Με τη νομοθεσία γύρω από το θέμα της εγκυμοσύνης στην εργασία είχαμε ασχοληθεί εκτενώς σε προηγούμενο άρθρο, όπου αποκαλύψαμε τα μεγάλα κενά και την ανεπαρκέστατη προστασία για τις εργαζόμενες του ιδιωτικού τομέα και τις αυτοαπασχολούμενες. Αυτή τη φορά, θελήσαμε να μάθουμε από τις ίδιες τις γυναίκες.

Οι περισσότερες ζήτησαν να μας μιλήσουν ανώνυμα. Μόνο μία περίπτωση, που έφτασε στα δικαστήρια, ήταν επώνυμη. Η μεγαλύτερη δυσκολία, μας είπαν, ήταν ο φόβος να μην «σταμπαριστούν» και δεν ξαναβρούν δουλειά. Γρήγορα καταλάβαμε πως η κακομεταχείριση των γυναικών στη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι –και αυτή– ένα θέμα-ταμπού.

Ταυτόχρονα με τις προσωπικές μαρτυρίες, αναζητήσαμε έρευνες για τον αριθμό των καταγγελιών που γίνονται ετήσια και το είδος των προβλημάτων που καταγγέλλονται. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν, όπως μας είπαν από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, όμως βρήκαμε μία έκθεσηπου παρήγγειλε η βρετανική κυβέρνηση το 2016, τα γενικά συμπεράσματα της οποίας μοιάζουν πολύ με την εικόνα που σχηματίσαμε στο ρεπορτάζ.

Η εκθεση συντάχτηκε με βάση συνεντεύξεις από 3.254 μητέρες και 3.034 εργοδότες. Σύμφωνα με αυτές, τα τρία τέταρτα των εγκύων και νέων μητερών που εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα στη Βρετανία βιώνουν διακρίσεις και η μία στις εννιά χάνει τη δουλειά της.

Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, οι Βρετανίδες έγκυες που δουλεύουν για μικρές εταιρείες είναι πιο πιθανό να πιεστούν να αφήσουν τη δουλειά τους. Από την άλλη, οι μητέρες που εργάζονται σε μεγάλες εταιρείες είναι πιο πιθανό να χάσουν χρήματα από την υπόθεση «εγκυμοσύνη». Ίσως γιατί δέχονται να μετακινηθούν σε λιγότερο απαιτητικές θέσεις, προκειμένου να έχουν πιο ευέλικτα ωράρια, συχνό φαινόμενο και στην Ελλάδα.

Είναι προφανές πως οι μικρότερες επιχειρήσεις θεωρούν πιο «απειλητικές» τις εγκυμοσύνες, αφενός γιατί δεν έχουν προσωπικό να καλύψει τα κενά, αφετέρου γιατί το κόστος του να πληρώνουν έναν υπάλληλο που απουσιάζει είναι αναλογικά μεγαλύτερο. Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάσισε να διευκολύνει τους επιχειρηματίες που «ζορίζονται», λέγοντας ότι μπορούν να απολύουν και εγκύους εργαζόμενες, στο πλαίσιο των ομαδικών απολύσεων, αν το επιτρέπει ο εθνικός νόμος –παρά τις δικλείδες προστασίας που υπάρχουν στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Πίσω στα δικά μας, η ισχυρότερη εντύπωση που μας άφησε το ρεπορτάζ είναι πως οι περισσότερες παραβιάσεις δικαιωμάτων δεν συμβαίνουν «εν κενώ», αλλά σε ένα έδαφος ήδη προβληματικό: εργοδότες που παρανομούν συστηματικά απέναντι σε όλους τους υπαλλήλους, μια επιδεινούμενη κρίση στην εταιρεία, ένα ευρύτερο αρνητικό περιβάλλον (π.χ. capital controls). Όμως οι γυναίκες με τις οποίες μιλήσαμε όχι μόνο δεν προστατεύτηκαν μέσα στις δύσκολες συνθήκες, αλλά η κατάστασή τους χρησιμοποιήθηκε από τους εργοδότες ως αχίλλειος πτέρνα, για να πατήσουν πάνω και να τις «αποτελειώσουν». Στις περισσότερες μάλιστα περιπτώσεις μιλάμε για γυναίκες που ήταν υποδείγματα στην εργασία τους. Κι όμως, στην πιο αδύναμη στιγμή τους, αυτό δεν μέτρησε.

