Υπάρχουν και εκείνοι οι τυχεροί, που η μοίρα τούς ήθελε να βρεθούν, πίνοντας ρούμι, στον κοινό εορτασμό των γενεθλίων του Φιντέλ Κάστρο και του Μίκη Θεοδωράκη στην Αβάνα, τo μακρινό ’81, σε εποχές που τα οράματα της Επανάστασης δεν είχαν ξεφτίσει, και οι οποίοι φυσήξαν μαζί με τους δυο «γίγαντες» τα κεράκια της μικρής δεξίωσης. Τόσο τυχεροί, μάλιστα, που συμμετείχαν και στην περιοδεία του έλληνα συνθέτη στην Κούβα, για τις συναυλίες- προσφορά του Κάστρο στο λαό του, οι οποίες βγήκαν κι εκτός συνόρων, φτάνοντας μέχρι τη Νικαράγουα των Σαντινίστας, για μια συναυλία-ορόσημο με τον Ντανιέλ Ορτέγκα στην πρώτη σειρά!
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Γκιώνης σήμερα
Ο Δημήτρης Γκιώνης, βετεράνος του πολιτιστικού ρεπορτάζ (παρότι έχει υπηρετήσει κι άλλα), ταυτισμένος με την Ελευθεροτυπία από την πρώτη ημέρα της (παρόλο που εργάστηκε, μεταξύ άλλων, στη Δημοκρατική Αλλαγή και στην Αυγή), δεν διστάζει να επαναλάβει σήμερα ότι θα εγκατέλειπε με άνεση το επάγγελμά του, την επομένη του ταξιδιού του στην Κούβα και στη Νικαράγουα, τον Ιούλιο του 1981. Η αποστολή διήρκεσε έναν ολόκληρο μήνα. Περιελάμβανε το γύρο της Κούβας και μια βδομάδα στη Νικαράγουα. «Ήταν πριν 35 χρόνια, η Κούβα τότε ήταν στα επάνω της, είχε και την ενίσχυση της ΕΣΣΔ. Ο Κάστρο ήταν επίσης 35 χρόνια νεότερος».
Ο Φιντέλ Κάστρο και δίπλα του ο Μίκης Θεοδωράκης φυσάνε το κεράκι των γενεθλίων του, υπό το βλέμμα, μεταξύ άλλων, και της Μαρίας Φαραντούρη.
Το ταξίδι πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση που απηύθυνε ο Φιντέλ στον Μίκη, προκειμένου να πραγματοποιήσει συναυλίες με το Canto Heneral σε διαφορετικές πόλεις της Κούβας. Ο ενθουσιασμός, ο παλμός, η συγκίνηση των αναμνήσεων δεν περιγράφονται εύκολα, ούτε στριμώχνονται στις λέξεις ενός κειμένου, ακόμη και τρεις δεκαετίες μετά. Επιχειρούμε να τις βάλουμε σε μια σειρά.
Για τις συναυλίες του Canto Heneral, είχε προετοιμαστεί να συμπράξει, με τον Μίκη στο πόντιουμ, η κουβανέζικη χορωδία και η κουβανική ορχήστρα. Δεν ήταν τυχαία η πρόσκληση. «Προϋπήρχε μεγάλη φιλία μεταξύ τού Μίκη και του Φιντέλ», θυμάται ο Γκιώνης. Απ΄την ελληνική πλευρά, στην αποστολή συμμετείχαν η Μαρία Φαραντούρη κι ο Πέτρος Πανδής, που ερμήνευσαν το Canto, και ο Γιώργος Νταλάρας, που τραγούδησε τα υπόλοιπα τραγούδια του Θεοδωράκη. Μαζί τους ήταν ο Λάκης Καρνέζης, με το μοναδικό όργανο που δεν υπήρχε στην Κούβα: το μπουζούκι. Τρεις οι τυχεροί δημοσιογράφοι της αποστολής: ο Δ.Γκιώνης από την Ελευθεροτυπία, ο Κώστας Ρεσβάνης από τα ΝΕΑ και ο ‘Αρης Παπάνθιμος από το Ριζοσπάστη. Μοναδική φωτογράφος, η Νίκη Τυπάλδου, η οποία όμως δεν στάθηκε τυχερή: δεν κατάφερε να τραβήξει ούτε μια φωτογραφία. «Η φρουρά του Κάστρο, που δημιουργούσε γύρω του πάντα ένα ανθρώπινο τείχος, την έσπρωχνε διαρκώς. Μην ξεχνάς ότι έχουνε γίνει εναντίον του 600 και πλέον απόπειρες δολοφονίας», παρατηρεί ο Γκιώνης. Η κατάσταση σώθηκε, και υπάρχουν φωτογραφικά ντοκουμέντα, έστω και λίγο φλουταρισμένα, χάρη σε μια autofocus φωτογραφική μηχανή που κουβαλούσε μαζί του, η οποία, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, δεν πρέπει να γινόταν αντιληπτή (με αυτή τραβήχτηκαν και οι φωτογραφίες που παραθέτουμε στο κείμενό μας).
Ο ίδιος ο Κάστρο κόβει τα πρώτα κομμάτια της τούρτας έκπληξη, ενώ ο Μίκης φαίνεται να τα μετρά.
