Στις 22 Δεκεμβρίου 2008, η ελβετική αστυνομία συλλαμβάνει τον Ερβέ Φαλσιανί στη Γενεύη. Οι αρχές ανακρίνουν για κάμποσες ώρες τον 36χρονο τότε αναλυτή πληροφοριακών συστημάτων της HSBC , πριν τον αφήσουν ελεύθερο με περιοριστικούς όρους. Έπρεπε να παρουσιαστεί στις αστυνομικές αρχές το πρωινό της επόμενης ημέρας.
Ο Φαλσιανί όμως είχε μάθει να παίρνει γρήγορες αποφάσεις. Νοίκιασε ένα αυτοκίνητο, πήρε τη γυναίκα του και τις δύο του κόρες και κατευθύνθηκε προς τα γαλλο-ελβετικά σύνορα. Από τα περίχωρα της Νότιας Γαλλίας κάλεσε μετά από μερικές μέρες τις ελβετικές αρχές, λέγοντάς τους πως ήθελε να περάσει τα Χριστούγεννα μαζί με την οικογένεια του στη Γαλλία και δίνοντας την υπόσχεση πως θα επέστρεφε τη νέα χρονιά.
Ο Φαλσιανί δεν κράτησε την υπόσχεση του, αρπάζοντας την ευκαιρία που του έδωσε η ελβετική αστυνομία αφήνοντας τον ελεύθερο. Από τότε η Ελβετία προσπαθεί μάταια να τον ξαναπιάσει στα χέρια της.
Εβρέ Φαλσιανί: σύγχρονος Δον – Κιχώτης ή απατεώνας;
Ποιος είναι όμως ο Φαλσιανί; Ένας γενναίος πληροφοριοδότης χάρη στον οποίο αποκαλύφθηκε ένα σκάνδαλο φοροδιαφυγής που αφορά σε μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο, η οποία μάλιστα δωροδοκούσε δεκάδες κυβερνήσεις με εκατομμύρια ευρώ; Ή μήπως είναι ένας κυνικός εγκληματίας που ενάντια σε κάθε έννοια καλής πίστης έκλεψε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα χιλιάδων πελατών της τράπεζας στην οποία εργαζόταν, με απώτερο σκοπό να γεμίσει την τσέπη του με πακτωλό χρημάτων;
Ο Φαλσιανί γεννήθηκε το 1972 στο Μόντε Κάρλο, από πατέρα Ιταλό και μητέρα Γαλλίδα. Εκεί πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, παρόλο που η οικογένεια του ανήκε στη μεσαία τάξη. Ωστόσο, όπως είπε και ο ίδιος, το να ζει κανείς στο Πριγκιπάτο έκανε την ενασχόληση με τα οικονομικά μία «προφανή επιλογή». Το 2000 άρχισε να εργάζεται για λογαριασμό της HSBC, πριν μετατεθεί στα γραφεία της τράπεζας στη Γενεύη, έξι χρόνια αργότερα.
Μεταξύ 2006 και 2007, ο Φαλσιανί συνέλεξε εμπιστευτικά έγγραφα για πάνω από 106.000 πελάτες της τράπεζας, οι οποίοι προέρχονταν από περισσότερες από 200 χώρες. Συνολικά εισχώρησε σε στοιχεία περισσότερων από 300.οοο ιδιωτικών λογαριασμών, πολλοί από τους οποίους ανήκαν σε εξέχουσες προσωπικότητες του επιχειρηματικού χώρου, του κινηματογράφου, της μουσικής, του αθλητισμού, ακόμη και σε μέλη βασιλικών οικογενειών.
Στις αρχές του 2008, ο Φαλσιανί ταξίδεψε στο Λίβανο με την Τζωρτζίνα Μικέλ, συνάδελφο του με την οποία – όπως η τελευταία υποστηρίζει – διατηρούσε ερωτική σχέση. Σύμφωνα με την ίδια, ο Φαλσιανί της είχε εξομολογηθεί πως από την πρώτη στιγμή εντάχθηκε στο δυναμικό της HSBC, με σκοπό να αποκτήσει στοιχεία των πελατών και να τα αξιοποιήσει προωθώντας τα σε τρίτους. Ο λόγος που θα το έκανε αυτό; Μα φυσικά «να κλέψει μεγάλα χρηματικά ποσά», λέει η Μικέλ σε συνέντευξή της στο Business Week.
