Τρεις είναι οι βασικές αρχές που καθορίζουν τη λειτουργία του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου Ελληνικού. Δε δέχονται χρήματα από κανέναν, δε δέχονται ανάμειξη κομμάτων και σε καμία περίπτωση δε διαφημίζουν όσους προσφέρουν. Μου το ξεκαθάρισε από την πρώτη στιγμή της συνάντησής μας ο εθελοντής (μέλος του συντονιστικού του ιατρείου) Πέτρος Μ.: «Δεν αποτελούμε μη κυβερνητική οργάνωση. Δεν έχουμε νομική υπόσταση γιατί θεωρούμε ότι ως πολίτες έχουμε το αυτονόητο δικαίωμα στην αυτοοργάνωση και στην αυτοδιαχείριση. Είμαστε αυτόνομοι και έτσι θέλουμε να παραμείνουμε».
Στο ΜΚΙΕ μπορούν να καταφύγουν οι άποροι, άνεργοι, ανασφάλιστοι αλλά και όσοι έχουν πολύ χαμηλό εισόδημα. Όλοι τους θα βρουν εκεί δωρεάν, χωρίς καμία διάκριση, πρωτοβάθμια ιατρική φροντίδα και φαρμακευτική αγωγή. Η ιδέα ξεκίνησε από τον καρδιολόγο Γιώργο Βήχα που το καλοκαίρι του 2011 είχε προσφέρει στους διαδηλωτές που υπέφεραν από δακρυγόνα και ξυλοδαρμούς τις πρώτες βοήθειες. Σύντομα σχηματίστηκε μια αρχική ομάδα και αυτή τη στιγμή εργάζονται στο ιατρείο 250 εθελοντές, από τους οποίους οι 115 είναι γιατροί όλων των ειδικοτήτων που μέχρι έχουν αντιμετωπίσει σχεδόν 34.000 περιστατικά.
«Ο κάθε ασθενής έχει μια καρτέλα και ο κάθε γιατρός που τον βλέπει συμπληρώνει εκεί έτσι ώστε αν τον εξετάσει ο οφθαλμίατρος μας να ξέρει ότι πριν τον έχει δει π.χ. ο καρδιολόγος μας. Αυτό το κάνουμε γιατί θέλουμε να έχουμε μια ολιστική αντιμετώπιση του ασθενή και όχι μεμονωμένη ανά ειδικότητα, όπως δυστυχώς γίνεται κατά βάση». Του εκφράζω τη σκέψη ότι υπάρχει μια αμφισβήτηση προς τις εθελοντικές δομές με τη λογική ότι αντικαθιστούν αυτό που θα όφειλε να είναι κρατική μέριμνα και δε μασάει τα λόγια του. «Αυτός ο κίνδυνος υπάρχει. Δε θα μιλήσω για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά για τις πλήρως εθελοντικές όπως το ΜΚΙΕ. Το θέμα είναι να σώσουμε κάποιον που βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού, δεν υπάρχουν περιθώρια να πεις ότι “πρέπει να τον φροντίσει το κράτος”, γιατί μέχρι να γίνει αυτό θα πεθάνει ο άλλος, συχνά έχουμε να αντιμετωπίσουμε πολύ βαριά περιστατικά, στα οποία αν δεν παρεμβαίναμε, οι άνθρωποι δε θα επιβίωναν. Είναι σαν να βλέπεις να πέφτει κάποιος λιπόθυμος στον δρόμο και να πεις “α, δεν κάνω τίποτα πρέπει να έρθει το ασθενοφόρο να τον παραλάβει”. Δεν μπορείς να σκέφτεσαι έτσι, θα κάτσεις εκεί να δεις τι μπορείς να του προσφέρεις μέχρι να έρθει το ασθενοφόρο, που οφείλει να έρθει. Πέρα από ότι παρέχουμε όμως βοήθεια στους ανθρώπους που την έχουν ανάγκη, πιέζουμε με διάφορες δράσεις, με ανακοινώσεις, με κινητοποιήσεις στα νοσοκομεία, πιέζουμε να πάρουν όσα περισσότερα οι ασθενείς από αυτά που δικαιούνται από μια πολιτεία στην οποία έχουν πληρώσει εισφορές όλο τον χρόνο. Το άλλο κομμάτι είναι το στοιχείο της αλληλεγγύης, δεν