Φοβάμαι πως ό,τι και να πω μάλλον έχει ειπωθεί στα άπειρα σχόλια και τις αναρτήσεις που πλημμύρισαν το διαδίκτυο, οπότε θα επισημάνω το προφανές: η παρέμβαση βάσει του σημείου και της έκτασης της είναι αδιαμφισβήτητα εντυπωσιακή. Δε μιλάμε για ομορφιά ή «καλαισθησία». Όσο και να βρίσκω στις μαύρες πτυχώσεις, που παρόμοιες φυτρώνουν σε πολλούς τοίχους της πρωτεύουσας, μια ενδιαφέρουσα dirt style τεχνική που όμως είναι λίγο μουντή για τα γούστα μου, πραγματικά ανατριχιάζω με τα κότσια και τη μούρλα που έχει κάποιος και πάει να κάνει κάτι τέτοιο μέσα σε μερικές ώρες. Είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που -καλώς ή κακώς- υπερβαίνουν το συμβατικό και το καθημερινό.
Αν πρέπει να πω για την ορθότητα του εγχειρήματος, παραδέχομαι ότι μάλλον δε θα το έκανα ή μάλλον δεν θα ήμουν απόλυτος. Είναι πως είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κτίριο για μια εφήμερη δήλωση και πολύ μεγάλη η έκταση για να γίνει «απρόσεκτα» μία δουλειά. Είναι σημειολογικά πολύ καίριο το Πολυτεχνείο ως σκηνικό μεταπολιτευτικών εξεγέρσεων και ακαδημαϊκών ζυμώσεων επί γενεών, για να σταθεί ως καμβάς για μια σύγχρονη Guernica δρόμου. Δεν ξέρουμε αν και κατά πόσο ο ίδιος ο εκτελεστής έχει αναλύσει σε τόσα επίπεδα την επιλογή του τοίχου αυτού – πάντως αν το έχει κάνει, τότε μας έχει «προλάβει» όλους εδώ. Απλά, για να γίνει μια αναλογία, όπως κάτι φάλτσα σταγμένα tags σε κατώφλια νεοκλασικών κτιρίων θα είναι πάντα χαμηλά στο δικό μου «street cred» αξιακό κώδικα ως άκυρα τοποθετημένες ψηφίδες του κατά τα άλλα πανέμορφου urban culture, έτσι και μερικά murals καλό είναι να έχουν μια συναίσθηση που πάνε να κάτσουν, οπτικά τουλάχιστον. Το συγκεκριμένο κομμάτι πάει, έγινε όπως ήταν να γίνει κι έχει ήδη προκαλέσει το κοινό αίσθημα. Ειδικά όμως στη σημερινή, πολύπαθη Αθήνα της κατάπτωσης, ίσως μια κάπως «παρδαλή» σφήνα είναι ακόμα πιο αναγκαία για να τονωθεί το φαντασιακό μας.
Σε κάθε περίπτωση, προσπαθώντας να εξηγήσουμε – και όχι αναγκαία να δικαιολογήσουμε – τη φάση των παράνομων street artists, πρέπει να γνωρίζουμε εξαρχής ότι πρόκειται για ενεργοποίηση φορτισμένη από Εγώ, με εξαιρετικά υψηλή οικονομία χρόνου και υλικών κατά την εκτέλεση, με επίγνωση της μικρής διάρκειας ζωής. Εγωιστικό ή όχι, το πόνημα ενός καλλιτέχνη δρόμου συχνά καταφέρνει αυτό που λίγα σύγχρονα ρεύματα τέχνης έχουν αποτυπώσει σε επίπεδο συλλογικού συνειδητού. Εκεί στο δρόμο σπάνια υπάρχει η πολυτέλεια της λεπτομερούς φιλοτεχνίας και ακόμα πιο σπάνια σκοπεύουν τα έργα σε άμεσο ή έμμεσο δημόσιο διάλογο. Άλλωστε είναι μονόδρομη η επαφή του κομματιού με το κοινό και τυχαία η θέαση από τον παραλήπτη, άρα και η πρόσληψη του όποιου μηνύματος φέρει αυτό.
