Ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος δεν είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Είναι «ταγμένος» σε έναν σκοπό που ειδικά για την Αθήνα της διαχρονικής αυθαιρεσίας και της ατέρμονης περιβαλλοντικής υποβάθμισης μοιάζει βγαλμένος απ’ τις σελίδες του Δον Κιχώτη. Μπορεί να μην κυνηγά ανεμόμυλους, αλλά μαζί με τον Σύλλογο Ροή-Πολίτες υπέρ των Ρεμάτων, το Δίκτυο Πολιτών και οικολογικές οργανώσεις, έχουν βαλθεί να σώσουν τα ελάχιστα ανοιχτά ρέματα της πόλης (και όχι μόνο της πόλης) και να κάνουν την Αθήνα κοινωνό της σύγχρονης διεθνούς τάσης επαναφυσικοποίησης εγκιβωτισμένων ρεμάτων (daylighting). Η επαναφυσικοποίηση βέβαια στην πόλη με τις λεωφόρους-ταφόπλακες των υδάτινων αρτηριών της, μοιάζει όνειρο απατηλό. Πόσω μάλλον όταν τα νέα σχέδια της πολιτείας κινούνται αντίθετα, προς το «τσιμέντωμα» ενός εκ των τελευταίων της φυσικών ρεμάτων: το Ρέμα Πικροδάφνης.
«Άμα δούμε την Αθήνα από ψηλά, [η Πικροδάφνη] είναι η τελευταία πράσινη λωρίδα στο νότια προάστια» μας λέει ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος για το ρέμα που ξεκινά από τον Υμηττό και διασχίζοντας Ηλιούπολη, Αγ. Δημήτριο, Π. Φάληρο και Άλιμο καταλήγει στον Σαρωνικό Κόλπο. Τον συναντήσαμε ένα πρωί καταμεσής του Αυγούστου. Οι εξελίξεις έτρεχαν καθώς στα τέλη Ιουλίου είχε εκδοθεί σε ΦΕΚ το Προεδρικό Διάταγμα που επικύρωνε την οριοθέτηση του ρέματος μακριά από τη φυσική, την παλιά του κοίτη του, η οποία, όπως δημοσιευόταν, «στενεύει, νομιμοποιούνται σχεδόν όλες οι καταπατήσεις και τα αυθαίρετα στις όχθες και στην κοίτη του ρέματος, απελευθερώνονται νέες παραρεμάτιες εκτάσεις προς οικοδόμηση και εγκρίνονται έργα διευθέτησης με συρματοκιβώτια και μπετόν σε όλο το μήκος του τελευταίου φυσικού του τμήματος». Ως αγρονόμος-τοπογράφος ΕΜΠ, αντιπρόεδρος του Συλλόγου ΡΟΗ-Πολίτες Υπέρ των Ρεμάτων και σπηλαιολόγος-συντονιστής της ομάδας έρευνας-εξερεύνησης «Γεωμυθική», ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος, ήταν από τους πλέον κατάλληλους ανθρώπους για μια αυτοψία στα σημεία της «ύστατης μάχης».
Η «πράσινη λωρίδα» στην οποία αναφέρθηκε είναι τα 6 από τα 12 συνολικά χιλιόμετρα του ρέματος που παραμένουν σε φυσική κατάσταση. Έχουν δε χαρακτηριστεί ως «ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος» και Υγρότοπος Β’ Προτεραιότητας. Στο υπόλοιπο μήκος του, το ρέμα είναι εν μέρει πλήρως εγκιβωτισμένο (από πάνω περνά η λεωφόρος Βουλιαγμένης) κι εν μέρει ανοιχτός αγωγός ομβρίων, καθώς τα πρανή και η φυσική του κοίτη έχουν «τσιμεντοποιηθεί».
Μια πράσινη όαση λίγα μέτρα μακριά από τη Βουλιαγμένης.
Εν τω μεταξύ, ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος μας έχει ήδη κατεβάσει στο ανοιχτό τμήμα της Πικροδάφνης στην Ηλιούπολη. «Βρισκόμαστε πραγματικά μέσα σε έναν παράδεισο, άγνωστο ακόμα και για τους Ηλιουπολίτες», μας λέει. Κι έχουμε όντως μείνει άναυδοι. Η Βουλιαγμένης μόλις λίγα μέτρα μακριά, κι έχουμε δραπετεύσει σε μια πράσινη όαση.