Και αυτό καθεαυτό το ταξίδι δεν ήταν εύκολο. «Ηταν πολύ μπελαλίδικο, γιατί δεν υπήρχε απευθείας πτήση. Πετάξαμε Αθήνα-Σόφια-Μόσχα- Ραμπάτ- Αβάνα. Και στην επιστροφή, ήταν Μανάγουα (Νικαράγουα),-Αβάνα- Ραμπάτ- Μόσχα-Σόφια-Αθήνα».
Κανείς δεν κατάφερε να πάρει δυο δηλώσεις ή συνέντευξη του Κάστρο: “Ο φρουροί του μάς το ξέκοβαν, επαναλαμβάνοντας: “no interview”. Ο Μίκης, όμως, πάνω στη συζήτησή τους του έκανε ερωτήσεις, κι εμείς τους ακούγαμε ”. Υλικό με το οποίο εμπλουτίστηκαν κατόπιν τα ενθουσιώδη ρεπορτάζ στις τρεις εφημερίδες.
Ο Γιώργος Νταλάρας, ο Κάστρο, ο ηλιοψημένος Δημήτρης Γκιώνης και ο Άρης Παπάνθιμος.
Το ερώτημα των Ελλήνων καθόλη τη διάρκεια της αποστολής στην Κούβα ήταν ένα, παρόλα αυτά, και παρέμεινε αναπάντητο μέχρι και την τελευταία συναυλία: σε ποια από όλες θα παρίστατο ο ίδιος ο Κάστρο. «Εμφανίστηκε στην τελευταία, που πραγματοποιήθηκε στον υπαίθριο προαύλιο χώρο του Καθεδρικού της Αβάνας. Ο κόσμος τον αποθέωνε”.
Όταν η συναυλία τέλειωσε, προσκάλεσε τους Έλληνες σε μια μικρή δεξίωση: «Δεν ήμασταν περισσότεροι από 20 άνθρωποι, μαζί με τη φρουρά του, που τον συνόδευε παντού, και κάποιους υπουργούς του». Στη δεξίωση τούς περίμενε μια έκπληξη: μια πελώρια τούρτα. «Ο Φιντέλ ήθελε να γιορτάσουν με το Μίκη τα γενέθλιά τους μαζί. Ήταν πολύ κοντά γεννημένοι, με διαφορά ελάχιστων ημερών».(Ο Φιντέλ ήταν γεννημένος στις 13 Αυγούστου του ’26, ο Μίκης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου του ’25. Ο πρώτος γινόταν 55, ο δεύτερος 56. Λέοντες κι ο δυο, αν έχουν κάποιο νόημα τα ζώδια.).
Ο Κάστρο βγάζει ομιλία, υπό το βλέμμα του Δ.Γκιώνη.
Δια ζώσης, στην τετ-ε-τετ επικοινωνία ο Κάστρο πώς ήταν; «Ήταν πολύ ευχάριστος και καλαμπουριτζής. Στεκόταν τουλάχιστον 3-4 ώρες όρθιος μαζί μας στη δεξίωση. Ήταν πολύ εντυπωσιακό το παρουσιαστικό του. Ήταν κι αυτός πανύψηλος σαν τον Μίκη, γύρω στο 1,90μ. Κάπνιζε πάντα τα πούρα του και κρατούσε ένα ποτηράκι ρούμι. Δεν έπαιρνε ποτέ φαγητό ή ποτό από τον μπουφέ, του φέρνανε το δικό του.»
Τα δυο ρολόγια Rolex τα φορούσε τότε; «Δεν τα είχα προσέξει. Η εντύπωσή μου ήταν πάντως -επαναλαμβάνει ο Δ.Γκιώνης- πώς πρόκειται για την καλύτερη δημοσιογραφική αποστολή που πήγα ποτέ. Και να σταμάταγα να κάνω δημοσιογραφία εκείνη τη στιγμή, θα ήμουνα χορτάτος. Θα ήμασταν βεβαίως περισσότερο ευτυχείς αν ζούσε κι ο Τσε Γκεβάρα! Μπροστά μας είχαμε τον τελευταίο εν ζωή επαναστάτη, που το ‘59 είχε ανατρέψει τον στυγνό δικτάτορα Μπατίστα! Αισθανόμασταν μια ευωχία. Για 60 χρόνια η Κούβα ήταν ένα οδυνηρό αγκάθι στο πέλμα του αμερικάνικου γίγαντα”.
Πώς ήταν απέναντι στον Κάστρο ο κόσμος, όχι μόνο στην Αβάνα (όπου η ελληνική αποστολή ήπιε τα ποτά της και στο περίφημο μπαρ που σύχναζε ο Χεμινγουέι), αλλά και στα περίχωρα της Κούβας; «Ο λαός τού είχε μεγάλη αγάπη. Οπουδήποτε γινόταν αντιληπτός τού εκδήλωνε μια λατρεία. Η χώρα ήταν τότε σε πάρα πολύ καλή κατάσταση. Γενικότερα, έβλεπες ένα χαρούμενο λαό . Ο Φιντέλ έδωσε ζωή, πνοή, έκανε γνωστή στην υφήλιο τη χώρα του. Ποιος ήξερε την Κούβα προηγουμένως; Μιλάμε βεβαίως για 35 χρόνια πριν.»