Η Κατερίνα

Η Κατερίνα σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός και εργαζόταν επί τριάμισι χρόνια σε εταιρεία που εμπορευόταν όργανα δοκιμών και μετρήσεων, επίσημο διανομέα των μεγαλύτερων παγκόσμιων brands στον κλάδο της.

Η εταιρεία ήταν μικρή, απασχολούσε συνολικά 13 άτομα, αλλά πήγαινε πολύ καλά παρά την κρίση. Η Κατερίνα ήταν ευχαριστημένη. «Συμπαθούσα το αφεντικό μου, τον θεωρούσα αξιόλογο άνθρωπο, όχι στυγνό εργοδότη. Έκανα καλά τη δουλειά μου και έφερνα λεφτά στην εταιρεία, κάποιοι συνάδελφοι μού έλεγαν πως ήμουν από τους καλύτερους που είχαν περάσει».

Η σχέση της Κατερίνας με τον εργοδότη της ήταν ακόμα ανέφελη. «Αισθανόμασταν σαν ομάδα. Νιώθαμε ότι θα είμαστε μαζί στα καλά και στα κακά, ότι παλεύουμε για έναν κοινό σκοπό». Μάλιστα, όταν είχε πρωτοπάει στην εταιρεία, κάποιος της είχε πει ότι το αφεντικό είχε διστάσει να την προσλάβει γιατί ήταν γυναίκα και μπορεί να έμενε έγκυος, αλλά αρνήθηκε να το πιστέψει, γιατί δεν «κόλλαγε» με την εικόνα που είχε σχηματίσει.

Κάποια στιγμή, η ώρα εκείνη ήρθε. «Όταν έμεινα έγκυος ήξερα πως, επειδή εργαζόμουν με μπλοκ παροχής υπηρεσιών, ο νόμος δεν μου παρείχε απολύτως τίποτα. Ήμουν εντελώς ακάλυπτη, “στο έλεος” του εργοδότη. Θα έπρεπε εγώ να συμφωνήσω μαζί του πόση “άδεια” θα έπαιρνα, άνευ αποδοχών βέβαια». Όταν το ανακοίνωσε, το αφεντικό της φάνηκε ανακουφισμένο. «Μου είπε “τι ωραία περίοδος είναι αυτή για να λείψεις”, γιατί ήμασταν μέσα στην κρίση, και παρά το γεγονός ότι αυτός δεν επηρεάστηκε και συνέχιζε να είναι κερδοφόρος, είχε άγχος και ανέμενε πτώση του τζίρου. Έτσι χάρηκε που δεν θα έπρεπε να με πληρώνει για κάποιους μήνες, όσο θα έλειπα».

Εντωμεταξύ η Κατερίνα δούλευε κανονικά. «Είχα καλή εγκυμοσύνη και δεν με εμπόδιζε καθόλου, επιπλέον είχα ανάγκη τα χρήματα οπότε δεν με έπαιρνε να κατεβάσω ταχύτητα».

Κάπου στα μέσα Απρίλη, είχε φτάσει στις δύο εβδομάδες πριν να γεννήσει. «Πήγα να συζητήσω διερευνητικά, να δω τι πρόθεση είχε. Ζήτησα να λείψω για εννέα μήνες, αλλά του ξεκαθάρισα από την αρχή και το γνώριζε, πως αν δεν γινόταν θα έκανα ό,τι μου ζητούσε, γιατί το πρώτο και κύριο για μένα ήταν να μην χάσω τη δουλειά μου, που την είχα άγχος επειδή θα έλειπα. Με καθησύχασε και μου είπε να πάρω τους εννιά μήνες και να μην φοβάμαι για τη θέση μου».