«Το γεγονός ότι υπάρχουν 200 μέτρα ανοιχτού φυσικού ρέματος, ποταμιού, μέσα στην Ηλιούπολη είναι γιατί κάποιοι άνθρωποι ξεκίνησαν έναν αγώνα για να σώσουν την Πικροδάφνη», τονίζει.
Η ιστορία ξεκινά από πολύ παλιά. Κάποιοι φωστήρες ήδη από τη δεκαετία του ’80 οραματίζονταν να φτιάξουν πάνω από το ρέμα τη «λεωφόρο Πικροδάφνης». Ευτυχώς, η ιδέα δεν ευοδώθηκε.
Στα μέσα όμως του 2000, ξεκινούν στην Ηλιούπολη έργα για τη διευθέτηση του ρέματος. «Κάτοικοι της περιοχής και φορείς της Ηλιούπολης, βλέποντας να κόβονται πεύκα, ευκάλυπτοι κλπ. και στη θέση τους να ξεφυτρώνουν τσιμέντινοι και λιθόκτιστοι αγωγοί που κατέστρεφαν την φυσική κοίτη και τα πρανή του ρέματος, αντέδρασαν για τον τρόπο που γίνονταν τα έργα αυτά και ζήτησαν από τις αρμόδιες Υπηρεσίες (ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΥΔΑΠ, Νομαρχία Αθηνών) να τροποποιηθεί η μελέτη του έργου», γράφει στο βιβλίο του «Σελίδες Νεότερης Ιστορίας της Ηλιούπολης» ο αρχιτέκτονας-πολεοδόμος, ερευνητής τοπικής ιστορίας Πάνος Τότσικας. Είχε ήδη εγκριθεί και το ολοσχερές μπάζωμα στον Άγιο Δημήτριο.
Τσιμέντινοι ή λιθόκτιστοι αγωγοί αντικαθιστούν τη φυσική κοίτη και τα πρανή του ρέματος μετά το 2000.
«Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες αναπτύχθηκε ένα πολύμορφο κίνημα για την διάσωση του ρέματος της Πικροδάφνης, το οποίο στην συνέχεια εξελίχθηκε σε Διαδημοτικό», συμπληρώνει. Τελικά, οι μπουλντόζες σταμάτησαν λίγο πριν καταστρέψουν τα τελευταία 200 μέτρα φυσικού ρέματος στην Ηλιούπολη, ενώ δεν ξεκίνησε καν το μπάζωμα στον Άγιο Δημήτριο. Κι αυτό χάρη στην προσφυγή στο ΣτΕ, που τελικά αποφάσισε την προσωρινή κι έπειτα τη μόνιμη διακοπή των εργασιών (2001, 2004).
Έλα, όμως, που παρόμοια πλάνα ξεφυτρώνουν έκτοτε ξανά και ξανά σαν τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας. «Γενικά, η μάχη που γίνεται εδώ είναι η γάτα με το ποντίκι», μας λέει ο Δημήτρης. «Έρχεται η Πολιτεία, κάνει τοπικές επεμβάσεις χωρίς μια ολοκληρωμένη μελέτη, μια μελέτη για την οποία στη συνέχεια το Δίκτυο Πολιτών έρχεται και κάνει προσφυγές στο ΣτΕ».
Στο πιο πρόσφατο επεισόδιο του έργου, τον Δεκέμβριο του 2020, το Δίκτυο Πολιτών για τη Διάσωση του Ρέματος της Πικροδάφνης, η Κίνηση Πολιτών Ηλιούπολης, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης δικαιώθηκαν πανηγυρικά στο ΣτΕ, το οποίο αποφάσισε την ακύρωση των έργων εγκιβωτισμού με σαρζανέτια και μπετόν για τη διευθέτηση του ρέματος που σχεδίαζε η Περιφέρεια Αττικής στο πλαίσιο έργου «ανάπλασης» του ρέματος. Ταυτόχρονα, το ΣτΕ απαγόρευσε την ανέγερση νέων οικοδομών ενώ υποχρέωσε τη διοίκηση να απογράψει και να κατεδαφίσει όλα τα αυθαίρετα που έχουν ξεφυτρώσει στην κοίτη του.
