Όταν η φύση χρειάζεται βοήθεια: Ζωή, ξανά, σε ένα δάσος στον Εθνικό Δρυμό Σουνίου

Ο μικρότερος Εθνικός Δρυμός της χώρας, ο Εθνικός Δρυμός Σουνίου, μια πανέμορφη φυσική περιοχή κοντά στη πρωτεύουσα, συγκεντρώνει μεγάλο ιστορικό και γεωλογικό ενδιαφέρον. Από την αρχαιότητα, στα λατομεία της περιοχής εξορύσσονταν πλούσια μεταλλεύματα. Γεμάτη υπόγειες στοές και τούνελ, η περιοχή είναι ένας μυστικός παράδεισος για τους σπηλαιολόγους και τους αναρριχητές, ενώ δεν λείπουν τα ιστορικά μνημεία και τα φυσικά μονοπάτια.

Το 2012, όμως, η πυρκαγιά έκαψε 55.000 στρέμματα κυρίως μεικτού δάσους Χαλεπίου πεύκης. Το 2021, για δεύτερη φορά μέσα σε 10 χρόνια, κάηκαν 8.500 στρέμματα μέσα στην ίδια περιοχή.

Πάνω από το χωριό του Αγίου Κωνσταντίνου, σε μια δασική έκταση διακοσίων στρεμμάτων, η ζωή προσπαθεί να πάρει τα πάνω της. Με μεγάλη δυσκολία όμως. Η γη αδυνατεί από μόνη της να συνέλθει, η αναγέννηση μερικές φορές δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Ευτυχώς όμως γι’ αυτήν, η αποκατάστασή της μπορεί να βρει τη βοήθεια που χρειάζεται. Οι εποχές αλλάζουν και οι άνθρωποι, έστω κάποιοι από αυτούς, προσπαθούν να βάζουν πλάτη στα λάθη και τις ατυχίες και να διορθώνουν αυτά που αδυνατούν να  διορθωθούν από μόνα τους.

Η αποκατάσταση της δασικής αυτής έκτασης στον περιφερειακό τμήμα του Εθνικού Δρυμού Σουνίου, που βλέπει στο βάθος τη θάλασσα, πραγματοποιήθηκε με αναδάσωση καθώς, όπως αναφέραμε, δεν μπορεί πλέον να αναγεννηθεί φυσικά. Η έκταση, τους τελευταίους δύο περίπου μήνες, μετατράπηκε σε πεδίο δράσης για εκατοντάδες εθελοντές που ένωσαν τις δυνάμεις τους με το WWF για έναν κοινό σκοπό: να τη σώσουν από την ερημοποίηση και να συμβάλλουν ενεργά στη δημιουργία ενός νέου δάσους, ανθεκτικού στις πυρκαγιές, που παράλληλα θα βελτιώσει σημαντικά και τη βιοποικιλότητα του τοπικού οικοσυστήματος.

Η πρώτη φάση της πρότυπης αποκατάστασης που υλοποιείται στο σύνολο της με τη στήριξη του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη καθώς και υποστηρικτών του WWF Ελλάς, ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2022. Πριν λίγες μέρες ήμασταν εκεί για να δούμε τι συμβαίνει στη εξέλιξη της. Και να συμβάλουμε κι εμείς, συμβολικά, φυτεύοντας ένα δέντρο ανάμεσα στα άλλα.

Εθελοντισμός, αυτή η ωραία ιστορία

Η περιοχή επιλέχθηκε βάσει μελέτης που εκπόνησε το WWF Ελλάς για τις καμένες εκτάσεις του 2021, κατά την οποία αποτύπωσε όλες τις περιοχές που πιθανώς να χρειαστούν ανθρώπινη βοήθεια για την αναγέννησή τους, λαμβάνοντας υπόψη και συνδυάζοντας 6 παραμέτρους (τύπο βλάστησης, επικάλυψη πυρκαγιών, κλίση, έκθεση, υψόμετρο και γεωλογικό υπόβαθρο). Εκπονήθηκε μελέτη αναδάσωσης από το Δασαρχείο Λαυρίου που μαζί με τη συμμετοχή επιστημόνων από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) και του WWF Ελλάς πρότεινε τα κατάλληλα είδη που τελικά φυτεύτηκαν στη συγκεκριμένη έκταση.

Μια καινοτόμα προσέγγιση φύτευσης εφαρμόστηκε, με μίξη κωνοφόρων και πλατύφυλλων ειδών που προϋπήρχαν στην περιοχή, όπως βελανιδιές, χαρουπιές και κουτσουπιές. Η ποικιλία και η μίξη των διαφορετικών αυτών ειδών αναμένεται να οδηγήσει όχι μόνο σε βελτίωση της βιοποικιλότητας και την ανάδειξη των αισθητικών λειτουργιών του νέου δάσους, αλλά και να καταστήσει το δάσος ανθεκτικότερο στη φωτιά, περιορίζοντας τόσο την ένταση, όσο και τη μετάδοση της. Στο  πλαίσιο του έργου δε, μελετώνται διαφορετικές μέθοδοι φυτεύσεων και σπορών με σκοπό τη βελτίωση της βιωσιμότητας των φυτών, αλλά και της συντήρησης (ποτίσματα κ.ά), και τελικά την εξοικονόμηση πόρων.

