Οικονομική ασφυξία και περικοπές 55% ήταν ο λόγος που ο Σύλλογος Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων (ΣΕΕΒΙ) στις 3 Οκτωβρίου ανακοίνωσε πως «…αποφασίστηκε η αναστολή διανομής πανεπιστημιακών συγγραμμάτων στους φοιτητές και τους σπουδαστές της χώρας για το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2017-18». Δεκαπέντε χιλιάδες εργαζόμενοι, που απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα στον χώρο της έκδοσης πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, είναι απλήρωτοι από τον Μάιο του 2016.
Εν τέλει, τα χρηματικά εντάλματα πληρωμής των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων συνεχίζονται κανονικά, ενώ το υπουργείο διαβεβαιώνει πως θα συνεχίσει τη δωρεάν παροχή των συγγραμμάτων, τα οποία φτάνουν περίπου τα δύο εκατομμύρια ετησίως.
Πέρα από την κόντρα μεταξύ των δύο πλευρών τις τελευταίες ημέρες, οι φοιτητές διαμαρτύρονταν για την πολιτική των περικοπών παροχών και δικαιωμάτων. «Κάτω τα χέρια από τα συγγράμματά μας!» είναι ένα από τα συνθήματα των φοιτητικών οργανώσεων.
Ωστόσο, δεν είναι λίγοι οι καθηγητές της ανωτάτης εκπαίδευσης που ωθούν τους φοιτητές να πηγαίνουν στις βιβλιοθήκες και να διαβάζουν περισσότερες από μία πηγές βιβλιογραφίας. Γιατί αυτή η πρακτική συστήνει ολοκληρωμένη και σφαιρική γνώση γύρω από ένα πεδίο ακαδημαϊκούς ενδιαφέροντος.
Η ανάγνωση ενός ακαδημαϊκού εγχειριδίου που τις περισσότερες φορές είναι του ίδιου διδάσκοντα -χωρίς αυτό να αφαιρεί κάτι από την ποιότητά του-, απηχεί σε μια παλαιών αρχών τακτική και νοοτροπία Πανελλαδικών, όπου διαβάζεις αυτό που «πρέπει», δίνεις εξετάσεις και το μέλλον του βιβλίου είναι να μείνει σε ένα ράφι και ίσως να μην ανοιχτεί ποτέ ξανά.
Η Popaganda, με βάση την λίστα των καλύτερων Πανεπιστημίων στον κόσμο, ρώτησε φοιτητές σε άλλες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου τι συμβαίνει (σαν γενικός κανόνας, γιατί σε πολλές χώρες υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε κάθε πανεπιστήμιο και σε κάθε τμήμα) και πως αντιμετωπίζουν το θέμα με τα συγγράμματα. «Η γνώση είναι η πιο δημοκρατική πηγή δύναμης», όπως είχε αναφέρει ο Αμερικανός συγγραφέας, Alvin Toffler. Την χρησιμοποιούμε όμως σωστά;
Τα αμερικανικά πανεπιστήμια κερδίζουν 22 θέσεις στην χρυσή πενηντάδα των καλύτερων του κόσμου -και οι τέσσερις από τις πέντε πρώτες θέσεις υψώνουν αμερικανική σημαία (MIT, Stanford, Harvard, California Institute of Technology). Ποιά η κατάσταση όμως με τα συγγράμματα; «Φυσικά, δεν δίνει τίποτα το κράτος. Μονάχα, αν πάρεις οικονομική ενίσχυση και πληρώσεις από εκεί για τα βιβλία σου. Παλιότερα, αγόραζες από το βιβλιοπωλείο του Πανεπιστημίου, τα τελευταία χρόνια όμως έχει αναπτυχθεί μια αγορά βιβλίων από δεύτερο χέρι εκτός του campus. Ακόμη και σήμερα, οι καθηγητές δίνουν φωτοτυπίες στους φοιτητές ή σκανάρουν τις σελίδες και τις ανεβάζουν online» αναφέρει η Alyssa, 22, σπουδάστρια αρχαιολογίας.
Μέχρι το λύκειο, όλα είναι δωρεάν. Όμως οι μαθητές παίρνουν ένα βιβλίο στην αρχή της χρονιάς και μετά το επιστρέφουν σε καλή κατάσταση, για να το πάρει ο επόμενος. Με αυτόν τον τρόπο, γλιτώνουν έξοδα και καταστροφές δασών. «Στην ανώτατη εκπαίδευση, τα συγγράμματα δεν είναι δωρεάν, οι φοιτητές είτε αγοράζουν -συνήθως μεταχειρισμένα- είτε δανείζονται από την βιβλιοθήκη. Τα ebooks εκεί είναι στην ίδια τιμή με τα έντυπα βιβλία, ενώ δεν λείπει και η τακτική των φωτοτυπιών» μας πληροφορεί η Stefania, 25, απόφοιτη Digital Media.
Στην πιο ανατολική χώρα της Σκανδιναβίας οι φοιτητές δεν αγοράζουν βιβλία. Το κάθε Πανεπισήμιο είναι υπεύθυνο για την βιβλιοθήκη του, με την κατάσταση να είναι γενικά καλή. «Τον τελευταίο καιρό, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση και στα ebooks. Επίσης, υπάρχουν και οι δημοτικές βιβλιοθήκες που είναι πολύ καλές. Εν τω μεταξύ, το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, προσπαθεί να δημοσιεύει περισσότερο υλικό με ανοιχτή πρόσβαση, αλλά δεν είναι ακόμη πολύ διαδεδομένο» λέει ο Jyri, 29, φοιτητής ανθρωπολογίας.
