«Η τραγική επικαιρότητα της δολοφονίας [του Γρ. Λαμπράκη] με όλα αυτά που έχουν συμβεί στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα και όχι η εκμετάλλευση της συγκυρίας της επετείου» [50 χρόνων, το 2013 συμπληρώθηκαν από τη δολοφονία το 1963], δήλωνε στον Γ. Ζουμπουλάκη στο Βήμα, ο δημιουργός της ταινίας τεκμηρίωσης, «Μαραθώνιος μιας ημιτελούς Άνοιξης» Στέλιος Χαραλαμπόπουλος και της εταιρείας παραγωγής Περίπλους, όταν στα μέσα του 2010 «αποφάσισε να φωτίσει την περίπτωση Λαμπράκη με τη δημιουργία ενός δικού του ντοκιμαντέρ». Ο σκηνοθέτης είναι γνωστός σ΄έναν χώρο φιλμογραφίας (κινηματογραφικής «βιογραφίας» θα λέγαμε) από τα σπάνιας λυρικής ακρίβειας «Ημερολόγια Καταστρώματος – Γιώργος Σεφέρης», το «Ι. Μόραλης» και κυρίως «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη».
Η νέοτερη γενιά κριτικών κινηματογράφου διά μέσω Φοίβου Κρομμύδα, εδώ στη popaganda καταλήγει: «Βαθμός δε μπαίνει σε ένα ντοκιμαντέρ σαν και αυτό. Ούτε αποτελεί μια πρόταση διασκεδαστικής και αμέριμνης νυχτερινής εξόδου. Δεν βγαίνει στους κινηματογράφους για να κόψει εισιτήρια και να αυξήσει το κασέ, αυτό από μόνο του ως συμπέρασμα είναι άτοπο. Είναι ένα τόλμημα ευγενές και ανθρωπιστικό, από τη σύλληψή του μέχρι και την πραγματοποίησή του, ένα ντοκιμαντέρ που αποδεικνύει ότι δε χρειάζεται να κοιτάξουμε στο εξωτερικό για να βρούμε παντοτινούς αστέρες αγώνα».
Προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος -ΛΑΪΣ (που δεν έχει διαλυτικά το γιώτα στην νέον επιγραφή του), στο Τριανόν (του ταιριάζει γάντι η περιοχή και η εποχή) και στο Μικρόκοσμο του Φιξ (τέτοιες περιπτώσεις – σαν του αθλητή/πολιτικού/γιατρού/ειρηνιστή Λαμπράκη αλλά και του σκηνοθέτη Χαραλαμπόπουλου, έναν ιδιότυπο ελληνικό μικρόκοσμο συνθέτουν).
Παράλληλα, όπως μας ενημέρωνε η «ομόσταυλη» Εύη Μαλλιαρού, από το «εβδομαδιαίο ραπόρτο της εκδοτικής αγοράς» από τον Ιανό κυκλοφόρησε το βιβλίο του Σερραίου δημοσιογράφου Σπύρου Κουζινόπουλου, «Οι μεγάλες πολιτικές δολοφονίες στη Θεσσαλονίκη του 20ού αιώνα. Προφανώς η δολοφονία του ΓΛ ήταν μια από τις έξι που εξετάζονται στο πολύ ενδιαφέρον αυτό πόνημα (με εξώφυλλο «καταδιωκτικής» θα λέγαμε περισσότερο λογοτεχνίας – βέβαια όχι τόσο «άστοχο» εξώφυλλο, όσο εκείνο για της Σοφίας Νικολαϊδου «Χορεύουν οι ελέφαντες» που εξετάζει δεξιοτεχνικά την πολιτική δολοφονία του Τζορτζ Πολκ – εννοείται ότι και αυτή εμπεριέχεται – από άλλη σκοπιά στο βιβλίο του Κουζινόπουλου).
Η Μνήμη και το Μήνυμα – 50 χρόνια σε μια Ημέρα
Ακολουθεί το ποστ του περασμένου Νοεμβρίου [11.11.2013], με αφορμή τον Τριακοστό πρώτο Μαραθώνειο της Ειρήνης αφιερωμένο στη μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη.
