Το Σάββατο 7 Σεπτεμβρίου κλείνουν 20 χρόνια από τον καταστροφικό σεισμό της Πάρνηθας, που άφησε πίσω του 143 νεκρούς. Είχε μέγεθος 5,9 R, κράτησε μόλις 15 δευτερόλεπτα αλλά ήταν αρκετά για να καταρρεύσουν 18 κτίρια. Φέτος το καλοκαίρι, στις 19 Ιουλίου ο εγκέλαδος θυμήθηκε την Αττική με 5,3 R κάνοντας πολλούς να ανατριχιάσουν στη θύμηση της τραγικών ημερών του 1999.
Όμως αυτή τη φορά δεν υπήρξαν θύματα, ούτε καν σοβαρές υλικές ζημιές. Είναι βέβαια ένα καμπανάκι υπενθύμισης: η Ελλάδα ήταν, είναι και θα παραμείνει σεισμογενής χώρα. Το ζητούμενο μας είναι να αντέχουν τα κτίρια μας και να έχουμε τα κατάλληλα μέσα για να αντεπεξέλθουμε στην όποια καταστροφή.
Ο Δημήτρης Πύρρος είναι επικεφαλής των Ιατρικών Υπηρεσιών του ΕΚΑΒ για επείγουσες καταστάσεις, έχει στο παρελθόν διατελέσει αντιπρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, και η ιατρική του καριέρα ξεκίνησε με τη συμμετοχή του στην αποστολή βοηθείας, ήταν ένας από τους τρεις Έλληνες εθελοντές ιατρούς, στην Αρμενία στον σεισμό που 1988, έναν σεισμό με τραγικό απολογισμό 25.000 άτομα. Λίγο αργότερα προχώρησε σε δύο μεταπτυχιακά στην Ιατρική Καταστροφών.
Τον Αύγουστο του 1999 ήταν στην ελληνική αποστολή στο Ιζμίτ της Τουρκίας όπου ο σεισμός των 7, 6 R άφησε πίσω του πάνω από 17.000 νεκρούς. Και τον Σεπτέμβριο του 1999 ήταν φυσικά στην Αθήνα, όπου όργωσε τα πεδία ως συντονιστής της ιατρικής επιχείρησης του ΕΚΑΒ.
Εξηγεί στην Popaganda σε πρώτο πρόσωπο τι σημαίνει Ιατρική Καταστροφών, τι αντιμετωπίσαμε το 1999, πώς η ψυχραιμία σε περίπτωση σεισμού σώζει ζωές.
Ιατρική καταστροφών είναι η κατάσταση στην οποία πρέπει να διαχειριστείς μεγάλα γεγονότα όπου οι υγειονομικές ανάγκες είναι μεγαλύτερες από τα μέσα που έχεις άμεσα στη διάθεσή σου. Αυτές οι καταστροφές είναι είτε, κυρίως, φυσικές είτε προϊόντα τρομοκρατικών χτυπημάτων είτε ανθρωπογενείς χωρίς πρόθεση, όπως τα τεχνολογικά ατυχήματα.
Όταν επιστρέφαμε από τον σεισμό στο Ιζμίτ της Τουρκίας το 1999 στο C-130, με διασωστες, πυροσβέστες, μηχανικούς και γιατρούς αναρωτηθήκαμε «Παιδιά, τι θα κάνουμε αν μας κάτσει ένας σεισμός;». Και λίγο μετά μας έκατσε.
Ό,τι απέμεινε από το εργοστάσιο της ΡΙΚΟΜΕΞ.
Δεν θυμάμαι ακριβώς που ήμουν την ώρα του σεισμού αλλά οδηγούσα. Δεν μπορούσα να επικοινωνήσω με τους δικούς μου. Πέρασα από την πολυκατοικία μας, ήταν έξω η γυναίκα μου με τον γιο μου, τότε ήταν τεσσάρων, τους χαιρέτησα, είδα ότι είναι καλά και έφυγα, πήγα κατευθείαν στο ΕΚΑΒ. Εμείς είχαμε το δικό μας ασυρματικό δίκτυο, τα τηλέφωνα ήταν μπλοκαρισμένα, οι πληροφορίες ήταν συγκεχυμένες και από τα ασθενοφόρα μας ειδοποιούσαν ότι τα πάντα ήταν ακινητοποιημένα γιατί όλοι είναι μέσα σε ένα αυτοκίνητο και κάπου προσπαθούν να πάνε.