βλέπουμε τον άνθρωπο σαν ένα σύμπτωμα, σαν μια ασθένεια, αλλά τον βλέπουμε σαν άνθρωπο συνολικά. Κι εμείς οι ίδιοι οι εθελοντές μαθαίνουμε να δουλεύουμε χωρίς να επιδιώκουμε προβολή, εξουσία, θέσεις. Συγκεντρωνόμαστε στο ανθρώπινο στοιχείο και όχι στις ιδιότητες. Συμμετέχουμε όλοι ισότιμα, εθελοντικά, οι αποφάσεις παίρνονται μέσα από συνελεύσεις οριζόντια, υπάρχει ένα συντονιστικό που δρα με βάση τις αποφάσεις της συνέλευσης. Υπάρχει πολύ καλή συνεννόηση και πράττουν με χαρά οι άνθρωποι εδώ διότι ο καθένας συμμετέχει σε κάτι που έχει συμβάλλει και ο ίδιος για να γίνει πραγματικότητα, δεν εκτελεί εντολές άνωθεν. Λειτουργούμε δημιουργικά και από εδώ μέσα βγαίνει το όραμα ενός άλλου μοντέλου υγείας, ενός άλλου μοντέλου κοινωνίας που βασίζεται στη συνεργασία και όχι στην επιβολή μιας άποψης πάνω σε μια άλλη».
Τον ρωτώ πώς είναι ο κόσμος που τους προσεγγίζει, που ζητά τη βοήθεια τους. «Έχει δημιουργηθεί μια ομάδα υποδοχής που συζητά με όσους για πρώτη φορά έρχονται εδώ, τους εξηγεί ποια είναι η φύση του ιατρείου και ότι προτεραιότητα έχουν τα πιο ακραία περιστατικά και είναι συγκινητικό να βλέπεις ότι αυτοί που έχουν ακόμη μια μικρή δυνατότητα λένε “εγώ αντέχω ακόμη να τα αγοράσω, καλύτερα ας πάρει κάποιος άλλος τα φάρμακα” και να αποχωρούν».
Ποια είναι, λοιπόν, κατά τη γνώμη του (και κατ’ επέκταση των υπολοίπων που συμβάλλουν στο Ιατρείο) η χειρότερη εξέλιξη στον τομέα της υγείας, τα τελευταία δύο χρόνια; «Έχουν ελαττώσει τα κονδύλια για την υγεία ενώ με το σύστημα του ΠΕ.ΔΥ έχουν φύγει πολλοί γιατροί κι έχουν γίνει συγχωνεύσεις νοσοκομείων. Συμβαίνουν τραγικά πράγματα, πεθαίνουν άνθρωποι επειδή στο μέρος που βρίσκονται δεν τους παρέχεται η ιατρική φροντίδα. Από το 2011 που ξεκίνησε αυτή η κατάρρευση συνεχίζεται με ραγδαίο ρυθμό, συνεχώς χειροτερεύει η κατάσταση. Και αυτό το βλέπουμε κι από τους ασθενείς που συνεχώς αυξάνονται εδώ. Πάρα πολύ έχουν αυξηθεί τα ψυχολογικά προβλήματα, οι άνθρωποι που έρχονται είχαν δουλειά και την έχασαν, βρέθηκαν μετέωροι να μην μπορούν να ζήσουν, είναι σε άσχημη κατάσταση, αισθάνονται ότι είναι απόβλητοι από την κοινωνία, ότι είναι σκουπίδια, άχρηστοι που δεν τους αξίζει καν ιατρική περίθαλψη. Όταν έρχονται εδώ, που αναπτύσσεται το στοιχείο της αλληλεγγύης και όχι της φιλανθρωπίας, θέλουμε να τους κάνουμε να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους, γιατί δεν είναι τίποτε άλλο παρά άνθρωποι που βρέθηκαν σε ανάγκη, μπορεί αύριο να είμαστε εμείς στη θέση τους. Αυτή η ανθρώπινη επαφή και η ζεστασιά τους βοηθά, τους βλέπεις όταν έρχονται για δεύτερη και τρίτη φορά εδώ και είναι πιο φιλικοί, και είναι κάτι που μας το επιβεβαιώνουν και οι ψυχολόγοι-εθελοντές ότι δηλαδή τα περιστατικά που βλέπουν εδώ εξελίσσονται θετικά πιο γρήγορα σε σχέση με αυτά που βλέπουν στα ιδιωτικά τους ιατρεία».
