανακυκλωμένο περιεχόμενο.
Κατά το στάδιο κατασκευής του κτιρίου, ο παραγόμενος όγκος απορριμμάτων και το πώς αυτός θα αξιοποιηθεί, εντάσσονται στις βασικές προϋποθέσεις για την πιστοποίησή του ως πράσινο. Εάν διαθέτουμε για παράδειγμα ένα οικόπεδο προς εκμετάλλευση, με κάποιο υφιστάμενο κτίριο το οποίο επιθυμούμε να κατεδαφίσουμε για την ανέγερση ενός νέου, δεν είναι περιβαλλοντικά φρόνιμο να οδηγήσουμε τα απορρίμματά μας σε μια χωματερή. Έναντι αυτού, μπορούμε να απευθυνθούμε σε έναν φορέα διαχείρισης, ο οποίος θα πάρει τα θραυστά υλικά και θα τα χρησιμοποιήσει σε ένα άλλο έργο (π.χ. ένα έργο οδοποιίας).
Το πράσινο κτίριο πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να διαθέτει κατ’ ελάχιστον πεντάδες κάδων (χαρτί, χαρτόνι, γυαλί, μέταλλο και πλαστικό), για να μπορεί ο χρήστης να ανακυκλώνει σωστά. Ακόμη, σε κάποιο σημείο του κτιρίου πρέπει να υπάρχουν κάδοι για την ασφαλή απόρριψη μπαταριών, λαμπτήρων και ηλεκτρονικών απορριμμάτων. Στην Ελλάδα ωστόσο, ενώ τα κτίρια που φτιάχνονται βάσει της πιστοποίησης είναι ικανά να διαθέτουν αυτή την υποδομή εντός του χώρου, η κρατική υποδομή της χώρας παρέχει απλά έναν μπλε κάδο στον οποίο πετάμε όλα τα ανακυκλώσιμα υλικά. Όταν όμως θα υπάρξει η μέριμνα από το κράτος, το κτίριο είναι έτοιμο να συμμετέχει σε αυτή τη διαδικασία.
Αλληλεπίδραση του κτιρίου με τον χρήστη του
Πέρα από τις παραπάνω παραμέτρους που σχετίζονται με το πώς αλληλεπιδρά το κτίριο με το περιβάλλον και την ενεργειακή κατανάλωση, σήμερα, αναπτύσσεται μια νέα σχεδιαστική τάση, που αφορά το πώς αλληλεπιδρά το κτίριο με τον χρήστη, με την υγεία και την ευεξία του. Στους χώρους εργασίας κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, ώστε να εξασφαλίζεται η μεγαλύτερη αποδοτικότητα του εργαζόμενου και να μην διαταράσσεται η ψυχική του υγεία.
Κτίρια που έχουν λάβει αυτή την πιστοποίηση, έχει αποδειχθεί βάσει ερευνών ότι συμβάλλουν στη μείωση του absenteeism των υπαλλήλων κατά 20 – 30% (σ.σ. το πόσο ένας εργαζόμενος δηλώνει άρρωστος και απουσιάζει από το γραφείο). Η πιστοποίηση ονομάζεται Well Building Standard και παρέχεται από το International WELL Building Institute. Όπως στις πιστοποιήσεις που αφορούν την αλληλεπίδραση του κτιρίου με το περιβάλλον, αντίστοιχα κι εδώ υπάρχουν συγκεκριμένες κατηγορίες αξιολόγησης: Η ποιότητα εσωτερικού αέρα, η ποιότητα νερού, οι διατροφικές συνήθειες, η ποιότητα φυσικού φωτισμού, οι ευκαιρίες για άθληση εντός του χώρου, η θερμική άνεση, η ακουστική, και η ορθή χρήση υλικών ως προς το πώς αλληλεπιδρούν με τον χρήστη, την ψυχική υγεία του και τις διαπροσωπικές του σχέσεις με την τοπική κοινότητα του κτιρίου.
Ποιότητα εσωτερικού αέρα
Είναι πολύ σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι ο αέρας μέσα στο χώρο, θα είναι απόλυτα καθαρός. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται μέσω της διασφάλισης ότι το σύστημα κλιματισμού και αερισμού θα επιτρέπει τόσο όγκο αέρα, όσο χρειάζεται ο χρήστης. Εάν έχουμε ένα υπο-διαστασιολογημένο σύστημα παροχής αέρα και εντός του χώρου υπάρχουν πολλοί χρήστες, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα γίνονται πολύ υψηλά, με αποτέλεσμα συχνά να εκδηλώνονται πονοκέφαλοι, δυσφορία, δυσκολία συγκέντρωσης κ.α.
