Ανεβασμένη στους ώμους του πρώην μπασκετμπολίστα του ΝΒΑ, Στίβεν Τζάκσον, και καλού φίλου του πατέρα της Τζορτζ Φλόιντ, η εξάχρονη κόρη του λέει με φωνή και πρόσωπο, στα οποία είναι σαν να μην έχει χωρέσει καμία σκοτεινιά αλλά μόνο ελπίδα και περηφάνια: «O μπαμπάς άλλαξε τον κόσμο». Καληνύχτα κόσμε του Κεμάλ, καλημέρα κόσμε του Τζορτζ Φλόιντ; Τι περίεργη σύμπτωση, την λένε Τζίτζι. Όπως και την δεκατετράχρονη κόρη του Κόμπι Μπράιαντ, που πέθανε μαζί του στο ελικόπτερο στις αρχές αυτού του τόσο αποσταθεροποιημένου έτους, αυτής της τόσο αβέβαιης δεκαετίας. Ίσως το τελευταίο γεγονός που έκανε παγκόσμια αίσθηση πριν τον τυφώνα του κορωνοϊού, σίγουρα το πρώτο που κάνει παγκόσμια αίσθηση μετά. Ή αν όχι ακριβώς μετά, στο μεσοδιάστημα που είναι ακόμα παρόν, αλλά το βιώνουμε σαν να είμαστε ήδη στο μετά.
Δυο κορίτσια με το ίδιο όνομα και το ίδιο χρώμα. Άλλες υλικές συνθήκες ζωής, άλλο περιβάλλον, άλλη τάξη. Όσο καίριο κι αν είναι όμως το ταξικό στοιχείο κι όσο κι αν διασταυρώνεται πολλαπλώς με το φυλετικό, το φυλετικό διατηρεί τα αυτόνομα χαρακτηριστικά του, με τον ρατσισμό απλά να εκδηλώνεται με διαφορετική ένταση, ανάλογα με την οικονομική κατάστασή σου και το στάτους σου. Μόνο ίσως εξαιρέσεις των εξαιρέσεων, σαν τον Κόμπι Μπράιαντ, μπορούν να βρεθούν πέραν του ρατσιστικού βλέμματος. Στο Do the Right Thing του Σπάικ Λι, ο ρατσιστής εστιάτορας, προσπαθώντας να εξηγήσει την αντίφαση ανάμεσα στον διάχυτο ρατσισμό του και στο ποιοι είναι οι αγαπημένοι του σταρ έλεγε: «Ο Μάτζικ Τζόνσον, ο Έντι Μέρφι, ο Πρινς, δεν είναι στα αλήθεια μαύροι. Εννοώ, είναι μαύροι, αλλά όχι αληθινά. Είναι κάτι περισσότερο από μαύροι. Είναι κάτι άλλο, κάτι διαφορετικό». Φτάσε στην απόλυτη κορυφή του αθλητικού, κινηματογραφικού, μουσικού σταρ σύστεμ, απόκτησε τέτοια αναγνωρισιμότητα και τέτοιο συμβολικό κεφάλαιο και τότε μπορεί να μην σε βλέπουν σαν μαύρο πια, τότε μπορεί να βλέπουν το πρόσωπό σου και όχι το χρώμα του. Αλλά ο Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν μεγάλος στάρ, ήταν τελείως μαύρος. Ένας ακόμη. Και σαν τέτοιος δολοφονήθηκε. Πεσμένος στην άσφαλτο. Με γόνατο μπάτσου στο λαιμό του και άλλους τρεις συναδέλφους του σε ρόλο βοηθητικό. Από όργανα του κράτους. Κτηνωδώς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αρχίζουν να μοιάζουν με failed state. Failed United States of America; Ο αριθμός ρεκόρ των νεκρών της από τον κορωνοϊό. Τα νούμερα ρεκόρ ανεργίας απ’ το λοκ ντάουν. Όλη αυτή η εξέγερση στους δρόμους των μεγαλουπόλεων της δεν έχει να κάνει μόνο με τον ρατσισμό, δηλώνει μια γενικότερη σύγκρουση, μια γενικότερη αποτυχία, είναι εκδήλωση μιας γενικότερα εκρηκτικής κατάστασης. Η παρακμή κραυγάζει από παντού. Και προσωποποιείται στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ. Που δεν τρομάζει τόσο ως ακροδεξιός, όσο ως σύμπτωμα μιας πνευματικής αποσύνθεσης. Κι απέναντι του ως αντίπαλον δέος ο Τζο Μπάιντεν να θυμίζει τον Τζακ Νίκολσον μετά την λοβοτομή στη Φωλιά του Κούκου. Και η βία πανταχού παρούσα. Μια κουλτούρα που θεοποιεί όχι μόνο την επιτυχία και το χρήμα, αλλά και που μοιάζει να έχει φετιχιστική σχέση με την βία και το έγκλημα. Serial killers, true crimes, mass shootings. Σειρές όπως το Billions ή το Succession δείχνουν ότι η βία δεν χρειάζεται να είναι κυριολεκτική. Ότι όλα είναι μια διαρκής σύγκρουση, ένα διαρκές θα σε φάω πριν με φας, ένα homo homini lupus, μια ζούγκλα όπου επικρατεί ο ισχυρότερος κι όπου κυρίαρχη αξία είναι ο κυνισμός.