Ο καρδιολόγος κ. Γιώργος Βήχας.
Ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας, ο άνθρωπος που είχε την ιδέα για την ίδρυση του ΜΚΙΕ, είναι κατηγορηματικός. «Υπάρχει γεωμετρική αύξηση στα περιστατικά που βλέπουμε και το περίεργο είναι ότι παρά του ότι έχει ψηφιστεί νομοσχέδιο για τους ανασφάλιστους από τον Ιούνιο του 2014, ανοίγουμε περίπου 50 καρτέλες νέων ασθενών την εβδομάδα». Κάτι, που όπως λέει δεν αναδεικνύει απλώς την αδυναμία του κρατικού συστήματος να καλύψει τις ανάγκες των ασθενών. «Αυτό δεν είναι αδυναμία, είναι η απάτη αυτών που έκαναν το νομοσχέδιο διότι το έκαναν καθαρά για τους τύπους, αφού στην ουσία δεν έχουν προσφέρει ελεύθερη και πλήρη πρόσβαση στο πρωτοβάθμιο σύστημα υγείας γιατί δεν καλύπτει π.χ. τίποτα στον τομέα των διαγνωστικών εξετάσεων. Πώς μπορείς να έχεις πλήρη ιατρική εξέταση, πώς μπορείς να καταλήξεις σε διάγνωση και να προτείνεις θεραπεία χωρίς τις διαγνωστικές εξετάσεις που επιβαρύνουν αποκλειστικά τους ανασφάλιστους ασθενείς; Κάτι άλλο σοβαρό είναι ότι μεν έχουν δώσει πρόσβαση στα φάρμακα αλλά με το ίδιο ποσοστό συμμετοχής που έχουν οι ασφαλισμένοι, που δεν μπορεί εύκολα να το καλύψει κάποιος ανασφάλιστος. Ως προς τη δευτεροβάθμια δεν υπάρχει στην πράξη πρόσβαση και θα σας αναφέρω ένα συγκεκριμένο περιστατικό: μιλούσα με τον υπεύθυνο των τριμελών επιτροπών στο Αγλαϊα Κυριακού, υπάρχει ένα παιδάκι ανασφάλιστο που πρέπει να χειρουργηθεί, κάναμε όλη τη διαδικασία που προβλέπει ο νόμος αλλά δε δίνεται η έγκριση γιατί δε συνεδριάζουν οι τριμελείς επιτροπές που προβλέπει ο νόμος, δεν έχουν συνεδριάσει ποτέ μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε. Ο λόγος που δεν έχουν συνεδριάσει στο συγκεκριμένο νοσοκομείο είναι ότι το διοικητικό συμβούλιο από τις 10 Νοεμβρίου πήρε απόφαση και έστειλε μια επιστολή προς το υπουργείο ρωτώντας δύο πράγματα: ποιος θα κάνει τη διερεύνηση αν αυτά τα παιδιά είναι όντως ανασφάλιστα γιατί αυτοί δεν έχουν τους απαιτούμενους μηχανισμούς και το δεύτερο ερώτημα αν θα καλύψουν με επιπλέον χρήματα γι’ αυτή τη νοσηλεία γιατί το νοσοκομείο δεν έχει. Μιλάμε για νοσοκομείο Παιδιών, ακόμη και ανασφάλιστα καρκινοπαθή παιδάκια που έχουν κάνει αίτημα για νοσηλεία δεν έχουν πάρει απάντηση. Ο νόμος υπάρχει, γιατί δεν επεμβαίνει εισαγγελέας;».