Συχνά σε τέτοια κτίρια, σχεδιάζονται συστήματα αισθητήρων, τα οποία τοποθετούνται διάσπαρτα στο χώρο και μετρούν τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα, τη θερμοκρασία, τα επίπεδα πτητικών οργανικών ενώσεων, την υγρασία κ.α. Τα κτίρια διαθέτουν οθόνες οι οποίες παρουσιάζουν live στο χρήστη τα επίπεδα των περιβαλλοντικών αυτών παραμέτρων, ώστε να δράσει ανάλογα και να κάνει τις αναγκαίες διαρθρωτικές ενέργειες.
Ποιότητα νερού
Για το πόσιμο νερό που φτάνει από το δημόσιο δίκτυο, είναι απαραίτητο να γίνουν ποιοτικοί έλεγχοι, οι οποίοι θα διασφαλίσουν ότι είναι απόλυτα καθαρό, απαλλαγμένο από χημικές ουσίες που υπάρχουν στο δίκτυο ύδρευσης της πόλης. Εάν το νερό δεν αποδειχθεί καθαρό, η πιστοποίηση ζητάει να τοποθετηθούν ειδικά φίλτρα. Έτσι, το νερό που έρχεται από το δημόσιο δίκτυο φιλτράρεται και παραδίδεται καθαρό στο χρήστη.
Ποιότητα Φυσικού Φωτισμού
Ο φυσικός φωτισμός συνδέεται άμεσα με την ψυχική υγεία και την αυξημένη παραγωγικότητα των ανθρώπων. Έτσι λοιπόν είναι πολύ σημαντικό τα κτίρια να σχεδιάζονται με βασικό κριτήριο την επάρκεια τους σε φυσικό φωτισμό. Ένα κτίριο διαμορφωμένο χωρίς διαχωριστικά με διάταξη opan plan επιτρέπει την διείσδυση του φυσικού φωτός σε μεγάλο βάθος και κατά συνέπεια σε πολύ περισσότερους χρήστες.
Διατροφή και Φυσική Κατάσταση
Σε περίπτωση που ένα κτίριο προσφέρει φαγητό, απαγορεύονται τα φαγητά και τα αναψυκτικά με ζάχαρη. Ακόμη, είναι υποχρεωτικό σε κάθε φαγητό να αναγράφονται τα nutrition levels του, ώστε οι άνθρωποι να γνωρίζουν τι καταναλώνουν.
Εξίσου βασικό, είναι το κίνητρο που παρέχεται στον χρήστη για να γυμναστεί και να φροντίσει την υγεία του, στο οποίο συγκαταλέγεται η παρότρυνση να ανέβει από τις σκάλες και όχι με το ασανσέρ. Σε ορισμένα μάλιστα κτίρια, σε κάθε σκαλί που ανεβαίνουμε αναφέρεται και ο αριθμός των θερμίδων που καίμε, σαν βασικό κίνητρο να γίνει καθημερινή συνήθεια η χρήση της σκάλας, ενώ σε άλλα παρέχεται αίθουσα γυμναστικής.
Ψυχική Υγεία
Η κατηγορία αυτή δεν αφορά στον σχεδιασμό του κτιρίου, αλλά τα ethics και τον τρόπο λειτουργίας της εταιρείας στης οποίας το κτίριο θα βρεθούμε. Πρόκειται για μια ενσωμάτωση ορθών πολιτικών, για το πώς φέρεται η εταιρία στους υπαλλήλους της. Παραδειγματικά, μια εταιρία μπορεί να προσφέρει έναν κατάλληλο χώρο στον οποίο οι εργαζόμενοι θα κάνουν εικοσάλεπτα διαλείμματα, δωμάτια κατάλληλα διαμορφωμένα ώστε να μπαίνει κάποιος και να ηρεμεί.
Επίσης, προαπαιτούμενη ενέργεια είναι το κτίριο να εμπνέει το αίσθημα της βιοφιλίας, την αίσθηση δηλαδή πως βρισκόμαστε στη φύση. Αυτό επιτυγχάνεται χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά (για παράδειγμα έναν πράσινο τοίχο δημιουργημένο από moss), που παραπέμπουν στη φύση, αλλά και φυτά εσωτερικού χώρου.