Τώρα φαίνεται να έχει ξεκινήσει μια κουβέντα που ξεπερνάει τα τετραγωνικά του κτιρίου του ΕΜΠ και η μεταφορά από το δρόμο στα ιντερνέτ (sic) δείχνει ότι η δημόσια τέχνη ξεπερνώντας το location specific χαρακτήρα της είναι και «διαχωρική» ή «δια-media-κή». Αυτό, πάλι, δεν ξέρω κατά πόσο είναι καλό για την ίδια τη street art, καθώς αν ισχύει αυτό που ισχύει για όλες τις υπόλοιπες τέχνες, το έργο πρέπει να εκτιμηθεί από κοντά, στο φυσικό του περιβάλλον. Πέρα από αισθητικής προτιμήσεις, ίσως θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι ουσιαστικά αντιστοιχεί στην εικόνα της ερημωμένης τσιμεντοπρωτεύουσας μια τέτοια αισθητική πρόταση. Με την αναστάτωση όσων μιλάνε για παραβατικότητα και για ιερότητα κάποιων μνημείων του αστικού κέντρου, θα υπενθυμίσουμε ότι στην επαναδιαπραγμάτευση της σχέσης μας με το δημόσιο χώρο, παίζει ρόλο η οπτική μας στο κοινόχρηστο τοπίο που έχουμε εμείς ως πολίτες – μακάρι, αλλά αυτή δε νομίζω ότι θα αλλάξει μέσα μας ή θεσμικά, όχι σύντομα τουλάχιστον.
Θα ήταν κακό στη φάση αυτή πάντως, μέσα από τη συνηθισμένη ντόπια τάση των γενικεύσεων, να καταδικαστεί συνολικά η τέχνη δρόμου και η ντόπια σκηνή του street art, η οποία τραβάει βλέμματα θαυμασμού από ντόπιους και ξένους στην πόλη μας. Κάποιοι εστιάζουν στη ρύπανση και μιλούν για ξεδιάντροπη «βρωμιά» και κανιβαλιστική παρέμβαση που δε ρωτάει τους παραλήπτες περαστικούς, αλλά αναρωτιέμαι, είναι όλα τα pieces και τα tags το ίδιο; Ποιος είναι αλήθεια στη θέση να κρίνει ή να μιλήσει για αρτιότητα στον κόσμο της δημόσιας τέχνης (όπου η τοποθέτηση της όποιας ιδέας πάνω σε ένα κτίριο είναι εξαρχής αυθαίρετη) ειδικά σε ένα τοπίο σαν την καταπατημένη, γκρίζα Αθήνα με τα περίφημα αυθαίρετα και την άναρχη δομή της; Ακόμα καλύτερα, υπάρχει καλό και κακό graffiti κατά το δοκούν; Food for thought…
Πάντως θα είχε ενδιαφέρον πως θα προσέγγιζε ο ίδιος o καλλιτέχνης το ίδιο έργο αν κάποιος του είχε δώσει νόμιμη άδεια ή ακόμη και αν θα το δοκίμαζε υπό συνθήκες αδειοδότησης κι ελευθερίας. Και όσο θα μιλάμε για αυτό, ας μην ξεχνάμε ότι κάτω και γύρω από αυτή τη στρώση μπογιάς στον τοίχο του Πολυτεχνείου ήταν τόσες σκισμένες αφίσες, τόσα συνθήματα και τόσα κομμάτια graffiti που αδιαμαρτύρητα συσσωρεύονταν το ένα πάνω από το άλλο, τόση παραβατικότητα και εξαθλίωση. Όλα αυτά υπό τα βλέμματα των αρχών.