Ο λόγος του είναι χειμαρρώδης και είναι αν μη τι άλλο αποκαλυπτικό το να ακούς και την άποψη ενός γιατρού που παλεύει με τα θηρία, σε ένα δημόσιο σύστημα υγείας στο οποίο ελάχιστοι πλέον (και εν πολλοίς δικαίως) υπολογίζουν. «Από τη μία έχεις την αρρώστια και τον άνθρωπο που έχεις απέναντι σου και χρειάζεται βοήθεια και από την άλλη έχεις ένα πλαίσιο οικονομικό και εξοπλισμού που δε σου αφήνει το περιθώριο να δώσεις στο ασθενή ό,τι χρειάζεται. Δυστυχώς αυτό μέρα με την ημέρα χειροτερεύει. Αισθάνομαι παροπλισμένος γιατί δεν έχω τη δυνατότητα να κάνω αυτό που πρέπει και μπορώ να κάνω ως γιατρός. Από την άλλη βέβαια εδώ και καιρό ένας γιατρός στο δημόσιο σύστημα υγείας μπορεί να υπερβεί τον εαυτό του και να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια. Κι αυτό συμβαίνει, αν δεν υπήρχαν οι συγκεκριμένοι γιατροί, νοσηλευτές και διοικητικό προσωπικό που δίνουν τον εαυτό τους καθημερινά τότε το σύστημα υγείας θα είχε καταρρεύσει».
Έχουμε φτάσει δηλαδή σε ένα σημείο που η υγεία ως δημόσιο αγαθό κοντεύει να εκπέσει στη χώρα μας – αν δεν έχει συμβεί ήδη αυτό. «Νομοθετικά η ταφόπλακα του δημόσιου συστήματος υγείας μπήκε τον Σεπτέμβριο του 2014, όταν ψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τα συστήματα αμοιβών νοσοκομείου, όπου δημιουργούνται εταιρίες Α.Ε. Αυτό θα αρχίσει να έχει καθολική εφαρμογή στις αρχές του 2017, όπου θα παραδοθεί όλο το δημόσιο σύστημα στους ιδιώτες. Το εξωφρενικό είναι ότι θα παραδοθεί στην εταιρεία και όλο το ιατρικό απόρρητο του κάθε ασθενή, και σε αυτή την εταιρία θα έχουν με τη σειρά τους πρόσβαση όλες οι ασφαλιστικές εταιρίες και καταλαβαίνετε τι ντόμινο ακολουθεί. Με αυτόν το νόμο το σύστημα υγείας θα παρέχει τα απολύτως στοιχειώδη σε έναν ασθενή κι από εκεί και πέρα θα πρέπει ο ασθενής να έχει ιδιωτική ασφάλεια ή να πληρώνει από την τσέπη του. Πόσοι θα έχουν τη δυνατότητα να το κάνουν αυτό; Καταλαβαίνεις τι έχει να γίνει αν δεν ανατρέψουμε αυτά που ζούμε αλλά κι αυτά που έχουν σχεδιάσει για εμάς. Εμείς για κακή μας τύχη ακολουθούμε ένα σχέδιο που χρησιμοποίησε η Γερμανία όταν έκανε τη μεταρρύθμισή της αλλά δεν ακολουθούμε τα πολύ καλά στοιχεία, που όντως υπάρχουν, στην εφαρμογή εκείνου του σχεδίου. Στην Γερμανία ήδη υπάρχουν τα λεγόμενα “αιματηρά εξιτήρια”, που σημαίνει ότι βγάζουν όσο γρηγορότερα γίνεται τον ασθενή από το νοσοκομείο, σχεδόν με τα αίματα εξ ου και η ονομασία, επειδή επιδιώκουν πολλές αλλά όχι παρατεταμένες νοσηλείες προκειμένου να βγάλουν