1. Ξεκίνησε η λειτουργία του πρώτου αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα. Βρίσκεται στη Ριτσώνα περίπου εβδομήντα χιλιόμετρα μακριά απ’ την Αθήνα. Όλη αυτή η ταλαιπωρία της μεταφοράς των νεκρών -που όσο ζούσαν επιθυμούσαν το σώμα τους μετά θάνατο να καεί-σε άλλες Βαλκανικές χώρες με τις κατάλληλες υποδομές, φαίνεται πως φτάνει σε ένα τέλος. Βέβαια υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος και οι λόγοι είναι πολλοί. Μπορεί αυτός που αιτείται την καύση του σώματός του, έπειτα από τον θάνατό του, να είναι χριστιανός πιστός και να προσδοκά η «κηδεία» του να συνοδεύεται απ’ τους ψαλμούς της νεκρώσιμης ακολουθίας. Κάποιος άλλος μπορεί να θέλει την κατασκευή τάφου σε κάποιο κοιμητήριο και την διαφύλαξη της τέφρας του σ’ αυτό. Στο άρθρο μου καταγράφω τις απόψεις που έχουν υποπέσει στην αντίληψη μου περιμετρικά του φλέγοντος ζητήματος και δεν διστάζω να εκφράσω προς τα που κλίνει η δική μου θέληση. Θέλω να επισημάνω από την αρχή ότι αυτό που πρέπει να γίνεται είναι να εισακούονται απόλυτα οι επιθυμίες όλων των ανθρώπων.
Η ταφή του νεκρού ανθρώπου απέναντι στην αποτέφρωση του ήταν πάντα για την Ελλάδα ένα ταμπού. Είναι τόσο πολλά τα κείμενα που έχουν γραφτεί υπέρ της μίας ή της άλλης επιλογής, από μόνα τους δημιουργούν μια συγκεχυμένη και αμφιθυμική αντίδραση στον αναγνώστη τους, δυνητικά πιστό ή άθεο. Αν κάτι λάμπει σαν μοναδική και ακλόνητη αλήθεια μέσα στους απότοκους διχασμούς των σχετικών συζητήσεων, αυτό είναι η χρυσή τομή. Και ονομάζω χρυσή τομή την επιθυμία του καθενός μας να διαθέσουμε το άψυχο σώμα μας κατά τον τρόπο που θέλουμε.
Στην αρχαιότητα, ανάλογα και της ιστορικής περιόδου, ο νεκρός καιγόταν και άλλοτε ενταφιαζόταν. Μπορούμε ας πούμε όλοι να θυμηθούμε την Ιλιάδα και τις τρεις έμπυρες ταφές, του Σαρπηδόνα, του Πάτροκλου και του Έκτορα. Το επικρατέστερο επιστημονικό πόρισμα για τότε μιλάει για παράλληλη χρήση και των δύο αυτών μεθόδων ταφής. Είναι εξαιρετικά ανώφελο να προσπαθήσει κάποιος θερμοκέφαλος χριστιανός ιερέας να αναδείξει την ταφή, σαν τρόπο μεταθανάτιας διαχείρισης του σώματος εκείνων των χρόνων, αντί της καύσης. Οι ιερείς, αναδιφώντας το διαδίκτυο, εντόπισα ότι βυσσοδομούν και επιλεκτικά μιλάνε για τους θαμμένους στον τύμβο του Μαραθώνα, για σκελετούς στους τάφους τον Μυκηνών κ.τ.λ. Η εκκλησία πάντοτε απεργάζεται για τον άνθρωπο άσχημα πράγματα προκειμένου να κρατήσει αλώβητο το δόγμα της.
Η εκκλησία δεν είναι ένα δυναμικό σύστημα. Θεωρεί θεόσταλτες όλες τις τελετές της και γι’ αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ τίποτα. Μοιραία, θα έρθει μια εποχή στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον που η εκκλησία θα έχει γίνει κάτι γραφικό και αποστειρωμένο, θα πεθάνει μέσα στην φενάκη της παντοδυναμίας της. Θα τελειώσει μέσα στην πλάνη των αστασίαστων θέσεων της. Ο Χριστός θα επιβιώσει αυτού του θανάτου γιατί και η σχέση του με το εποικοδόμημα του κληρικαλισμού είναι έωλη.