Τίποτα δεν ήταν απλό. Γι’ αυτό και πριν την κάθε δράση αναδάσωσης, ο επιστημονικό προσωπικό του WWF Ελλάς πραγματοποίησε ολοκληρωμένη εκπαίδευση των εθελοντών, διασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο την επιτυχία των φυτεύσεων και ενισχύοντας την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των εθελοντών. Από την πρώτη κιόλας στιγμή, η ανταπόκριση των πολιτών στο κάλεσμα του WWF Ελλάς ήταν ιδιαίτερα συγκινητική. Συνολικά, το δίμηνο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2022, περισσότεροι από 300 εθελοντές συμμετείχαν ανά ομάδες σε 6 δράσεις σποροσυλλογής και σε 11 δράσεις αναδάσωσης, δίνοντας τον καλύτερό τους εαυτό.

Μέσα σε δύο μήνες φυτεύτηκαν στην περιοχή συνολικά 1.500 φυτά. Την προσπάθεια των εθελοντών ολοκλήρωσαν επαγγελματίες δασολόγοι, με αποτέλεσμα στην περιοχή να έχουν φυτευτεί έως το τέλος Δεκεμβρίου συνολικά 15.000 φυτά. Συγκεκριμένα, φυτεύτηκαν 14 διαφορετικά είδη δέντρων και θάμνων, εκ των οποίων 70% ήταν πλατύφυλλα (ήμερη βελανιδιά, χνοώδης δρυς, χαρουπιά, κουτσουπιά, μελικουκιά, δάφνη, κ.ά.) και 30% κωνοφόρα (χαλέπιος πεύκη και κυπαρίσσι). Η καινοτόμα αυτή προσέγγιση μίξης διαφορετικών ειδών αναμένεται να βελτιώσει τη βιοποικιλότητα στη συγκεκριμένη περιοχή και να συμβάλλει σημαντικά στην πυρανθεκτικότητα του νέου δάσους που θα προκύψει.

Το επόμενο διάστημα θα υλοποιηθούν δράσεις συντήρησης των φυτών πάντα με τη βοήθεια των εθελοντών, οι οποίοι θα κληθούν την άνοιξη και το καλοκαίρι να βοηθήσουν στη διαμόρφωση των λάκκων, τη λίπανση, το βοτάνισμα και το πότισμα των φυτών. Το έργο θα συνεχιστεί για τα επόμενα τρία χρόνια, προκειμένου να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των φυτών.

Ο Νίκος Γεωργιάδης, υπεύθυνος δράσεων δασικής διαχείρισης στο WWF Ελλάς, μας είπε: «Σήμερα, που η κλιματική κρίση οδηγεί σε συχνότερες και μεγαλύτερης έντασης πυρκαγιές, η προσέγγιση για την αποκατάσταση δασικών οικοσυστημάτων, όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη, θα πρέπει να ακολουθεί ένα σχέδιο φυτεύσεων με δραστική μίξη ειδών, ακολουθώντας ουσιαστικά το παράδειγμα που μας δίνει η ίδια η φύση, κι έχοντας ως στόχους τόσο την πυρανθεκτικότητα, όσο και τη βιοποικιλότητα του νέου δάσους. Επιπρόσθετα, σε ένα περιβάλλον που οι δασικές εκτάσεις που χρήζουν τεχνητής αποκατάστασης αυξάνονται διαρκώς, κανένα φυτό δεν πρέπει να πηγαίνει χαμένο και άρα οι μέθοδοι, καθώς και οι εργασίες φύτευσης και συντήρησης, θα πρέπει να είναι οι ιδανικές. Σε όλα αυτά, θα πρέπει να προστεθεί και η εκπαίδευση των εθελοντών που συνδράμουν σε τέτοιες δράσεις και οι οποίοι δίνουν στην κυριολεξία ψυχή στο όραμά μας για ένα ζωντανό πλανήτη».

Οι δράσεις πραγματοποιούνται σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και το Δασαρχείο Λαυρίου, το οποίο έχει αναλάβει και τον έλεγχο όλου του έργου.

Λαμβάνοντας υπόψη την πολιτιστική κληρονομιά της ευρύτερης περιοχής, και ειδικότερα την αρχαιολογική αξία στην περιοχή αποκατάστασης, λήφθηκαν όλα τα απαραίτητα μέτρα, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, για την προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων, προσαρμόζοντας κατάλληλα το σχέδιο φύτευσης. Επίσης διασφαλίστηκε αποτελεσματική συνεργασία και συντονισμός μεταξύ διαφορετικών αρμόδιων φορέων (Δασαρχείο Λαυρίου, Διεύθυνση Δασικών Έργων & Υποδομών του ΥΠΕΝ, Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, Οδικές Συγκοινωνίες Α.Ε., Ερυθρός Σταυρός).

• Δείτε εδώ τη μελέτη χαρτογραφικής αποτύπωσης περιοχών που επηρεάστηκαν από τις δασικές πυρκαγιές της αντιπυρικής περιόδου 2021.
• Στον χάρτη του Οικοσκοπίου εδώ μπορείτε να δείτε τις καμένες εκτάσεις του 2022 (με κόκκινο χρώμα) και παλιότερες καμένες εκτάσεις (με μαύρο χρώμα).