Όταν το 1984 ο Θόδωρος Πάγκαλος ανέλαβε καθήκοντα υφυπουργού εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, είχε δηλώσει πως θα συνεργαστεί με την αριστερή πτέρυγα των στελεχών του ΥΠΕΞ, δηλαδή τη Νέα Δημοκρατία. Μπορεί να φαντάζει αστεία η συγκεκριμένη δήλωση όμως ο νεαρός τότε ΥΦΥΠΕΞ δεν αστειευόταν και η δήλωσή του αυτή περιέγραφε δυο βασικά προβλήματα που αντιμετώπιζε το ΠΑΣΟΚ τα πρώτα χρόνια της Αλλαγής. Σε κρίσιμους βραχίονες του κρατικού μηχανισμού, άλλοι θα πουν στο βαθύ κράτος, αντιμετώπιζε λειψανδρία αλλά και δυσκολία να τοποθετήσει τους όποιους δικούς του ανθρώπους είχε. Αναγκαστικά δημιουργήθηκαν κάποιες συμμαχίες κι αναζητήθηκαν πρόθυμοι να βοηθήσουν τη νέα και άπειρη κυβέρνηση στους τομείς των Ενόπλων Δυνάμεων, της νεοπαγούς Ελληνικής Αστυνομίας (αφού η παραστρατιωτική δομή της Χωροφυλακής κρίθηκε ως μη μεταρρυθμίσιμη και προτιμήθηκε η συγχώνευσή της με την Αστυνομία Πόλεων), της ΕΥΠ, του Διπλωματικού Σώματος κι άλλων τέτοιων θεσμών. Κεντρώοι που είχαν μείνει πιστοί στον Γεώργιο Παπανδρέου στα Ιουλιανά, φιλοβασιλικοί που κυνηγήθηκαν από τη χούντα και συντηρητικοί που αναζητούσαν έναν νέο ρόλο στη μεταπολίτευση βοήθησαν σημαντικά ώστε η πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ να είναι όχι ένα πυροτέχνημα της εποχής, αλλά το ήμισυ του νέου πολιτικού status quo για 3 δεκαετίες περίπου.
Κάτι ανάλογο προσπάθησε να κάνει και ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015, με αρκετά διαφορετική προσέγγιση κι αποτελέσματα βέβαια. Πολύ πριν αναλάβει τη διακυβέρνηση έπρεπε να εξασφαλίσει την ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής αφού η εποχή της αυτοδυναμίας έκανε ένα διάλειμμα εκείνα τα χρόνια. Άρα η λύση των μεμονωμένων προσώπων έπρεπε να μπει για λίγο στον πάγο και να προκριθεί η λύση μιας μικρής κοινοβουλευτικής ομάδας που θα δώσει το πολυπόθητο 151+. Οι επιλογές ήταν δύο, είτε άνοιγμα στο κέντρο, είτε στη δεξιά. Η ταυτόχρονη διεύρυνση ήταν πρακτικά αδύνατη αφού η πρόσφατη ιστορία έχει δείξει ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η συγκατοίκηση τριών και η κρισιμότητα της εποχής απαιτούσε μια όσο το δυνατόν πιο ήσυχη κι εύκολη συνεργασία. Το πρώτο σενάριο και πιο λογικό με μια πρώτη ματιά ήταν η επίθεση φιλίας στο κέντρο. Το ΚΙΔΗΣΟ του ΓΑΠ, ως αριστερή πτέρυγα της Ελιάς, θα ήταν ιδανικό αν κατάφερνε να μπει στη Βουλή, ενώ το Ποτάμι παρότι νέο, άφθαρτο κι αρκετά κοντά στην κοινωνική ατζέντα του ΣΥΡΙΖΑ δεν προτιμήθηκε γιατί δεν ήταν αρκετά αντιμνημονιακό εκείνη την εποχή. Μοιραία οι Ανεξάρτητοι Έλληνες φρόντισαν για τον γάμο της ριζοσπαστικής αριστεράς με την εξουσία. Ο Πάνος Καμμένος μαζί με την προεδρία της δημοκρατίας (aka Καραμανλικοί) φρόντισαν για τη συνέχεια του κράτους στα ΚΥΣΕΑ όσο ο ΣΥΡΙΖΑ κάλυπτε την απόσταση ανάμεσα στο κίνημα αλληλεγγύης στους αρνητές στράτευσης μέχρι τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ.
Το παράξενο αυτό συνοικέσιο εξασφάλιζε σταθερότητα στα ζητήματα της οικονομίας και της επάνδρωσης του κρατικού μηχανισμού, όμως στερούσε πολύτιμες ψήφους στη Βουλή για την προοδευτική κοινωνική ατζέντα. Τζαμί, σύμφωνο συμβίωσης ομόφυλων ζευγαριών, συμφωνία των Πρεσπών κλπ. μπορεί να δημιούργησαν ένα ρήγμα στην ΚΟ των ΑΝΕΛ, ρήγμα που έγινε διάσπαση στις Πρέσπες, με το ⅓ περίπου της ΚΟ να υπερψηφίζει την ατζέντα, αλλά τελικά δεν ήταν αρκετοί. Το Ποτάμι έβγαλε τα κάστανα από τη φωτιά κι έσωσε την παρτίδα. Αρνούμενο να ακολουθήσει το ΚΙΝΑΛ σε μια κλασική αντιπολίτευση του «όχι σε όλα» προτίμησε να μείνει πιστό στην ιδεολογία του και να υπερψηφίζει ότι το έβρισκε σύμφωνο.