Ακόμα, οι εταιρείες θα πρέπει να προσφέρουν τη δυνατότητα διάγνωσης σε περίπτωση ύπαρξης κάποιας ψυχικής ασθένειας και την ύπαρξη παροχών ώστε να στηρίξει όποιον/α το έχει ανάγκη. Ένα stress development plan, είναι επίσης πολύ σημαντικό ώστε να μην στρεσάρονται οι εργαζόμενοι, όπως και η παροχή βοήθειας σε περίπτωση ύπαρξης προβλήματος με το κάπνισμα ή τη χρήση ουσιών. Τέλος, είναι σημαντικό να διασφαλίζεται η κάλυψη της μητρικής και πατρικής άδειας, αλλά και η ύπαρξη ειδικού χώρου στον οποίο μια γυναίκα θα μπορεί να πηγαίνει για να θηλάζει.
Τι μπορεί να κάνει ο χρήστης μιας απλής κατοικίας;
Όλα όσα αναφέραμε, δεν απευθύνονται κατά βάση σε συμβατικά κτίρια κατοικιών, αλλά σε κτίρια εταιρειών και μεγάλων ξενοδοχείων. Αν και υπάρχει διαθέσιμο το σύστημα περιβαλλοντικής βαθμονόμησης για κτίρια κατοικιών, δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Υπάρχουν ορισμένα προγράμματα στη χώρα (δυστυχώς μη επαρκή), όπως το Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον, τα οποία παρέχουν οικονομικά κίνητρα για να ανακαινίσει με βιώσιμο τρόπο την κατοικία του όποιος το επιθυμεί.
Για κάποιον που θέλει να ανακαινίσει τον χώρο του, είναι καταρχάς σημαντικό να επενδύσει στη θωράκιση του κελύφους του ακινήτου του, επιλέγοντας ένα σωστό σύστημα θερμομόνωσης και κατόπιν εγκαθιστώντας τα κατάλληλα συστήματα κουφωμάτων και υαλοπινάκων. Με τον τρόπο αυτό περιορίζονται σημαντικά οι θερμικές απώλειες και αποφεύγεται η άσκοπη κατανάλωση ενέργειας για την θέρμανση και την ψύξη των χώρων. Έχοντας λοιπόν διασφαλίσει ότι το περίβλημα του κτιρίου μας είναι επαρκές μπορούμε να επενδύσουμε στην αναβάθμιση των συστημάτων θέρμανσης και ψύξης επιλέγοντας κλιματιστικά συστήματα υψηλής απόδοσης, ενώ μπορούμε να τοποθετήσουμε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας όπως ηλιακά ή φωτοβολταϊκά.
Σε ένα υπάρχον, ενοικιαζόμενο σπίτι, μπορούμε να βάλουμε λαμπτήρες LED, αλλά και έξυπνους αισθητήρες που να ανοίγουν και να κλείνουν τα φώτα όταν λείπουμε. Ακόμη, όσον αφορά στην εξοικονόμηση του νερού, στα είδη κρουνοποιίας (βρύση κουζίνας, βρύση νιπτήρα, βρύση ντουζιέρας και καζανάκι) μπορούμε να προμηθευτούμε κάποιες κεφαλές οι οποίες, παρόλο που μειώνουν τη ροή του νερού, εμείς συνεχίζουμε να έχουμε την αίσθηση ότι είναι υψηλή. Επίσης, τα καζανάκια διπλής ροής περιορίζουν την κατανάλωση νερού. Από 10 και 12 λίτρα που χύνονται από ένα συμβατικό καζανάκι, υπάρχει η δυνατότητα να φτάσουμε τα 2 με 4.
Η Lady Gaga, η JLo και αρκετά ακόμη δημόσια πρόσωπα, έχουν συμμετάσχει σε video για το WELL, στηρίζοντας το Green Building και την αλληλεπίδραση με τον χρήστη του:
![[Ταξίδι στο αστικό τοπίο], του Ευάγγελου Ρουσάκη](https://popaganda.gr/wp-content/uploads/2019/10/Noites-Apoikies-Euaggelos-Rousakis-300x200.jpg)