Στα μέσα του 2021, όμως, η Περιφέρεια Αττικής επανέφερε νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ – την 5η κατά σειρά, με τις 4 προηγούμενες να έχουν ακυρωθεί από το ΣτΕ) με έργα παρόμοια με εκείνα της προηγούμενης μελέτης που είχαν ακυρωθεί. Στα τέλη του 2021 η μελέτη εγκρίθηκε με περιβαλλοντικούς όρους (ΑΕΠΟ). Το Δίκτυο Πολιτών κατέθεσε και πάλι αίτημα ακύρωσης των νέων έργων, στις 4 Μαρτίου 2022. Μία ακόμα στις συνολικά 145 προσφυγές που έχει κάνει γι’ αυτή την υπόθεση, όπως τις υπολόγισε η συμμετέχουσα περιβαλλοντολόγος Ροδούλα Κωνσταντινίδου.
Έπειτα ήρθε και το πρόσφατο Προεδρικό Διάταγμα οριοθέτησης.
«Το ρέμα δεν είναι ανοιχτός αγωγός ομβρίων όπως θέλουν να το κάνουν. Είναι ένα οικοσύστημα», τονίζει ο Δημήτρης, ενώ απολαμβάνουμε τη δροσιά και χαζεύουμε γυρίνους, πουλιά και λιμνούλες που σχηματίζονται σε σημεία.
«Οι πιο πρόσφατες καταγραφές ανεβάζουν τα είδη των πουλιών στο Ρέμα της Πικροδάφνης στα 145, πολύ μεγάλος αριθμός για αστικό ρέμα, δεν μιλάμε για το Δέλτα του Έβρου ή τον Νέστο», θα μας πει αργότερα υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Πολιτικής της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας, βιολόγος-περιβαλλοντολόγος Μαρτίνος Γκαίτλιχ, που συμμετέχει δυναμικά στον αγώνα για την Πικροδάφνη. «Μεταξύ αυτών υπάρχουν και προστατευόμενα είδη, όπως διάφορα είδη ερωδιών, η χαλκόκοτα, παρυδάτια είδη, αγριόπαπιες, πολλά αρπακτικά πουλιά, νυκτόβια αρπακτικά πουλιά όπως κουκουβάγιες, γκιώνηδες … Επίσης έχουμε διάφορα είδη αμφιβίων, φρύνους, βατράχια. Ως προς τα ερπετά, υπάρχει ένα ιδιαίτερα σημαντικό είδος, η γραμμωτή νεροχελώνα. Πρόκειται για ένα πολύ πλούσιο οικοσύστημα».
145 είδη των πουλιών, φρύνοι, βατράχια, ερπετά και η γραμμωτή νεροχελώνα ζουν στο Ρέμα Πικροδάφνης.
Ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ έχει συνυπογράψει μάλιστα μαζί με τον Δήμο Αγίου Δημητρίου – δήμαρχος και τότε η νυν δήμαρχος Μαρία Ανδρούτσου – ένα εκπληκτικό λεύκωμα, που εκδόθηκε το 2012 και καταγράφει τον περιβαλλοντικό πλούτο και την πανίδα της Πικροδάφνης (δείτε ελεύθερα εδώ). «Την οποία βέβαια αγνοούν όλες οι μελέτες από την άλλη μεριά», θα μας πει ο Δημήτρης, «γιατί αν δείξεις ότι υπάρχει τόσο πλούσια βιοποικιλότητα, αυτό αντίστοιχα προστατεύεται και από νομολογία, την οποία προσπαθούν να αποφύγουν».
Αν εφαρμοστούν τα σχέδια της Πολιτείας, οι επιπτώσεις «θα είναι καταστροφικές. Δηλαδή, από τη Βουλιαγμένης μέχρι τις εκβολές, το ρέμα στην ουσία θα μετατραπεί σε έναν ανοιχτό οχετό που απλώς θα παροχετεύει τα νερά της βροχής», μας λέει ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ. «Θα χαθεί επομένως όλη η φυσική του αξία, και βεβαίως όλη η ομορφιά του τοπίου. Θα χαθούν οι εξαιρετικοί από άποψη βιοποικιλότητας καλαμιώνες, ένα μεγάλο μέρος των δέντρων θα κοπεί, και φυσικά θα πάψει να λειτουργεί ως εκβολικό σύστημα το κομμάτι των εκβολών».