- Φωτογραφίες σε μορφή καρτ ποστάλ που βρέθηκαν στο Μοναστηράκι, σε διαφορετικό χρόνο. Αριστερά ο Κωνσταντίνος B’ μπροστά στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία το 1964, με πένθος για το χαμό του πατέρα του στο μπράτσο, φωτογραφία Πουλίδη (από την υπογραφή πάνω στο άλογο). Στη μέση «νά ‘τος, τεράστιος» ο Γρ. Λαμπράκης, στην κορυφή του Τύμβου για την «Απαγορευμένη Πορεία» και δεξιά ο Καραμανλής το μοιραίο έτος (για όλους) 1963 ατενίζει το Μέλλον. Και οι 3 κάρτες στην πίσω πλευρά δεν φέρουν στοιχεία έκδοσης, μόνο του Βασιλέως (sic) με εκπληκτική καλλιγραφία εύχεται κάποιος κύριος σε κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο το 1984 (!). Συλλογή Γ. Καρλόπουλου.
Η ρήση του [γάλλου φιλοσόφου] Εντγκάρ Μορέν «η βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε την αλήθεια επ’ ουδενί αποτελεί εγγύηση έναντι της πλάνης» είναι το μότο του βιβλίου του Χρήστου Διονυσόπουλου, Η μάχη του Μαραθώνα, (εκδόσεις Καπόν, 2012). Oρθόν, αφού έχει αποδειχτεί πολλάκις ότι η ιστορική αφήγηση ανήκει σε πολλές περιπτώσεις στη σφαίρα της μυθοπλασίας. Στις υπόλοιπες, ερμηνεύεται κατά το δοκούν (à la carte) από τους εκάστοτε νικητές (κατοπινοί πολιτικοί) και τους μετέπειτα δημοκρατικά (όλα κι όλα) εκλεγμένους κυβερνήτες.
Πληκτρολογώντας «μάχη» στο Google, μετά των Θερμοπυλών, εμφανίζεται η του Μαραθώνα (ακολουθεί της Κρήτης και του Μελιγαλά!). Οι Αθηναίοι (και λίγοι Πλαταιείς) το 490 πΧ ή όπως αλλιώς έλεγαν την χρονιά εκείνη, στα μέσα του 7έμβρη, νικούν τους «ιμπεριαλιστές» Πέρσες, ήδη κυρίαρχους στο ΝΑ Αιγαίο και στην ευρύτερη περιοχή. Οι Σπαρτιάτες έφτασαν 2 μέρες μετά λόγω θρησκευτικών τους κωλυμάτων. Ο Φειδιππίδης (ή Φιλιππίδης) αυτούς πήγε να βρεί και διήνυσε τα 200τόσα χιλιόμετρα σε 2 μέρες (για αυτό γίνεται άλλος αγώνας). Όποιος κι αν ήταν αυτός που είπε το «Νενικήμακεν» φτάνοντας στην Αθήνα (ή το επινόησε – κάτι που δεν ακυρώνει το πραγματικό γεγονός, λίγο περισσότερο το δραματοποιεί και το κάνει πιο εύληπτο, λόγω συγκίνησης, από τον πληθυσμό και πιο ανθεκτικό κατά συνέπεια στη λήθη), εισήγαγε στο συλλογικό ασυνείδητο (του δυτικού κόσμου τουλάχιστον) την έννοια του Αγγελιοφόρου (ενός γοργοπόδαρου «μαντατοφόρου»που τρέχει τόσο γρήγορα σα να πετάει – άρα έχει φτερά). Είτε λέγεται Ερμής, είτε Έρωτας, είτε λέγονται Αρχάγγελοι (πρόσφατη ή εορτή τους – δηλ. η μνήμη τους), είτε Νίκη της Σαμοθράκης (Nike σε αθλητικά), σημασία έχει να παραδοθεί, να «περάσει» το Μήνυμα. Καμμιά φορά γίνεται και το Μέσο.