τα έξοδα τους. Αυτό που σήμερα συμβαίνει στην Ελλάδα, όταν ολοκληρωθεί η εφαρμογή του, είναι σίγουρο ότι θα πάει και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κι αυτό το είχα ακούσει με τα ίδια μου τα αυτιά από τον εκπρόσωπο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας σε ένα συνέδριο που είχε οργανωθεί επί της υπουργίας Γεωργιάδη τον Δεκέμβριο του 2013. Είχε πει τότε ο εκπρόσωπος: “Αυτό που δημιουργούμε στην Ελλάδα ένα σύστημα πρωτοποριακό, δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο και αν πετύχει θα εφαρμοστεί στις επόμενες χώρες”.»
Εξηγώ στον γιατρό ότι στο μυαλό μου η ιατρική φροντίδα ταυτίζεται απόλυτα με την έννοια του δημόσιου αγαθού και σχολιάζει: «Σαν πολιτεία δεν μπορείς να προσδοκείς κέρδη από τη λειτουργία των νοσοκομείων, τα νοσοκομεία είναι και πρέπει να είναι ελλειμματικά αλλά το θέμα είναι πόσο ελλειμματικά και για ποιους λόγους. Δεν πρέπει φυσικά να είναι ελλειμματικά λόγω διαφθοράς και μίζας. Ένα κράτος οφείλει να δαπανά για την υγεία όχι να κερδίζει από αυτήν».
Κατά πόσο όμως ευθύνεται η κρίση για όσα συμβαίνουν στη δημόσια υγεία; Ήταν πράγματι καλύτερα τα πράγματα παλιότερα ή απλά ξεχνάμε τα κακώς κείμενα του παρελθόντος; «Όλοι οι δείκτες υγείας σε χώρες που έχει περάσει το ΔΝΤ έχουν πέσει στα επίπεδα που βρισκόντουσαν προ 20ετιας. Στο ετήσιο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τον Ζαχαρώδη Διαβήτη που έγινε πρόσφατα στη Βιέννη, και που εξετάζει το επίπεδο ανά χώρα-μέλος της ΕΕ στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση του ζαχαρώδη διαβήτη, φέτος λοιπόν στις 28 χώρες της ΕΕ (συν τη Νορβηγία και την Ελβετία) ήμασταν 27οι . Το συμπέρασμα που έβγαλαν οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι βάση των στοιχείων είναι ότι η πτώση οφείλεται στην ανισότιμη πρόσβαση στους χώρους υγείας, δηλαδή στους ανασφάλιστους».
Η υπεύθυνη του φαρμακείου κ. Βασιλική Ηλιοπούλου
Τελευταία συναντώ την κ. Βασιλική Ηλιοπούλου, υπεύθυνη του φαρμακείου. Φαίνεται ότι ζει έντονα όλο αυτό που συμβαίνει στο ΜΚΙΕ και σχεδόν απνευστί μου λέει: «Κάποιος μπορεί να φέρει φάρμακα αγορασμένα από το φαρμακείο είτε ορισμένα που έχει σπίτι του και δεν τα χρειάζεται πλέον, ακόμα κι αν έχουν μέσα 2-3 χάπια, αρκεί να μην έχουν λήξει. Προσοχή όμως, δεν χρησιμοποιούμε κολλύρια και σιρόπια ανοιγμένα γιατί αυτά έχουν μικρό περιθώριο ζωής. Επίσης έχουμε λίστα με τα φάρμακα που έχουμε άμεση ανάγκη, μπορεί κάποιος να μπει στο site μας και να τη δει.