Πετώντας πάνω από μια γκρίζα Αθήνα στο μεγάλο τους ταξίδι, τα πουλιά θα χάσουν κι αυτό το ελάχιστο απάγκιο τους.
Από το λεύκωμα Ανακαλύπτοντας την Πικροδάφνη, συνεργασία Μαρτίνου Γκαίτλιχ με τον Δήμο Αγίου Δημητρίου που εκδόθηκε το 2012 και καταγράφει τον περιβαλλοντικό πλούτο και την πανίδα της Πικροδάφνης.
Με οδηγό μας πάντα τον Δημήτρη Θεοδοσόπουλο, περπατάμε τώρα στο καναλιζαρισμένο τμήμα του ρέματος, δηλαδή σε έναν ανοιχτό τσιμεντένιο αγωγό. Όπως θέλουν να το κάνουν όλο.
Η μόνιμη δικαιολογία είναι πως πρόκειται για αντιπλημμυρικά έργα, μας λέει. Το Ρέμα όμως της Πικροδάφνης δεν πλημμυρίζει κατά τις περιόδους επαναφοράς 50 κι 100 ετών (σύμφωνα με τα διαχειριστικά σχέδια κινδύνων πλημμύρας και τους χάρτες κινδύνου πλημμύρας του ΥΠΕΝ βάσει της Οδηγίας 2007/60/ΕΚ αλλά και της μελέτης επικινδυνότητας που ανέθεσε στο Αστεροσκοπείο Αθηνών και πρόσφατα παρουσίασε – ενημερώνει το Δίκτυο).
Τα φυσικά πρανή είναι όντως πολύ μεγάλα. «Για να πλημμυρίσει η Πικροδάφνη πρέπει να γίνει ο κατακλυσμός του Νώε», τονίζει ο οδηγός μας.
Αντίθετα, όπως μας εξηγεί, το τσιμέντο επιδεινώνει το πρόβλημα. Αφενός, η ίδια η φύση «το φτύνει»: βλέπουμε μεγάλα κομμάτια μπετόν που έχουν ξεκολλήσει, πεσμένα στο ρέμα.
Αφετέρου, «όταν το νερό κυλά στο τσιμέντο, αυξάνεται η ταχύτητά του γιατί έχει λιγότερες τριβές από το χώμα, όπου θα χτύπαγε για παράδειγμα σε μια πέτρα. Επίσης το χώμα πίνει νερό και το τσιμέντο όχι. Επομένως, όπου υπάρχουν επεμβάσεις με τσιμέντο, το νερό αυξάνει την ταχύτητά του και τον όγκο του: είναι οι δύο παράμετροι αύξησης του πλημμυρικού κινδύνου».
Ένα ακόμα συγκλονιστικό στοιχείο: σύμφωνα με σχετική μελέτη του γεωλόγου-επίκουρου καθηγητή ΕΜΠ Κωνσταντίνου Λουπασάκη, τα προωθούμενα έργα προβλέπουν αφαίρεση υγιών και δυσδιάβρωτων βραχωδών, οι οποίοι αποτελούν σχηματισμούς ηλικίας μεγαλύτερης των 2,5 εκατομμυρίων ετών. Αυτοί λοιπόν θα αντικατασταθούν με συρματοκιβώτια τα οποία σε 50 χρόνια θα έχουν καταστραφεί από την οξείδωση!
Οδεύουμε πλέον προς τις εκβολές. Κάνουμε όμως μια σύντομη στάση στην «αυθαιρετούπολη». Σπίτια χτισμένα στις όχθες του ρέματος. Το ΠΔ με το στένεμα τη κοίτης εκτιμάται ότι αφήνει περιθώριο για νέα δόμηση και νομιμοποίηση καταπατήσεων. Ο Δημήτρης μας δείχνει ένα εγκαταλελειμμένο αυθαίρετο. «Δεν τολμάει η πολιτεία να γκρεμίσει ούτε αυτές τις καταστάσεις, θα τολμήσει να πιάσει σπίτια που μένει ο κόσμος;» μας λέει. Κάποιος άλλος έχει φτιάξει μάντρα στο σημείο. «Έρχονται πετάνε μπάζα. Παράνομες ρίψεις και αυτές. Τα οποία αυτά με τη βροχή θα τα ξεπλύνει το νερό και θα πέσουν στην κοίτη. Υπολείμματα οικοδομών, τούβλα, τσιμέντα. Πλαστικά, γυαλιά, σακούλες».