Σε μπελάδες έβαλε ο Φαλσιανί την HSBC, τα στελέχη της οποίας αντιμετωπίζουν βαρύτατες κατηγορίες
Ο Φαλσιανί από την πλευρά του έχει αρνηθεί οποιοδήποτε ερωτικό δεσμό με την συνεργάτιδά του, υποστηρίζοντας πως η ανάμειξή της στην υπόθεση προέκυψε ύστερα από συμβουλές που του έδωσαν πράκτορες των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών – της Mossad – και οι οποίοι τον παραίνεσαν να συνομιλήσει με λιβανέζικες τράπεζες και να τις ενημερώσει σχετικά με την ασφάλεια των τραπεζικών υπηρεσιών της HSBC, με σκοπό να αποτρέψει πελάτες της τράπεζας από το να χρησιμοποιήσουν παράνομο χρήμα για τρομοκρατικές ενέργειες.
Φαλσιανί και Μικέλ συναντήθηκαν με 4 λιβανέζους μάνατζερ τραπεζών. Ο πρώτος χρησιμοποίησε ψευδώνυμο, ενώ η δεύτερη το πραγματικό της όνομα, γεγονός που την έθεσε αμέσως υπό την παρακολούθηση των ελβετικών αστυνομικών αρχών. Ήταν η σύλληψη και ομολογία της γύρω από την ανάμειξη του Φαλσιανί που οδήγησε στη σύλληψη του τελευταίου και τη φυγή του από την Ελβετία.
Μετά την εγκατάστασή του στη Γαλλία, ο Φαλσιανί κατέβασε στοιχεία λογαριασμών της HSBC από διάφορους servers, υλικό που παρέδωσε στη γαλλική αστυνομία. Τότε έκλεισε ο κύκλος ενός μεγάλου και ομολογουμένως παράξενου ταξιδιού για τον Φαλσιανί, μία έντονη προσωπικότητα που από τότε γυρίζει από χώρα σε χώρα παίζοντας κρυφτό με την ελβετική αστυνομία. Ο ίδιος παρουσιάζει τον εαυτό του ως συνεργάτη των αρχών, προκαλώντας κατά καιρούς το ενδιαφέρον των ΜΜΕ ανά όλο τον κόσμο. Μάλιστα, ήταν και υποψήφιος Ευρωβουλευτής, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να κερδίσει την εμπιστοσύνη των εκλογέων, παρότι είχε πριν από χρόνια κατορθώσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη ενός τραπεζικού κολοσσού.
Έπειτα από τη συνεργασία του με τις γαλλικές αρχές, ο Φαλσιανί παρέμεινε στη Γαλλία, καθώς η σχετική γαλλική νομοθεσία τον προστάτευε, απαγορεύοντας την έκδοση Γάλλων πολιτών σε άλλες χώρες.
Μέσω της τότε Υπουργού Οικονομικών της Γαλλίας, Κριστίν Λαγκάρντ, οι γαλλικές αρχές παρέδωσαν σε σειρά από χώρες τα στοιχεία που τους είχε εμπιστευθεί ο Φαλσιανί, οδηγώντας σε μπαράζ ποινικών διώξεων και διαταγών πληρωμής εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, τα οποία οι φοροφυγάδες είχαν αποκρύψει τεχνηέντως με τη βοήθεια της HSBC στην Ελβετία. Η Γαλλία δίωξε ποινικά την τράπεζα για φοροδιαφυγή και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.
O Φαλσιανί συνελήφθη το 2012 στην Ισπανία, όπου και παρέμεινε φυλακισμένος για περισσότερο από 5 μήνες. Ωστόσο, οι ισπανικές αρχές αρνήθηκαν την έκδοσή του στην Ελβετία, με την αιτιολογία ότι η παραβίαση του τραπεζικού απορρήτου δε συνιστά εγκληματική πράξη στη χώρα της ιβηρικής χερσονήσου. Μάλιστα, ο εισαγγελέας συνεχάρη τον Φαλσιανί ως πληροφοριοδότη των ισπανικών αρχών.