Ένας καλός συνάδελφος ο Θανάσης Κυριαζής είχε την ιδέα να ανέβει κάποιος σε μοτοσυκλέτα ώστε να μπορέσει να φτάσει όπου χρειαζόταν και να δει επιτόπου τις ανάγκες. Τις επόμενες τρεις ημέρες ανά οχτώ ώρες άλλαζα διασώστη, εκείνος οδηγούσε κι εγώ ήμουν πίσω του πάνω στη μοτοσυκλέτα. Αυτές τις τρεις ημέρες ήμουν ένα κινητό συντονιστικό κέντρο. Συνέλλεγα πληροφορίες, τις έστελνα στο κέντρο αλλά παράλληλα προσπαθούσα να κάνω και τη διαχείριση στο πεδίο άμεσα.
Το πεδίο ήταν όσα κτίρια είχαν καταρρεύσει και υπήρχαν εγκλωβισμένοι. Το πρώτο βράδυ του σεισμού σε κάθε κτίριο που είχε πέσει υπήρχε ασθενοφόρο και για κάθε δύο ή τρία κτίρια υπήρχε μια κινητή ιατρική μονάδα με γιατρό.
Η διάσωση της Εύης Σοφίλου, στα ερείπια της ΡΙΚΟΜΕΞ.
Τι κάνει ο γιατρός όταν υπάρχουν εγκλωβισμένοι σε κτίριο που έχει καταρρεύσει; Είναι πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει και πράγματα που εύχεται να μην κάνει ποτέ όπως για παράδειγμα να χρειαστεί να ακρωτηριάσει μέσα στα χαλάσματα. Τότε, ευτυχώς, δεν είχε χρειαστεί κάτι τέτοιο. Η πιο απλή και συνηθισμένη ενέργεια είναι η αναλγησία, το να ανακουφίζεις από τον πόνο κάποιον που είναι εγκλωβισμένος.
Σε κάθε κτίριο που είχε καταρρεύσει στο σεισμό του 1999 υπήρχαν μαζί με τους διασώστες και γιατροί έτσι ώστε όποιος απεγκλωβιζόταν να έχει άμεση φροντίδα μέχρι να φτάσει στο νοσοκομείο. Αυτός είναι ο στόχος ενός γιατρού που ασκεί Ιατρική Καταστροφών, να είναι άμεσα στο σημείο, δίπλα στον άνθρωπο που τον έχει ανάγκη και να αποτελεί την προέκταση του νοσοκομείου μέχρι να φτάσει ο ασθενής στο νοσοκομείο.
Το 1999 το πιο δύσκολο πεδίο ήταν η ΡΙΚΟΜΕΞ και αυτό γιατί δρούσαν πολλά συνεργεία μαζί. Στο εργοστάσιο της φαρμακευτικής Faran που κατέρρευσε ο γιατρός μας δεν ήξερε σε τι χημικές ουσίες είχε εκτεθεί ή είχε αναπνεύσει. Πρέπει να παίρνεις όλους τους παράγοντες υπόψη σου.
Ο δικός μας ρόλος, ως γιατρών, είναι βοηθητικός. Στο πεδίο εργάζονται τρεις πλευρές. Οι δομοστατικοί μηχανικοί που ξέρουν από τσιμέντο και σίδερο, δηλαδή από στατικότητα κτιρίου. Είναι αυτοί που θα κατευθύνουν από πού θα μπει ο διασώστης, πού δε θα μπει, που θα χρειαστεί να γίνει υποστήλωση. Οι γιατροί, ειδικά στο εξωτερικό, δεν έχουν ως πρώτη προτεραιότητα τους εγκλωβισμένους αλλά τους διασώστες οι οποίοι κινδυνεύουν άμεσα. Ο πρώτος μου «ασθενής» στον σεισμό της Τουρκίας το 1999 ήταν ο σκύλος της ΕΜΑΚ ο οποίος έκοψε το πόδι του σε γυαλί και χρειάστηκε να κάνω τον κτηνίατρο για να τον ράψω και να του δώσω αντιβίωση. Το λέω γιατί πραγματικά στο πεδίο δεν ξέρεις τι θα χρειαστεί να κάνεις.
«Οι μεγάλοι ήρωες στους σεισμούς είναι οι πυροσβέστες. Δεν είναι οι μηχανικοί, ούτε οι γιατροί. Εμείς έχουμε βοηθητικό ρόλο και το ξέρουμε. Οι πυροσβέστες θα κάνουν τη χειρονακτική δουλειά, στην κυριολεξία».
Το 1994 στο σεισμό του Αιγίου είχαμε τη διάσωση του μικρού Ανδρέα, που ανασύρθηκε μέσα από μια τρύπα όπου μπήκε και δικός μας διασώστης. Το επόμενο πρωί, από μικροδονήσεις, η τρύπα δεν υπήρχε πια, είχαν καταρρεύσει τα μπετά. Ανά πάσα στιγμή το πεδίο μπορεί να γίνει επικίνδυνο, δεν ξέρεις τι θα αντιμετωπίσεις. Προσπαθείς λοιπόν να μην γίνεις μέρος του προβλήματος ενώ είσαι εκεί για να αποτελείς μέρος της λύσης.