Για την εκκλησία η σχέση της ψυχής με τη σάρκα είναι μια σχέση σύμφυσης.Ένας χριστιανικός ναός είναι ο οίκος του θεού και το σώμα του ανθρώπου είναι ο ναός της ψυχής του. Αυτός ο ναός δεν γίνεται να καταστραφεί ολοκληρωτικά απ’ τη στιγμή που την μέρα της κρίσης χρειάζεται για να αναγερθεί. Ο ενταφιασμός μας δίνει τα αναλλοίωτα σώματα των αγίων. Αναμφίλεκτα σημάδια της χάρης του θεού που οδηγούν στην αγιοκατάταξη ενός πατέρα. Θεωρώ πως το σημαντικότερο επιχείρημα της εκκλησίας , που της δίνει την ώθηση να επιμένει για ταφή και όχι για καύση, που τόσα χρόνια την καθιστούσε βασικό ανασταλτικό παράγοντα για την κατασκευή του αποτεφρωτηρίου, είναι το επιχείρημα για την διαρκή ανάμνηση του νεκρού. Και αυτό είναι και ένας λόγος που ισχύει και για τους ανθρώπους εκτός εκκλησίας και την επιλογή τους του τάφου ως μοναδικού τρόπου αρτίωσης της συνεισφοράς τους στην πολιτική και ιστορική ζωή του τόπου τους. Ένας λόγος για τον οποίο επιλέγουν να επιμένουν οι περισσότεροι στην ταφή. Αν χαθεί το σώμα, χάνεται και η αναπόληση του, η εξιστόρηση των κατορθωμάτων του ανθρώπου του, ο συσχετισμός του με τους άλλους ενταφιασμένους και τελικά ένα ολόκληρο κομμάτι της ιστορίας μια κοινωνίας. Αν χαθεί και η τέφρα, χάνονται τα πάντα. Είναι στην αιώρηση της στάχτης που διακυβεύονται όλα. Το μνήμα είναι χώρος προσκύνησης, αναδόμησης της ιστορίας με την συνδρομή των άλλων γειτονικών του μνημάτων. Η υστεροφημία εξακολουθεί να είναι ελληνικό γνώρισμα και ήδη απ’ τα ομηρικά χρόνια.
Προσωπικά είμαι υπέρ της ταφής αλλά και υπέρ της ύπαρξης του δικαιώματος στην αποτέφρωση. Δεν ξέρω αν ο δικός μου τρόπος ανάγνωσης των πραγμάτων είναι ο σωστός. Εν οίδα ότι ουδέν οίδα. Η σκέψη μου κολλάει στο επιχείρημα που ανέλυσα και πιο πάνω. Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε τα ονόματα και τους τάφους για να επιχειρήσουμε την οποιαδήποτε αφήγηση. Χρειαζόμαστε το χειροπιαστό, το επώνυμο, το έμβλημα. Όποιος ξεχνάει τις ρίζες του γίνεται τυχοδιώκτης, άνθρωπος δίχως ηθική. Η παλιννόστηση πάντοτε είναι πιο δυνατή με την επίσκεψη στους προγόνους μας σ’ ένα νεκροταφείο. Υπάρχει ενέργεια, θαρρείς ένα κατάλοιπο ζωτικότητας απ’ ό,τι ήταν στον βίο τους όλοι αυτοί οι τεθνεώτες. Δεν είναι τυχαίο ότι ο μεγάλος Σολωμός έγραψε στο εθνικό ύμνο, «απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη, των Ελλήνων τα ιερά».
Πάντως χώροι για νέα νεκροταφεία και οστεοφυλάκια υπάρχουν. Εκείνο που δεν υπάρχει σίγουρα είναι η συναίνεση της εκκλησίας να ψάλλεται η νεκρώσιμη ακολουθία στους νεκρούς που όσο ζούσαν διάλεξαν με την εκδημία τους να αποτεφρωθούν. Αυτό είναι ένα θέμα που πρέπει να λυθεί υπέρ των ανθρώπων. Όσες φορές ο πολύπαθος άνθρωπος ζήτησε την αποδοχή της εκκλησίας, εκείνη τον απαρνήθηκε. Δεν ξέρεις με τί έχεις να κάνεις. Έχεις να κάνεις με αγάπη ή με μια τόσο αδιάλλακτη στάση που παραλλάσσεται σε μίσος;
Πολλοί αναφέρουν ότι η αρνητική στάση των ιερωμένων οφείλεται στο οικονομικό τους συμφέρον από την τέλεση μιας κηδείας, των μνημόσυνων, των τρισάγιων κ.τ.λ. Ακόμη κάνουν λόγο για το οικονομικό συμφέρον των δήμων από την αγορά χώρων για να γίνουν οικογενειακοί τάφοι. Από την καταβολή ετήσιου ποσού για την διατήρηση των ενοικιασμένων εκτάσεων. Προσωπικά θεωρώ ότι το ερώτημα «ταφή ή καύση» έχει περισσότερο να κάνει με την κοσμοθεωρία του καθενός και τις απόψεις του για την ματαιότητα, την δόξα, την κοινωνικότητα, την ιστορία, την πολιτική. Είναι ξεκάθαρα βιωματική η απάντηση στο εν λόγω δίλημμα. Οι ιδεολογίες μας στρέφουν την προσοχή τους προς συγκεκριμένο προσανατολισμό, ακονισμένες προηγουμένως στις εμπειρίες της καθημερινότητας. Όποια απόφαση και να πάρει κανείς είναι το ίδιο ευλογημένη.