Είναι θέμα ρατσισμού στις ΗΠΑ, αλλά και δεν είναι μόνο θέμα ρατσισμού στις ΗΠΑ. Είναι θέμα γενικότερο των ΗΠΑ, αλλά και δεν είναι μόνο θέμα γενικότερο των ΗΠΑ. Στα τέλη του 2019 το Παρίσι καιγόταν για μήνες. Πώς να το ονομάσουμε; Θέμα δημοκρατίας; Θέμα οικονομικού συστήματος; Θέμα ανισοτήτων; Αλλά και τι θέλει ο κόσμος, αν υποθέσουμε ότι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός σκάει στα μούτρα των κοινωνιών με ολοένα και πιο μη διαχειρίσιμο τρόπο; Όποιοι πολιτικοί πάνε να προτείνουν ούτε καν κάποια ριζική αλλαγή του μοντέλου, απλά κάποιες αλλαγές προς τον εξανθρωπισμό του, τρώνε τα εκλογικά τους μούτρα. Ο Κόρμπιν έχασε και ξαναέχασε. Ο Σάντερς έχασε και ξαναέχασε. Αν οι κοινωνίες βράζουν, γιατί δεν αποτυπώνεται εκλογικά ο βρασμός τους; Θα πει κανείς αποτυπώθηκε ένας κάποιος βρασμός στην Ελλάδα, στο δημοψήφισμα του ’15. Τι ακριβώς άλλαξε με την ψήφο; Ή αν το πάρει αλλιώς, αν ο Τραμπ είναι οι ΗΠΑ ως παρακμή, ο Ομπάμα φωτισμένος άνθρωπος ήταν. Και πολύ σημαντικό το Obamacare. Δομικότερα στοιχεία του αμερικάνικου συστήματος αγγίχθηκαν όμως; Ξύστηκε καν η επιφάνειά τους;
Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος; Το μόνο που δεν μπορεί είναι να μην αλλάξει. Συνεχώς αλλάζει. Θα είναι το παρόν μας και το μέλλον μας γεμάτο εξεγέρσεις, γεμάτο κοινωνικούς πολέμους; Πόσα παιδιά θα χρειαστεί να ανέβουν ακόμα σε ώμους ανθρώπων που δεν είναι οι γονείς τους;
War on drugs. War on terror. Υβριδικοί πόλεμοι κατά μεταναστών και πόλεμοι με ιούς αόρατους εχθρούς. Μόνο όταν απειλείς να κατεβάσεις τον στρατό σου στους δρόμους, δεν το ονομάζεις πόλεμο κατά των πολιτών σου. Χρειάζεται αλήθεια στρατός όμως για να κηρυχθεί ένας πόλεμος; Μήπως τις τελευταίες δεκαετίες τα κράτη έχουν εξοπλίσει και θωρακίσει τόσο πολύ τα όργανα της τάξης, ώστε οι αστυνομίες είναι -ή εν πάση περιπτώσει όποτε χρειαστεί μπορεί να αποτελούν- ένα είδος στρατού έναντι των πολιτών; Μου είχε κάνει εντύπωση πριν λίγα χρόνια σε μια μίνι σειρά για τον «Κάρλος, το Τσακάλι», μια σκηνή για την επιδρομή στη Σύνοδο των Υπουργών του ΟΠΕΚ στη Βιέννη. Αν η αναπαράσταση είναι σχετικά ακριβής, οι στολές των Αυστριακών αστυνομικών του 1975 οι οποίοι μπαίνουν στο κτίριο για να αντιμετωπίσουν οπλισμένους τρομοκράτες που έχουν αιχμαλωτίσει υπουργούς, συγκρινόμενες με αυτές μιας διμοιρίας ΜΑΤ σε οποιαδήποτε αθηναϊκή διαδήλωση, θυμίζουν στολές προσκόπων σε εκδρομή. Τώρα να βγούμε στην Αθήνα να κάνουμε μια βόλτα θα δούμε αραγμένους ή εποχούμενους πάνοπλους ρόμποκοπ. Δεν είναι στρατός. Είναι η αστυνομία μιας δυτικής αστικής δημοκρατίας το 2020.
Μπορεί να αλλάξει ο κόσμος; Το μόνο που δεν μπορεί είναι να μην αλλάξει. Συνεχώς αλλάζει. Μπορεί να αλλάξει δημοκρατικά και ειρηνικά προς το καλύτερο, το κοινωνικά δικαιότερο, το πιο ισόνομο, ή με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί; Και ποιος είναι ο κάτοχος της μεγαλύτερης φωτιάς και των ισχυρότερων μαχαιριών; Τι εμποδίζει τις δημοκρατίες να οδηγούνται σε ανακατανομή του πλούτου προς τα κάτω, σε μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, σε κοινωνική ειρήνη; Θα είναι το παρόν μας και το μέλλον μας γεμάτο εξεγέρσεις, γεμάτο κοινωνικούς πολέμους; Πόσα παιδιά θα χρειαστεί να ανέβουν ακόμα σε ώμους ανθρώπων που δεν είναι οι γονείς τους, για να φωνάξουν ότι ο μπαμπάς τους και η μαμά τους άλλαξαν τον κόσμο, πριν ο κόσμος αλλάξει προς το καλύτερο;