Φωτογραφία με το πλήρες πλάνο του Λαμπράκη στην κορυφή του Τύμβου. Από το Ριζοσπάστη μέσω Ν. Σαραντάκου
«Πατριωτισμός είναι η προθυμία να σκοτώσεις και να σκοτωθείς για ασήμαντη αφορμή», Bertand Russel
Ο χθεσινός Κλασικός Μαραθώνιος ήταν ο 31ος. Και είναι και «φέτος αφιερωμένος στη μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη». Γιατί άραγε; Γιατί αυτή ή φωτογραφία σήμερα ανάμεσα σε δύο άσχετες;
Ο Γρηγόρης Λαμπράκης (φωτό μέση) κατεβαίνει τα σκαλιά του Τύμβου του Μαραθώνα (λοφίσκος που λογίζεται ώς το ομαδικό «μνημούρι» των 192 νεκρών Αθηναίων πολεμιστών της μάχης) με τα χέρια του σε έκταση να κρατάει ένα κομμάτι μαύρο ύφασμα που γράφει με λευκά στοιχεία ΕΛΛΑΣ και δεξιά-αριστερά φέρει το σήμα του βρετανικού κινήματος «Εκστρατεία για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό» (CND – Campaign for the Nuclear Disarmation). Είναι πρωί και το ημερολόγιο γράφει 21 Απρίλιου 1963. Τι έχει συμβεί;
To δέκατοτέταρτο παιδί από τα 18(!) συνολικά μιας αγροτικής οικογενείας από την Κερασίτσα Αρκαδίας έχει εκλεγεί πρόσφατα (το 1961) βουλευτής Πειραιώς υπο την στέγη της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Πρωταθλητής Στίβου ο ίδιος (τριπλούν, μήκους, δρόμους) και ταυτόχρονα γιατρός (γυναικολογικής/μαιευτήρας) με έντονη κοινωνική και πολιτική δράση προπολεμικά, στη διάρκεια της Κατοχής αλλά και μετά, πρωτοστατεί στη δημιουργία για την Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ). Το παγκόσμιο μεταπολεμικό κλίμα (1945-1989) είναι Ψυχρό κι ανάποδο, δηλητηριασμένο από μια υστερία, της «ατομικής ευημερίας» από τη μια πλευρά του Ατλαντικού, και της «συλλογικής ανάπτυξης» από την πλευρά πίσω από τα Ουράλια Όρη. Τα προγράμματα εξοπλισμών των αντιπάλων ήταν στην καθημερινή ατζέντα των απανταχού διπλωματών, ο «μπαμπούλας» της πολιτικής διεκδίκησης για όλων των ειδών τους «αντιφρονούντες» και φιλειρηνιστές. Οι οποίοι ήσαν ελάχιστοι κι από τις δυο πλευρές. Με πρωτεργάτη μια εμβληματική φυσιογνωμία, τον σπουδαίο φιλόσοφο, μαθηματικό Βertrand Russell (και πρωταγωνιστή στο εκπληκτικό graphic novel Logicomix των Δοξιάδη-Παπαδημητρίου, ο πατέρας της επιστήμης της Λογικής, που από το 1939, τη μέρα κήρυξης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επισημαίνει τον παραλογισμό των Ανθρώπων που πιστεύουν ότι οι πόλεμοι είναι λύσεις στα προβλήματά τους), συγκροτείται το 1955 το CND με το προαναφερθέν σηματάκι σαν μια προσπάθεια «πασιφιστικού» (pacific=ειρηνικός) διεθνούς κινήματος. Κίνημα που είχε πραγματοποιήσει την πορεία από το «τοξικό» Ολντερμάστον στο Λονδίνο (80 χιλιόμετρα) λίγες μέρες πριν (12-14 Απριλίου 1963). Στην πορεία, είχε πάρει μέρος και ο ίδιος ο Λαμπράκης, μαζί με τους Μανώλη Γλέζο, Λεωνίδα Κύρκο, Σπύρο Λιναρδάτο και την Μπέτυ Αμπατιέλου, καθώς και με πολλούς Έλληνες και Κύπριους του Λονδίνου, μεταξύ των οποίων ο γνωστός Κύπριος ποιητής Τεύκρος Ανθίας. Το ίδιο πανό έγραφε GREECE από την άλλη πλευρά.
Αυτό στάθηκε πηγή έμπνευσης για την Α’ Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, η οποία και απαγορεύεται παρ΄αυτά από την Αστυνομία.