2. Για τους λάτρεις των μυστικών διδασκαλιών, των μυητικών βαθμίδων και του πνευματισμού υπάρχει η άποψη ότι ο άνθρωπος με το θάνατό του εισέρχεται στην κατάσταση της αιθερικής υπόστασης. Ένας τρόπος ύπαρξης που συνεχίζει να πρωταγωνιστεί όσο το σώμα του νεκρού παραμένει ακέραιο και δεν έχει λιώσει. Ο αιθερικός άνθρωπος περιφέρεται για περίπου σαράντα μέρες στο αιθερικό πεδίο και τις ενέργειες αυτού. Ένα χρονικό διάστημα αρκετό για την νέα μορφή αλλοδιαστασιακής ύπαρξης να κατανοήσει πως έχει πεθάνει σαν άνθρωπος και πως πρόκειται σε λίγο να ξεκινήσει το ταξίδι για την κρίση των έργων της πάνω στην Γη. Αυτή η μεταμόρφωση συμβαίνει ακριβώς γιατί το θαμμένο σώμα δεν έχει αποσυντεθεί ακόμη. Κατά τη διάρκεια της ζωής σαρκικό, αιθερικό και αστρικό σώμα συναποτελούν το ον. Ό,τι συμβαίνει πάνω συμβαίνει και κάτω και ό,τι συμβαίνει κάτω συμβαίνει και πάνω. Θα μπορούσε κανείς να πει πως στη συνύπαρξη όλων αυτών των μορφών να υπάρχεις, εκείνο που ρυθμίζει και μορφοποιεί τη ψυχή σε ανθρώπινη ενσάρκωση είναι πιο πολύ το αιθερικό κομμάτι του τρισυπόστατου σχηματισμού. Ένα κομμάτι το οποίο αντιστρόφως εξαρτάται κατά πολύ από την γήινη περιπέτεια του όντος. Έτσι, όταν το σώμα λιώσει, η αιθερική δύναμη εξαϋλώνεται στην ακόμη πιο λεπτή αστρική. Η ψυχή είναι ενδεδυμένη μόνο μ’ αυτή την λεπτοφυή ποιότητα που δεν έχει πλέον καμμιά σχέση με ό,τι ονομάζουμε συνείδηση. Η αστρική δύναμη ή ύπαρξη είναι πιο πολύ ένα κέντημα από δυνατά συναισθήματα. Το αστρικό σώμα του ενταφιασμένου έχει εκπαιδευτεί κατά τη διάρκεια του σαρανταήμερου που αυτό ήταν αιθερικό και δεν φοβάται τόσο. Μπορούμε να πούμε ότι έχει μάθει να κινείται στο ενεργειακό δίκτυο, στο συλλογικό ασυνείδητο, σε περιοχές ανώτερες και κατώτερες πνευματικά. Με μικρότερη πιθανότητα να λαθέψει και με βάση την κρίση των ελαττωμάτων και προτερημάτων του επί του θνητού περάσματος του από τον κόσμο, το αστρικό σώμα μπορεί να διεκδικήσει μια καλύτερη και πιο σπουδαία μεταμόρφωση σε άλλης μορφής -απ’ την ανθρώπινη- ζωής. Με την καύση όλα αυτά χάνονται γιατί το σώμα δεν περνάει απ’ την εκπαίδευση της αιθερικής του ύπαρξης παρά πηγαίνει κατευθείαν στην αστρική. Εκεί άγεται και φέρεται σαν καταδικασμένο και απελπισμένο. Δεν έχει καμμιά τύχη και συνήθως καταλήγει να είναι ένας δαίμονας προσκολλημένος στη Γη. Σ’ αυτή την περίπτωση, αυτών των θεωριών, η επιλογή είναι μονόδρομος και δεν είναι άλλη απ’ αυτή του διαλέγματος της ταφής.