Λίγο πριν τις εκβολές, άλλα χαμόσπιτα χτισμένα κυριολεκτικά δίπλα στο νερό. Όλα αυτά εμποδίζουν την υδραυλική διατομή του ρέματος. Είναι το μόνο σημείο που κινδυνεύει να πλημμυρίσει, «κυρίως γιατί έχουμε μπει εμείς μέσα στο ρέμα», μας λέει ο Δημήτρης, δείχνοντας και τα τσιμεντοποιημένα πρανή. Αντί να ρίχνεται τόσο χρήμα σε άχρηστα, κατ’ έπίφαση αντιπλημμυρικά έργα, γιατί δεν επενδύουν απλώς στο να βοηθήσουν αυτούς τους ανθρώπους να μεταστεγαστούν; αναρωτιέται.
Απειλείται με τσιμέντωμα. Πιέζεται από καταπατήσεις. Υποβαθμίζεται όμως κιόλας από την ανεξέλεγκτη, συνεχή ρύπανση που δέχεται από ιδιώτες και ΕΥΔΑΠ, σημειώνει το Δίκτυο Πολιτών. Πώς;
Κατά την αυτοψία, μπαίνουμε στο εγκιβωτισμένο τμήμα του ρέματος. Φοράμε κράνη, για ασφάλεια. «Πρακτικά, είμαστε κάτω από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης», μας λέει ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος.
«Από εδώ μπήκαμε τον Δεκέμβρη του 2018 [η ομάδα της Γεωμυθικής], για να ανακαλύψουμε την Πικροδάφνη στο υπόγειο τμήμα της… Περπατήσαμε περίπου 2,5 χμ υπογείως, μέχρι που διαπιστώσαμε ότι ο λόγος που δεν βλέπαμε το ποτάμι ήταν γιατί είχε χτιστεί τοίχος στο τέλος του υπογείου και είχε μπαζωθεί από πάνω», μας λέει αποκαλύπτοντας μέχρι πού φθάνει η αυθαιρεσία στην Ελλάδα. «Ο τότε δήμαρχος ήθελε να φτιάξει ένα σχολείο πάνω στην μπαζωμένη κοίτη του ρέματος! Επομένως, πήγε αυθαίρετα, παράνομα, κάλυψε το ρέμα, έφτιαξε παράνομο αγωγό, κλείσανε με τον τοίχο αυτόν την είσοδο του ρέματος, το κάλυψαν όλο αυτό, το μπάζωσαν, για να εξαφανίσουν το ρέμα». Η κινητοποίηση των αρχών ήταν άμεση. Ο τοίχος γκρεμίστηκε.
Εδώ, το βίντεο με τη στιγμή που «πέφτουν» πάνω στον τοίχο.
https://www.youtube.com/watch?v=uEJn6Bp77c8
Κοντοστεκόμαστε ξαφνικά. Έχουμε μόλις ανακαλύψει μια εμφανώς παράνομη σύνδεση που ρίχνει ακάθαρτα λύματα στο ρέμα. Πιθανόν, πετρελαιοειδή. Πιο κάτω, μία ακόμα. Είναι γνωστό το πρόβλημα. Κι όλα αυτά, καταλήγουν στη θάλασσα του Σαρωνικού.
Εκεί φθάνουμε σε λίγο, στις εκβολές, στην περιοχή Έδεμ στον Άλιμο. «Απαγορεύεται το Κολύμπι» για λόγους υγείας γράφει μια πινακίδα. Χωρίς εξηγήσεις. Άρα η Πολιτεία αναγνωρίζει το πρόβλημα. Κι όμως ο κόσμος κολυμπά στο σημείο αυτό, στην πολυδιαφημισμένη «Αθηναϊκή Ριβιέρα».