Την ίδια μέρα στο Λονδίνο η μαμά του εικονιζόμενου αναβάτη (αριστερά στο τρίπτυχο, aka Βασιλομήτωρ) βρίσκεται στο Λονδίνο και «πολιορκείται» από την βρετανή ακτιβίστρια – σύζυγο έλληνα ναυτεργάτη πολιτικού κρατούμενου – Μπέτυ και «όπως γράφει στα απομνημονεύματά του ο σύζυγος Αντώνης Αμπατιέλος, ο πρόεδρος της ΕΔΑ Ι. Πασαλίδης ρώτησε αργότερα την Μπέτυ Αμπατιέλου αν πράγματι χαστούκισε τη Φρειδερίκη, κι όταν εκείνη επανέλαβε πως όχι, ο Πασαλίδης τη συμβούλεψε: «Μη λες ότι δεν τη χτύπησες. Ο λαός θέλει να λες ότι τη χτύπησες».
Καρτ ποστάλ από τα 60s με εμφανή τη διαμόρφωση του Τύμβου. Έκδοση (αρ. 160) Β. Ησαϊας. Συλλογή Γ. Καρλόπουλου
«Πόθος δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης Μαραθών Αθήνας επραγματοποιήθη»
Ο (εξαιρετικός) N. Σαραντάκος γράφει:
Την Κυριακή 21/4 /1963, η εφημερίδα Σάντεϊ Εξπρές δημοσιεύει βιαιότατο άρθρο στο οποίο χαρακτηρίζει ανεπιθύμητη καλεσμένη τη Φρειδερίκη.
Την ίδια μέρα μαίνεται στην Αθήνα η… μάχη του Μαραθώνα. Η κυβέρνηση έχει απαγορέψει τη Μαραθώνια πορεία ειρήνης και η Αττική αστυνομοκρατείται και γίνονται επεισόδια και πολλές συλλήψεις. Τη σύλληψη δεν τη γλιτώνουν ούτε οι διάσημοι. Για παράδειγμα, διαβάζουμε στην εφημερίδα ότι «Περί την 8ην π.μ. συνελήφθησαν οδηγηθέντες εις την σχολήν Αστυνόμων, όπου και παρέμειναν μέχρι της 8ης μ.μ.ο μουσικοσυνθέτης κ. Μίκης Θεοδωράκης, ο ζωγράφος κ. Μίνως Αργυράκης και η σύζυγός του. Ούτοι συνελήφθησαν ενώ εβάδιζον επί του δεξιού πεζοδρομίου της Λεωφόρου Κηφισίας, έξωθι του κινηματογράφου «Άνεσις». Ολίγον αργότερον συνελήφθησαν εντός ταξί επί της λεωφόρου Κηφισίας ο ηθοποιός κ. Α. Αλεξανδράκης και η σύζυγός του κ. Αλίκη Γεωργούλη». Και Άγγλοι ειρηνιστές που έχουν έρθει για την πορεία, με επικεφαλής τον φιλόσοφο Μπέρτραντ Ράσελ, συλλαμβάνονται και απελαύνονται.
Μόνο ο βουλευτής Πειραιώς της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης φτάνει στον Τύμβο του Μαραθώνα με το αυτοκίνητό του, συνοδευόμενος από τη γυναίκα του και τον κύπριο ποιητή Τεύκρο Ανθία. Επικαλούμενος τη βουλευτική του ιδιότητα διαπερνά τον αστυνομικό κλοιό, ξεδιπλώνει πανώ με το σήμα της ειρήνης και την επιγραφή ΕΛΛΑΣ, και οδοιπορεί μόνος του! Αιφνιδιασμένοι οι αστυνομικοί δεν αντιδρούν, μερικά όμως χιλιόμετρα αργότερα, όταν ο Λαμπράκης θέλησε να καταθέσει στεφάνι στον τάφο των εκτελεσμένων από τους Γερμανούς στο Χαρβάτι, η αστυνομική δύναμη που έχει εν τω μεταξύ πάρει εντολές, τον συλλαμβάνει.
Χωρικοί στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896
O Τριγάζης Πάνος στις 21.04.2013, στην Αυγή σημειώνει καταλήγωντας (αφού ξεκινά με ένα ποιήμα):
«Προβάδισμα του νου Πυξίδα αγώνα / Η Χιροσίμα, το Ολντερμάστον / Και του κόσμου οι Μαραθώνες» – Τεύκρος Ανθίας
Και ο ίδιος ο Γρ. Λαμπράκης, ο θριαμβευτής του Μαραθωνίου της Ειρήνης, ο οποίος είχε συλληφθεί πριν από την Αγ. Παρασκευή και δεν μπόρεσε να τερματίσει, πήγε, όταν αφέθηκε ελεύθερος, στα γραφεία της ΕΕΔΥΕ απ’ όπου έστειλε τηλεγραφήματα, γράφοντας: «Πόθος δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης Μαραθών Αθήνας επραγματοποιήθη».