«Οι περισσότεροι αγοράζουν τα βιβλία μέσω του Amazon. Στις σχολές STEM (science, tech, engineering, math) υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα συγγράμματα που χρειάζονται και είναι γενικά πολύ ακριβά, πάνω από $100 το ένα. Στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες μπορεί να χρησιμοποιήσεις μια συλλογή μονογραφιών. Υπάρχουν και οnline, αλλά συνήθως δεν είναι νόμιμα. Μερικά βιβλιοπωλεία πανεπιστημίων αγοράζουν τα χρησιμοποιημένα βιβλία και τα πουλάνε ξανά σε χαμηλότερες τιμές» αναφέρει η Marianna, 27. Επιπλέον, στον Καναδά, μπορείς να δηλώσεις στη φορολογική σου δήλωση τα κόστη των βιβλίων, μειώνοντας έτσι το ποσό του φόρου που πρέπει να επιστρέψεις στην κυβέρνηση
«Υπάρχουν σαφώς διαφορές από Πανεπιστήμιο σε Πανεπιστήμιο, σε πολλές περιπτώσεις όμως, πρέπει να αγοράσεις ανθολόγιο κειμένων και βιβλία. Σε κάποια όμως μαθήματα υπάρχουν όλα online» σημειώνει η Luna, 29, απόφοιτη δημοσιογραφίας.
Η κινεζική κυβέρνηση προσπαθεί να αυξήσει την ποιότητα της εκπαίδευσης του πληθυσμού. «Το πανεπιστήμιο δεν απαιτεί να αγοράσεις βιβλία. Στην περίπτωση που το προτείνει κάποιος καθηγητής, απλά δανείζεσαι από την βιβλιοθήκη ή αγοράζεις μεταχειρισμένα, από το Amazon. Εγώ είχα αγοράσει πολύ λίγα βιβλία. Τα πανεπιστήμια παρέχουν πολλά βιβλία κι επίσης, παρέχουν ηλεκτρονική έκδοση σε pdf» λέει ο Yang, 29, μεταπτυχιακός φοιτητής IT.
Στη γείτονα χώρα, ο κάθε καθηγητής προτείνει τα συγγράμματά του στους φοιτητές, αλλά τα βιβλία δεν είναι φθηνά και το budget των φοιτητών δεν φτάνει. «Πολλοί προτιμούν να βγάλουν φωτοτυπίες ή να αγοράσουν -παράνομα- αντίτυπα του βιβλίου. Στα μεγάλα πανεπιστήμια υπάρχουν τα αυθεντικά βιβλία, στα μικρά όμως είναι δύσκολο να βρεθούν» δηλώνει ο Baris, 25, φοιτητής φιλολογίας.
Οι Ιταλοί φοιτητές είναι υποχρεωμένοι να αγοράσουν τα συγγράμματά τους. Αλλά υπάρχουν και στις βιβλιοθήκες όπου μπορείς να τα δανειστείς. Αυτό που συμβαίνει είναι πολλοί φοιτητές να δανείζονται ένα βιβλίο και να το βγάζουν φωτοτυπίες. Ή μερικοί αγοράζουν μεταχειρισμένα βιβλία, όπως μας πληροφορεί η Maria, 25, απόφοιτη παιδαγωγικού.
«Είτε δεν υπάρχει κάποιο βιβλίο να αγοραστεί, είτε πρέπει να το αγοράσουν οι φοιτητές» λέει ο Lander, για την κατάσταση με τα συγγράμματα στη χώρα του.
«Δεν μας δίνουν βιβλία, γιατί είναι της άποψης ότι πρέπει να διαβάζουμε από πολλές βιβλιογραφικές πηγές. Κι αν δεν θες να δανειστείς ένα βιβλίο από την βιβλιοθήκη, απλά μπαίνεις στην ιστοσελίδα και βρίσκεις ό,τι θέλεις. Υπάρχουν σχεδόν όλα τα συγγράμματα ηλεκτρονικά. Γενικά, δεν βγάζουν καθόλου φωτοτυπίες» δηλώνει η Joanna, 22, μεταπτυχιακή φοιτήτρια φιλολογίας.
Στην πιο τεχνολογικά προηγμένη χώρα της Βαλτικής, τα Πανεπιστήμια παρέχουν στους φοιτητές συγγράμματα μέσω των βιβλιοθηκών. «Σπάνια χρειάζεται να αγοράσουμε βιβλία. Κι αν δεν υπάρχουν στη σχολή, τα βρίσκουμε στην δημοτική βιβλιοθήκη. Συνήθως δανειζόμαστε τα βιβλία και κάποια για να τα δανειστείς πρέπει να σπουδάζεις το συγκεκριμένο αντικείμενο» αναφέρει η Anni, 31, διδακτορική φοιτήτρια κοινωνιολογίας.
Κι ένα μικρό σχόλιο για το τέλος: είναι ωραίο και χρήσιμο να γεμίζουμε την βιβλιοθήκη μας με μεγάλα ακαδημαϊκά συγγράμματα. Σκεφτήκαμε όμως ποιές είναι οι συνέπειες μιας τέτοιας συμπεριφοράς στην οικονομία, στο περιβάλλον, στις ίδιες τις μαθησιακές πρακτικές; Ίσως είναι ακόμη πιο ωραίο να καλλιεργείται μια κουλτούρα προσέλευσης -και δανεισμού- στις βιβλιοθήκες, οι οποίες συνήθως γεμίζουν μόνο όταν πλησιάζει εξεταστική.