Τι θ’ απογίνει το Ρέμα της Πικροδάφνης, λοιπόν, που μονάχο έχει απομείνει φυσικό στην πόλη, μαζί με το Ρέμα των Τραχώνων, τον Ποδονίφτη, τμήματα του Κηφισού, τμήμα του ρέματος της Φιλοθέης και τη Ρεματιά Χαλανδρίου;
«Σχεδιάζουμε να προσφύγουμε στο ΣτΕ για το νέο Προεδρικό Διάταγμα, έχουμε ήδη προσφύγει για την ΑΕΠΟ», μου λέει ο Μαρτίνος Γκαίτλιχ. Τι χρονικά περιθώρια υπάρχουν; «Δεν θα δούμε μπουλντόζες λόγω του προεδρικού διατάγματος, ωστόσο λόγω της ΑΕΠΟ ενδέχεται να ξεκινήσουν τα λεγόμενα ‘έργα ανάπλασης’», εν ολίγοις η μετατροπή του ρέματος σε οχετό. «Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει κανείς να εξετάσει και τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων».
Η δε Ροδούλα Κωνσταντινίδου από το Δίκτυο Πολιτών, γεωλόγος μηχανικός-ωκεανογράφος-περιβαλλοντολόγος, με ενημερώνει ότι τα σχεδιαζόμενα έργα διευθέτησης από τη Βουλιαγμένης έως τις εκβολές, παραβιάζουν σχεδόν μια ντουζίνα οδηγίες της ΕΕ:
Επιπλέον, «υπάρχει η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα 2030, η οποία λέει ξεκάθαρα ότι μέχρι το 2030, λόγω και της κλιματικής αλλαγής, θα πρέπει να παραδοθούν ανοιχτά και στη φυσική τους μορφή 25.000 χιλιόμετρα ρεμάτων και να φυτευτούν 3 εκατομμύρια δέντρα. Και μάλιστα το 2024 θα γίνει επανεξέταση», με ενημερώνει η πρόεδρος της ΡΟΗΣ Χριστίνα Φίλιππα. «Κι εμείς τι κάνουμε; Εμείς μπαζώνουμε, εγκιβωτίζουμε ποτάμια!»
Γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό; «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι οι μηχανικοί μας δεν γνωρίζουν τι γίνεται στον υπόλοιπο κόσμο. Διότι στον υπόλοιπο κόσμο το σαρζανέτι έχει παραγκωνιστεί. Νομίζω είναι η εύκολη λύση», εκτιμά η Χριστίνα Φίλιππα. Συν τον οικονομικό παράγοντα. «Κι όμως, είναι πολύ κουτό, γιατί και τα έργα της φυσικής μηχανικής, που σε όλο τον κόσμο πλέον έχουν υιοθετηθεί, δίνουν δουλειά… Εδώ πρόκειται για δαπανηρά έργα που σε λίγο θα θέλουν κι άλλα χρήματα γιατί χαλάνε τα σαρζανέτια».
Το Δίκτυο Πολιτών θεωρεί πως πίσω από όλο αυτό κρύβεται συμφωνία με τους εργολάβους. Όμως, «το ρέμα δεν είναι των εργολάβων, είναι των κατοίκων και των βατράχων», έλεγε παλαιότερο σύνθημα της κίνησης.
«Ερχόμαστε οι πολίτες απέναντι στην Πολιτεία και προσπαθούμε να σώσουμε τα αυτονόητα», μας λέει ο Δημήτρης Θεοδοσόπουλος καθώς η περιήγησή μας τελειώνει. «Σε μια πόλη που όλοι λένε πως δεν έχει πράσινο, δεν έχει χώρους αναψυχής, τους τελευταίους χώρους που έχουν μείνει, τους καταστρέφουμε».
Ο ίδιος δεν τα παρατά. Ως μέλος της Ροής και της Γεωμυθικής, φέρνει σχολεία και δασκάλους στο ρέμα, ν’ αγαπήσουν το ποτάμι, να γίνουν η φωνή του. Μας λέει ότι στη δημόσια συζήτηση έχει μπει η επαναφυσικοποίηση τμήματος του Ιλισού, κάτι αδιανόητο λίγα χρόνια πριν.
Έχει μεσημεριάσει στην Αθήνα. Ένας ερωδιός χαμηλώνει και ξεδιψά στο Ρέμα της Πικροδάφνης. Βγαίνοντας στη λάβα της ασφάλτου, μένουμε να αναρωτιόμαστε πώς η Αθήνα που στ’ αρχαία χρόνια θεοποιούσε ζωοδότες ποταμούς, κατάντησε μακελάρης τους, Ταλιμπάν του ασφυξιογόνου τσιμέντου.