Ο Φαλσιανί ενώπιον ισπανικού δικαστηρίου το 2013
Τον περασμένο Δεκέμβρη, οι ελβετικές δικαστικές αρχές πολλαπλασίασαν τις κατηγορίες ενάντια στον Φαλσιανί, κατηγορώντας τον για παραβίαση του βιομηχανικού δικαίου και της προστασία εταιρικών δεδομένων, για παράνομη κατοχή στοιχείων και για παραβίαση του τραπεζικού απορρήτου. Σύμφωνα μάλιστα με τις παραπάνω αρχές, ο Φαλσιανί υπέκλεψε τα στοιχεία των τραπεζικών λογαριασμών με μοναδικό σκοπό να τα «τσεπώσει».
Σήμερα ο Φαλσιανί βρίσκεται υπό αστυνομική προστασία την οποία του παρέχει η γαλλική κυβέρνηση. Ο ίδιος έχει πει πως νιώθει ένα προσωπικό δέσιμο με τον Έντουαρντ Σνόουντεν, του οποίου οι αποκαλύψεις για τη δράση της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας των ΗΠΑ προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων σε όλο τον κόσμο το 2012.
Υπάρχουν άνθρωποι, επισημαίνει ο Φαλσιανί, που «μιλούν την αλήθεια και στηλιτεύουν συστημικά προβλήματα». Πιστεύει πως τράπεζες σαν την HSBC για την οποία εργαζόταν «έχουν φτιάξει ένα σύστημα για να κάνουν τις ίδιες πλούσιες σε βάρος της κοινωνίας, ευνοώντας την φοροδιαφυγή και το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος».
Η περιπετειώδης ζωή του Φαλσιανί αξίζει να γίνει βιβλίο. Γι’ αυτό και την ερχόμενη εβδομάδα πρόκειται να εκδώσει το πρώτο του συγγραφικό πόνημα με τίτλο «La cassaforte degli evasori» («Το χρηματοκιβώτιο των φοροφυγάδων»). Σε αυτό ο Φαλσιανί εκμυστηρεύεται πως «η δύναμη της τράπεζας συναρτάται με εκείνη των σημαντικότερων πελατών της και με τον έλεγχο τον οποίο μπορεί να ασκήσει χάρη σε αυτές τις τεράστιες περιουσίες και στη διαπλοκή συμφερόντων μεταξύ πελατών, μάνατζερ και πολιτικών». Το πρώην στέλεχος της HSBC, απευθυνόμενος στους συμπατριώτες του Ιταλούς, λέει πως οι Ιταλοί για τους τραπεζίτες είναι μόνο «δέκα χιλιάδες», αφού οι υπόλοιποι δεν έχουν την παραμικρή οικονομική δύναμη. Στη λίστα Λαγκάρντ υπάρχουν πελάτες που βρίσκονται «κοντά σε πολιτικούς της κεντροδεξιάς, ή ακόμη και στο Βατικανό».
Όλα αυτά ίσως ηχούν μακριά σε εμάς που βρισκόμαστε στην άλλη πλευρά του Ιονίου. Ωστόσο δε συμβαίνει το ίδιο με τις αναφορές του Φαλσιανί στην οικογένεια Παπανδρέου. Σύμφωνα πάντα με τον ίδιο, η μητέρα του πρώην πρωθυπουργού, Μαργαρίτα Παπανδρέου, «διέθετε στην τράπεζα λογαριασμό 500 εκατομμυρίων ευρώ». Όμως το ζουμί της υπόθεσης βρίσκεται αλλού. Η λίστα των «χρυσών ανθρώπων» χρησιμοποιήθηκε, κατά τον Φαλσιανί, ως μοχλός επιβολής των πολιτικών λιτότητας σε σειρά από χώρες. Αυτό είναι τουλάχιστον το σενάριο που αφορά στην Ελλάδα. Ο Φαλσιάνι θυμάται τον Γιώργο Παπανδρέου και μιλά για «πίεση και εκβιασμό», αναφέροντας ότι « το 2011 η προώθηση των διαπραγματεύσεων για τη διάσωση της Ελλάδας είχε ανατεθεί στον Σαρκοζί, ο οποίος είχε τη σχετική λίστα και, γνωρίζοντας τα ονόματα, μπορούσε να ασκήσει πίεση στον Παπανδρέου».
Η δημοσίευση των παραπάνω αποσπασμάτων του βιβλίου από την ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera προκάλεσε την αντίδραση του ΚΙΔΗΣΟ, το οποίο αρνήθηκε την ύπαρξη σχετικού λογαριασμού, χαρακτηρίζοντας «αλητεία» όσα λέει στο βιβλίο του ο Φαλσιανί.