Σε προτεραιότητα είναι τα φάρμακα του διαβήτη, τα καρδιολογικά και το μεγαλύτερο πρόβλημα υπάρχει στα ψυχιατρικά. Με το άγχος που έχει αυξηθεί κατακόρυφα πια, υπάρχουν πολύ περισσότερα καρδιολογικά και ψυχιατρικά περιστατικά. Υπάρχει αντιστοίχως και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση από την κοινωνία. Συχνά γίνονται δράσεις σε εταιρίες όπου οι υπάλληλοι μαζεύουν φάρμακα και τα προσφέρουν. Αυτό γίνεται συστηματικά χωρίς να το επιζητούμε εμείς, αυτοί έρχονται και μας βρίσκουν και αυτό είναι το πιο παρήγορο μέσα σε αυτό που ζούμε. Έχουμε περιστατικά όπου άνθρωποι που έκαναν μια γιορτή στο σπίτι τους ζήτησαν φάρμακα αντί για δώρα, τα οποία έφεραν εδώ μετά. Ή αντί για στεφάνια σε κηδείες ή μνημόσυνα ζήτησαν προσφορά φαρμάκων. Είναι πράγματα που δεν περνούσαν από το μυαλό του Έλληνα, που μέχρι πριν κάποια χρόνια είχε αναδειχθεί σε υπερκαταναλωτή. Υπάρχουν πολλές φορές που έρχονται νέα παιδιά φέρνοντας τα φάρμακα που έπαιρνε ο γονέας που “έφυγε”, φάρμακα για καρκίνους, που είναι ιδιαίτερα ακριβά. Τα βγάζουν από τη σακούλα, αισθάνονται ότι προσφέρουν και ότι τιμούν τη μνήμη των δικών τους ανθρώπων. Υπάρχει πολύς κόσμος που έρχεται με φοβερά πεσμένο ηθικό, κλαίνε γιατί νιώθουν ότι “κατάντησαν” να μην είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν βασικά προβλήματα υγείας. Σε αυτούς θέλουμε να δείξουμε ότι δεν αισθανόμαστε φιλάνθρωποι απέναντι τους, αισθανόμαστε αλληλέγγυοι, τους καταλαβαίνουμε, θα μπορούσαμε να είμαστε στη θέση τους. Από τη στιγμή που θα το πεις αυτό στον άνθρωπο που έχει έρθει εδώ θα περάσει ένα σύντομο χρονικό διάστημα μέχρι να το ενσωματώσει, και εμείς ακόμη προσπαθούμε να φτάσουμε στο σημείο που θέλουμε. Είναι δύσκολες οι συνθήκες εδώ, είμαστε μια μικρογραφία της κοινωνίας, πρέπει να δείχνουμε υπομονή αλλά να βάζουμε και όρια.
Με στεναχωρεί που βλέπω πολλούς απογοητευμένους να ασπάζονται τη θεωρία “ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη”. Δεν ισχυρίζομαι ότι κάνουμε επανάσταση εδώ, αλλά από έναν άνθρωπο, τον κ. Βήχα, ξεκίνησε όλο αυτό, και στην πορεία το ασπάστηκαν και άλλοι άνθρωποι, το βελτίωσαν, του έδωσαν μια άλλη διάσταση, άλλωστε είναι κάτι ζωντανό που αλλάζει και εξελίσσεται προς το καλύτερο. Δεν χρειάζεται ένας άνθρωπος να φέρει την άνοιξη, αρκεί να εμπνεύσει».
Μητροπολιτικό Κοινωνικό Ιατρείο Ελληνικού, Δίπλα στο Πολιτιστικό Κέντρο Ελληνικού
(εντός της πρώην Αμερικάνικης Βάσης Ελληνικού)