Όλα πήγαν καλά με την γέννα και η Κατερίνα απολάμβανε τον χρόνο με το μωρό της. Όταν πλησίαζαν οι εννιά μήνες, δεν ήταν σίγουρη ότι ήθελε να επιστρέψει. «Ξέρεις, όταν η σχέση εργασίας είναι τελείως ελαστική, δεν έχεις τυπικά κάποιαν υποχρέωση και θα κοιτάξεις να κάνεις το καλύτερο που μπορείς για το παιδί σου. Πήγα και εξέφρασα λοιπόν την επιθυμία να κάτσω μέχρι τον Σεπτέμβριο, και μου απάντησε να κάνω ό,τι νιώθω. Του είπα πως αν είχε ανάγκη άνθρωπο και σκεφτόταν να προσλάβει άλλον στη θέση μου θα επέστρεφα την ίδια μέρα. Μου είπε πως αν προέκυπτε δουλειά θα με έπαιρνε να επιστρέψω, και πως εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχε άμεση ανάγκη».

Τον Ιούλιο η Κατερίνα βρήκε μια κοπέλα για να φροντίζει το παιδί και πήγε ξανά στον εργοδότη της, αυτή τη φορά για να κανονίσουν τα τυπικά της επιστροφής της. «Μου είπε πως οι πιθανότητες να γυρίσω ήταν 50-50. Από το πουθενά. Έπεσαν, λέει, οι δουλειές στα όργανα υψηλής τεχνολογίας, έπεσαν και τα ερευνητικά και τα ΕΣΠΑ από τα πανεπιστήμια και μάλλον δεν θα με χρειαζόταν. Του πρότεινα να γυρίσω σε άλλη θέση για να τον διευκολύνω, μέχρι να πάρει τα πάνω της η αγορά, αλλά τίποτα. Μου είπε “πήγαινε τώρα διακοπές και έλα τον Σεπτέμβριο να δούμε”».

Τον Σεπτέμβριο της ανακοίνωσε ότι δεν την χρειαζόταν πια. Η σύμβαση βέβαια που είχε η Κατερίνα «έτρεχε», δεν είχε διακοπεί. «Θα με αποζημιώσετε για την απόλυση;» ρώτησε. «Ποιαν απόλυση;» της απάντησε ο εργοδότης. «Αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν με απολύετε;». «Όχι, γίνεται λύση της σύμβασης». Η Κατερίνα γνώριζε πως για να λυθεί η σύμβαση έπρεπε να συμφωνήσουν και τα δύο μέρη, κι όταν το είπε η απάντηση ήταν: «Εγώ σε περίμενα στους εννιά μήνες και δεν ήρθες». Η υπάλληλος βέβαια θυμόταν πολύ καλά τι είχε ειπωθεί μεταξύ τους, και ήταν ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή βόλευε η παραμονή της εκτός εργασίας.

«Κάποια στιγμή μέσα σε όλες αυτές τις συζητήσεις μου λέει “θα σου κάνω μιαν εξομολόγηση. Διαπιστώνω ότι οι γυναίκες δημιουργούν πρόβλημα στον χώρο εργασίας. Δεν εννοώ μόνο εσένα, αλλά και τις υπόλοιπες. Μέσα σε τρία χρόνια είχαμε τρεις εγκυμοσύνες, αυτό δημιουργεί πρόβλημα στη ροή, χαλάει ο κύκλος των εργασιών για μικρές εταιρείες σαν τη δική μας». Ρώτησα την Κατερίνα αν εκείνη τη στιγμή ένιωσε κάποια κατανόηση για τον εργοδότη της. «Όχι καθόλου, το βρήκα τραγικό το 2018 να μου λέει τέτοια πράγματα. Επιπλέον ήταν πολύ εγωιστικό, εγώ είχα επενδύσει πολύ από τον εαυτό μου σε αυτή τη δουλειά, τι ομάδα είσαι αν “καθαρίζεις” τον υπάλληλό σου μόλις ζορίζεσαι;».

Διάβασε όλο το άρθρο στο inside story (https://bit.ly/2L1R8qr). 

Το inside story είναι το πρώτο συνδρομητικό–ενημερωτικό site χωρίς διαφημίσεις στην Ελλάδα. Ανεξάρτητο αποκαλυπτικό με οικονομική αυτοτέλεια και διαφάνεια. 

Ειδικά για τους αναγνώστες της Popaganda: Γνώρισε το inside story για ένα μήνα δωρεάν, βάζοντας τον κωδικό κουπονιού popaganda στην http://bit.ly/2hKhNL9