Οι μεγάλοι ήρωες στους σεισμούς είναι οι πυροσβέστες. Δεν είναι οι μηχανικοί, ούτε οι γιατροί. Εμείς έχουμε βοηθητικό ρόλο και το ξέρουμε. Οι πυροσβέστες θα κάνουν τη χειρονακτική δουλειά, στην κυριολεξία. Μπορείς να έχεις τα καλύτερα εργαλεία του κόσμου αλλά τελικά μόνο τα χέρια σου να δώσουν τη λύση. Η κυρίως ομάδα, οι άνθρωποι που κάνουν τη δουλειά είναι οι πυροσβέστες. Οι μηχανικοί και οι υγιειονοκομικοί είναι εκεί για να τους βοηθήσουν ώστε να την κάνουν όσο καλύτερα γίνεται και επιπλέον για να ξέρουν οι πυροσβέστες ότι έχουν κάποιον εκεί για να τους φυλάει.
«Ήταν πολλά και σημαντικά όσα μάθαμε από τα ξένα συνεργεία που είχαν συνδράμει στον σεισμό του 1999».
Ήταν πολλά και σημαντικά όσα μάθαμε από τα ξένα συνεργεία που είχαν συνδράμει στον σεισμό του 1999. Σίγουρα είχαμε Τούρκους, Γάλλους και Ισραηλινούς. Μετά από τέτοια μεγάλα γεγονότα πάντα κάτι βελτιώνεται, κάτι προχωράει. Με το 1999 είχε ξεκινήσει η «διπλωματία των σεισμών». Είχαμε πάει αρχικά εμείς Τουρκία, ήρθαν μετά οι Τούρκοι σε εμάς και μετά από λίγο είχε γίνει πάλι σεισμός στην Τουρκία και πήγαμε ξανά. Ύστερα από λίγο καιρό, με απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ ιδρύθηκε κοινή ελληνοτουρκική ομάδα διάσωσης η οποία μέχρι και το 2013 ήταν ενεργή, στα χαρτιά υπάρχει ακόμη αλλά έχουν ατονήσει οι δράσεις της.
Η διεθνής και ευρωπαϊκή συνδρομή στην πολιτική προστασία είναι πολύ σημαντικό κομμάτι γιατί ξέρεις ότι ποτέ τα μέσα σου δεν επαρκούν. Η Ελλάδα είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας, πολλοί Έλληνες πυροσβέστες και ΕΚΑΒίτες έχουν εκπαιδευτεί από αυτόν και έχουμε κάνει κοινές δράσεις. Το πιο σημαντικό είναι να ξέρεις ποιος είναι ο μηχανισμός που θα σου φέρει ανθρώπους που έχουν εκπαιδευτεί με τον ίδιο τρόπο με εσένα· στην καταστροφή πρέπει να έχουμε κοινό κώδικα, κι αν έχουμε κοινή εκπαίδευση ακόμη καλύτερα, γιατί έτσι κερδίζουμε χρόνο.
Ακόμη και το κόκκινο κτίριο, εάν οι ένοικοι του βγήκαν σώοι τελικά, είναι ένα καλό κτίριο. Μετά ας το γκρεμίσουμε.
Το πώς θα αντιδράσεις την ώρα της καταστροφής το μαθαίνεις μόνο την ώρα της καταστροφής. Δεν φτάνουν τα μαθήματα και η θεωρία. Και αυτό γιατί ο νούμερο ένα παράγοντας είναι η ψυχραιμία: να μπορείς να διαχειριστείς αυτό που έχεις μπροστά σου, που έτσι κι αλλιώς σε ξεπερνάει. Η ψυχραιμία σώζει ζωές, είτε είσαι από την πλευρά του διασώστη, είτε απλός πολίτης.
Από εκεί και πέρα ο καθένας μας ξέρει σε περίπτωση σεισμού ότι πρέπει να μπει κάτω από ένα έπιπλο. Ο μικρός Ανδρέας το 1994 έτσι είχε σωθεί. Το κακό με την εποχή των social media είναι ότι κυκλοφορούν και «οδηγίες» εντελώς αντιεπιστημονικές όπως για παράδειγμα η σύσταση ότι πρέπει να κάτσουμε δίπλα σε έπιπλο και όχι να μπούμε κάτω από αυτό. Το έχω δει να το ποστάρουν μέχρι και γιατροί και πυροσβέστες. Είναι κρίμα. Θέλει προσοχή, να μην διακινούμε οδηγίες που είναι λάθος άρα επικίνδυνες για τη ζωή μας.