“Δεν θα με απαλλάξει κανείς από αυτόν!”
Ενα μήνα μετά ο βουλευτής της ΕΔΑ δολοφονείται. Υποτίθεται πως ο Ανδρέας (Παπανδρέου) σε μια γενναιόδωρη προς την ιστορία αφήγηση είχε την πληροφορία από την Ασφάλεια Θεσ/νίκης ότι η μαμά Φρειδερίκη ήθελε απλώς να τον «στραπατσάρουν». Ο Καραμανλής κατηγορείται (υπερβολικά και λίγο δημαγωγικά – το παρακράτος και το παλάτι ήταν και δικό του πρόβλημα), παραιτείται και μοιραία η χώρα πάει σε εκλογές. Η Ένωση Κεντρου νικάει και ο Καραμανλής αυτοεξορίζεται. Το 1964 πεθαίνει ο Παύλος – ο μπαμπάς του Έφιππου της φωτό, το 1965 έχουμε τα Ιουλιάνα με την Αποστασία, τα κόμματα των Ελλήνων σε συνδυασμό με το Παλάτι (που θέλει η Κυρία να κυβερνάει κι όχι να βασιλεύει) τα κάνουν (ως συνήθως) π*****, ύστερα έρχεται το ωραίο 1967 και η πιο ενδιαφέρουσα δεκαετία του 20ού αιώνα γίνεται σαπουνόπερα αρχαιοελληνικού κλέους, θρησκευτικού παραληρήματος και λεβεντοτσαρουχικού κιτς.
Μικρών διαστάσεων φλάιερ μια εβδομάδα πριν το παρξικόπημα
Ο Υβ Μοντάν – ως ιδανικός Λαμπράκης – μέσω Γαβρά, αποδίδει (μόλις το 1969) από τη Γαλλία το κλίμα. Από τη Γαλλία, 11 χρόνια μετά την αναχώρησή του, Ο Καραμανλής (δεξί πορτρέτο στο αρχικό τρίπτυχο) επιστρέφει και με κίνηση νοκ-άουτ καθαρίζει τους παλιούς λογαρισμούς του (όσο κι αν κόπτεται ο Κοκός ότι «Εδώ είναι το σπίτι μου», στο διάγγελμα προς τον Ελληνικό Λαό – που θεωρούσε πάντα Υπήκοους).
Για να ελαφρύνουμε λίγο το κλίμα, ο Σακελλάριος γυρίζει το 1966 την «Κόρη μου τη Σοσιάλιστρια», μια ηθογραφική προσπάθεια άμβλυνσης (έστω και με εμπορικούς όρους, (μήπως έτσι δεν έγινε και με τους χίπις, έτσι δεν γίνεται πάντα;) των αντιθέσεων και της πόλωσης δίνοντας μια «αγαπησιάρικη» προσέγγιση δύο αντίθετων πλευρών.
Όπως λοιπόν η Μάχη του Μαραθώνα άλλαξε τόσα πολλά στους μετέπειτα αιώνες, ενώ διήρκησε μόλις 3 ώρες, έτσι και η πορεία του Λαμπράκη και η κατοπινή δολοφονία του άλλαξε όλη την πρόσφατη ιστορία της χώρας. Αυτός (ώς άλλος Εσταυρωμένος με τα χέρια σε έκταση από τον λόφο/Γολγοθά) συνθέτουν μαζί με τον Άρη Βελουχιώτη και τον Αλέκο Παναγούλη ώς άλλοι Αρχάγγελοι με την ασπόμαυρη μορφή του χαράκτη Α. Τάσσου, μόνοι, μετέωροι και ανέστιοι, στέκονται πάνω από το Ελληνικό Ποίμνιο υπενθυμίζοντας το ανυπέρβλητο Μήνυμα της Θυσίας και της Υπέρβασης.