Όπως και στους ΑΝΕΛ έτσι και στο Ποτάμι αυτό δεν έγινε αναίμακτα. Κι εκεί δημιουργήθηκαν ρήγματα που κατέληξαν σε μια τριχοτόμηση με τη φιλοΝΔ τάση των Αμυρά και Ψαριανού, την φιλοΣΥΡΙΖΑ του Δανέλλη για να μείνει μόνος του τελικά ο Σταύρος Θεοδωράκης με τον Γιώργο Μαυρωτά.
Η εν μέρει σύμπραξη του ΣΥΡΙΖΑ με τα δυο αυτά κόμματα εκατέρωθέν του, που κατέληξαν σε προσχωρήσεις στην ΚΟ του ομάδα, θυμίζει τα ανοίγματα του ΠΑΣΟΚ το ‘80, αλλά με μια σημαντική διαφορά. Το ΠΑΣΟΚ ήταν αυτοδύναμο και τα όποια ανοίγματά του έγιναν πριν τις εκλογές έχοντας τον τρόπο και τον χρόνο να φτιάξει ένα ομογενοποιημένο αφήγημα εξουσίας. Η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2015 να αποκτήσει αυτοδυναμία το υποχρέωσε σε αυτές τις ευκαιριακές συμμαχίες και κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης μόνο από δικούς του βουλευτές μετά από 4 περίπου χρόνια με αφορμή τη συμφωνία των Πρεσπών.
Περίπου 200.000 πρώην ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ με το προφίλ του κεντρώου μικροαστού/μεσοαστού που ήθελαν να του δώσουν μια ευκαιρία όχι μόνο του γύρισαν την πλάτη, αλλά ψήφισαν και ΝΔ.
Ευκαιριακές συμμαχίες που τις πλήρωσαν όλοι οι εμπλεκόμενοι στο τέλος. Εκτός από διαλυμένα στη Βουλή, το Ποτάμι και οι ΑΝΕΛ είδαν τα ποσοστά τους να εξαϋλώνονται στις ευρωεκλογές και να παίρνουν την απόφαση να μην κατέβουν στις προσεχείς εθνικές. Ο ΣΥΡΙΖΑ καθυστέρησε απελπιστικά να εμφανιστεί ως το catch-all party που θα κατάφερνε να ενώσει το Κέντρο, την Κεντροαριστερά με την παραδοσιακή του βάση. Αυτό συνέβη μόλις το 2019, με την Προοδευτική Συμμαχία. Στις ευρωεκλογές η αδυναμία αυτή αποτυπώθηκε κι εκ του αποτελέσματος. Πέρα από τη μεγάλη διαφορά με τη ΝΔ, το πιο ενδιαφέρον είναι η ανθεκτικότητα του ΚΙΝΑΛ καθώς και το ότι περίπου 200.000 πρώην ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ με το προφίλ του κεντρώου μικροαστού/μεσοαστού που ήθελαν να του δώσουν μια ευκαιρία όχι μόνο του γύρισαν την πλάτη, αλλά ψήφισαν και ΝΔ.
Ο μεσαίος χώρος απεχθάνεται το έλλειμμα ικανότητας διακυβέρνησης και το αν η ήττα στις ευρωεκλογές (και η ενδεχόμενη ήττα στις εθνικές) αποτελέσει «στρατηγική ήττα» ή «δεξιά παρένθεση» έχει να κάνει αποκλειστικά με την ικανότητα του ΣΥΡΙΖΑ να κάνει αντιπολίτευση προτάσσοντας μια εναλλακτική πρόταση διακυβέρνησης. Τα πρώτα σημάδια είναι: η κακή εκτίμηση του αποτελέσματος των εκλογών και η αμήχανη διαχείρισή του χωρίς ενιαία γραμμή ως προς το τι έφταιξε. Αυτά δείχνουν ένα κόμμα που δεν ξέρει να χάνει και μέσα σε ένα μήνα προσπαθεί να το διορθώσει. Γι’αυτό και πέρα από τις πατροπαράδοτες οικονομικές προεκλογικές υποσχέσεις ο Τσίπρας υποσχέθηκε πολιτικό γάμο ομόφυλων, διαχωρισμό εκκλησίας-κράτους αι επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια και τις ΑΠΕ, όχι απαραίτητα για να τραβηξει ψήφους, αλλά για να υπενθυμίσει ποιος είναι ο προοδευτικός πόλος.
Είναι ίσως οι πρώτες εκλογές μετά το ‘89-90 (όλως τυχαίως και πάλι ετοιμάζεται ένας Μητσοτάκης να γίνει πρωθυπουργός), στις οποίες το κυβερνών κόμμα δεν σχεδιάζει πως θα πάρει αυτές τις εκλογές αλλά πως θα πάρει τις επόμενες. Αυτό μάλλον τις κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρουσες.