Την έντονη αντίδραση του Γιώργου Παπανδρέου προκάλεσαν τα περί εμπλοκής της μητέρας του στη λίστα Φαλσιανί
Όποια και να ήταν τα παραγωγικά αίτια της βούλησης του Φαλσιανί – είτε να πουλήσει τα στοιχεία και να γίνει πλουσιότερος, είτε να φέρει στο προσκήνιο ένα μεγάλο σκάνδαλο – το timing του δεν μπορούσε να είναι καλύτερο. Οι αποκαλύψεις του ήρθαν στο φως την εποχή που ΗΠΑ και Ευρώπη βίωναν τη μεγαλύτερη οικονομική ύφεση από το 1930. Πολλά ευρωπαϊκά κράτη, αναζητώντας απελπισμένα έσοδα, είχαν να αντιμετωπίσουν επιπλέον μία γενικευμένη λαϊκή δυσαρέσκεια που σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν στην φοροδιαφυγή, η οποία έθετε στο φορολογικό απυρόβλητο λογαριασμούς δισεκατομμυριούχων. Η λίστα Φαλσιανί έδωσε σε πολλά κράτη την ευκαιρία να μεταρρυθμίσουν τη φορολογική τους νομοθεσία και να γεμίσουν τα δημόσια ταμεία με χρήματα φοροφυγάδων, μειώνοντας ταυτόχρονα τη φορολογική πίεση στους λιγότερο ευκατάστατους.
Όταν ο Φαλσιανί ρωτήθηκε για το αν πρόσφερε στοιχεία στις γερμανικές αρχές, απάντησε καταφατικά, ωστόσο, πρόσθεσε, «δε συνέβη τίποτα». Όσον αφορά στη συνεργασία της κυβέρνησης Σαρκοζί με τον Φαλσιανί, ο τελευταίος είπε πως «ο Σαρκοζί δεν ήθελε να χτυπήσει τη διαφθορά, ήθελε να στηρίξει τις τράπεζες».
Κατά τον Φαλσιανί, «Ο Σαρκοζί δεν ήθελε να χτυπήσει τη διαφθορά, ήθελε να στηρίξει τις τράπεζες»
Συχνά το πρώην στέλεχος της HSBC μιλά για τον εαυτό του σαν να είναι ο Τζέιμς Μποντ, που με κίνδυνο τη ζωή του προσπάθησε να σώσει τον κόσμο από κάτι πολύ κακό. Βλέπει τον ίδιο σαν έναν απογοητευμένο ιδεαλιστή που τα έβαλε με το σύστημα για να καταδείξει την ασχήμια του στη μεγαλύτερή της διάσταση. Είναι μία παραμυθένια εκδοχή της περιπέτειάς του που ανασύρει συχνά στις συζητήσεις του, αν και όχι πάντα με την ίδια συνέπεια. Είναι ίσως η προσπάθεια ωραιοποίησης μίας ζωής που έχει χάσει το ανθρώπινο μέτρο.
Τον περασμένο Δεκέμβρη, ο Φαλσιανί δήλωσε στην εφημερίδα Le Monde: «Είμαι αποφασισμένος να αλλάξω σελίδα στη ζωή μου. Θα κάνω αίτηση για νέο όνομα, θα εξαφανιστώ, θα αρχίσω να ζω πάλι μία φυσιολογική οικογενειακή ζωή», ενώ με μελαγχολία παρατηρεί πως «φαίνεται ότι θα δικαιωθώ επίσημα μόνο όταν η Ελβετία με καταδικάσει. Θα μου άρεσε ένα ψευδώνυμο – ο πληροφοριοδότης, ο μυημένος – αυτό θα ήταν το πραγματικό μου μετάλλιο, η πραγματική απόδειξη σεβασμού για όλους τους κινδύνους που πέρασα».
«Υπάρχει κάτι όμορφο και συναρπαστικό όταν αποκαλύπτεις την αλήθεια. Σε βοηθάει να ξεπεράσεις τις άσχημες στιγμές», αναφέρει στην ίδια συνέντευξή του.
Όμως το ερώτημα παραμένει: είπε πραγματικά την αλήθεια;