Κανονικά τα πιο πολλά από αυτά που γράφονται εδώ, θα έπρεπε να γραφτούν την περασμένη άνοιξη, στη 50ή επέτειο από την 1η πορεία ειρήνης στο πλαίσιο της φετινής 34ης, και όχι στη διοργάνωση του ΣΕΓΑΣ (αρίθμηση από το 1983, οπότε και ανέλαβε το όλο επιχείρημα υπό την αιγίδα του). Όμως ο Μαραθώνιος πρώτα από όλα είναι Αγώνας των Ορίων και μετά διαμαρτυρία (ακόμα και ειρηνική). Επίσης δεν υπήρχε αυτό το σάιτ.
Καλοκαίρι του 2004, κατεβαίνοντας τη Βασ. Κωνσταντίνου (τι ειρωνεία) λίγο πριν το τερματισμό του Μαραθωνίου. Εκείνο το βράδυ ο Ιταλός Μπαλντίνι πετυχαίνει στην κλασική διαδρομή το καλύτερο χρόνο με 2:10:κάτι. Φωτό: Γερ. Δομένικου/Fosphotos
Οι σημερινοί κορυφαίοι μαραθωνοδρόμοι κάνουν τη διαδρομή σε 2 ώρες και ένα τέταρτο (χονδρικά), εχτές 2:11:59 από τον συμπαθή Κενυάτη, στο Κοινοβούλιο παραδίπλα από το Παναθηναϊκό Στάδιο, συζητιόταν η πρόταση «μομφής» προς την κυβέρνηση, στο απέναντι κτήριο της πλατείας Συντάγματος, η Τρόικα έτριζε τα δόντια της, το σηματάκι της ειρήνης κοσμεί πολλές μαθητικές τσάντες (εναλλακτικά είναι το V of the victory και η πολύχρωμη σημαία), οι δυτικές συνοικίες έχουν τιμήσει τον ΓΛ με κεντρικούς δρόμους, ο Κ. Καραμανλής είναι πια Ινστιτούτο Δημοκρατίας, ο Αναστάσιος Αλβανίας προτρέπει να μηυθούμε στο Μήνυμα της Θυσίας και Ανάστασης (πέρα από τα κοψίδια και τα κλαρίνα), ο ντε-λα-γκρέτσια-Γλύξμπουργκ δηλώνει μόνιμος κάτοικος Ελλάδας από το 2003, οι Αμερικανοί γιόρατσαν τα 2500 χρόνια από τη Μάχη το 2010 (θεωρούν εαυτούς – κι έχουν δίκιο εν μέρει – σύγχρονους Αθηναίους , οι Ναζί και οι Κομμουνιστές είναι κάτι σαν τους Σπαρτιάτες) και ο χορηγός δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από εταιρεία τηλεπικοινωνιών και SMS.
http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=486382
http://www.koolnews.gr/bookcinematv/oli-i-alitheia-gia-ti-maxi-toy-marathwna-h-ekpliktiki-erevna-tou-xristou-dionysopoulou/
http://ritsmas.wordpress.com/2009/10/18/εντγκαρ-μορέν-ο-γάλλος-φιλόσοφος-η-ανυ/
http://www.sarantakos.com/asteia/mpost/ampatielou.html
http://www.sarantakos.com/istoria/lamprakis/lamprakis.html
http://www.avgi.gr/article/216470/i-a-marathonia-poreia-eirinis-ena-istoriko-orosimo
http://olympia.gr/2013/09/20/γρηγόρης-λαμπράκης-50-χρόνια-απο-την-δο/
http://el.wikipedia.org/wiki/Κλασικός_Μαραθώνιος_Αθηνών
http://el.wikipedia.org/wiki/Πανελλήνιο_πρωτάθλημα_στίβου_ανδρών_1963 http://el.wikipedia.org/wiki/Ζ_(ταινία)
http://www.athensclassicmarathon.org/index.php?
http://www.902.gr/eidisi/politiki/16641/apo-ton-tymvo-toy-marathona-mehri-tin-presveia-toy-israil-video-foto#/0
http://eedye.gr/ιστορια_της_εεδυε/#anch4
http://www.greekroyalfamily.gr/images/timeline/1974_diagelma_vasileos.pdf
http://www.greektenies.com/plerophories/plerophories/kore-mou-sosialistria.html
