Είναι αυτό το κείμενο μια κατάθεση οργής, ψυχής ήθελα να πω, από τον υποφαινόμενο που απεχθάνεται την Πρωταπριλιά και ό,τι συνεπάγεται με την αναφορά μας σε αυτή τη μέρα; Είναι.
Η Πρωταπριλιά λοιπόν είναι η μόνη αρχή μήνα, όπου σε ένα φαντασιωσικό πλαίσιο επιτρέπεται να πούμε ψέματα, να κάνουμε φάρσες και γενικά να τεκνοθετήσουμε για μία μέρα το χιούμορ και την αισθητική του Μάρκου Σεφερλή. Και αφού πούμε ή κάνουμε τη μαλακιάρα μας μπορούμε να θεωρήσουμε αυτόματα ότι η λέξη Πρωταπριλιά μας εξιλεώνει αν την ψελλίσουμε. Δεν θέλω να είμαι γκρινιάρης, αλλά αν θα χρειαστεί θα γίνω και θα πω ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν ισχύει και σίγουρα δεν θα έπρεπε να είναι κοινωνικά αποδεκτό να συμμετέχει κάποιος στους εορτασμούς αυτής της μέρας. Πριν σχολιάσουμε όμως τον λόγο, θέλω να σκεφτούμε όλοι μαζί τι ξέρουμε πραγματικά για την Πρωταπριλιά και πώς προσγειώθηκε στις ζωές μας.
Κάποιοι ιστορικοί διατείνονται ότι η Πρωταπριλιά έχει τις ρίζες της πίσω στο 1582, όταν η Γαλλία έκανε την αλλαγή από το Ιουλιανό ημερολόγιο στο Γρηγοριανό, μεταφέροντας την έναρξη κάθε νέου χρόνου από τις αρχές του Απρίλη που είναι κοντά στην εαρινή ισημερία και σηματοδοτούσε μέχρι τότε την αρχή της νέας χρονιάς, στην πρώτη του Γενάρη. Κάποιοι «ευκολόπιστοι» της εποχής δεν είχαν καταλάβει ότι η Πρωτοχρονιά είχε μεταφερθεί μερικούς μήνες νωρίτερα και τη γιόρταζαν ακόμα την Άνοιξη, με αποτέλεσμα να τους αποκαλούν ανόητους (April’s Fools δηλαδή που είναι και η αγγλική ονομασία της Πρωταπριλιάς).
Άλλοι λένε ότι η Πρωταπριλιά έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ρώμη, στον εορτασμό της Hilaria, μια μέρα που γιόρταζαν οι φανατικοί της Κυβέλης, κατά την οποία ντύνονταν και κορόιδευαν τους συμπολίτες τους και είχε έμπνευση από τους αιγυπτιακούς μύθους της Ίσιδος, του Όσιρι και του Σετ. Άλλοι πάλι διατείνονται ότι η Πρωταπριλιά είναι η μέρα που γιορτάζουμε το γεγονός ότι η Μητέρα Φύση μας «κοροϊδεύει» με τις απρόβλεπτες αλλαγές του καιρού, δεδομένου ότι είναι κοντά στην έναρξη της άνοιξης και την εαρινή ισημερία και το κλίμα είναι πιο αλλοπρόσαλλο από κάθε άλλη περίοδο του χρόνου.
Πώς από τα παραπάνω λαογραφικά στοιχεία καταλήξαμε στη σύγχρονη ιστορία να έχει μείνει ως μία μέρα που μπορούμε να λέμε ψέματα και να κάνουμε αστεία και φάρσες σε ανθρώπους, χωρίς συνέπειες θεωρητικά, το αποδίδουμε στην τραγική ανθρώπινη φύση μας που παίρνει κάτι και το τραβάει από τα μαλλιά μέχρι να «ξεχειλώσει», να «πεθάνει» και να καταντήσει γελοίο, κάτι σαν τις επιλογές των ιθυνόντων των ελληνικών καναλιών που αποφάσισαν ότι η λέξη «πάνελ» χρειαζόταν να υπάρχει και εκτός του λεξιλογίου των κατασκευών ή ότι το 2022 οι εκπομπές με φάρσες είναι ό,τι καλύτερο μπορούν να προβάλλουν από τις συχνότητες τους κάνοντας την Πρωταπριλιά να παίζει σε αιώνια λούπα.
Είναι λοιπόν πολύ πιθανόν αυτή η ανάγκη μας για επαναλήψεις στα συμπεριφορικά μοτίβα και η προσκόλληση στην κοινωνική παράδοση χωρίς φίλτρα, να διαιώνισε αυτή τη μέρα εφιάλτη. Αναφερόμενοι σε μερικές «ιστορικές» -το επίθετο εδώ χρησιμοποιείται καταχρηστικά- φάρσες να πούμε πως το BBC το 1957 έδειξε ανθρώπους στην Ελβετία να μαζεύουν noodles από τα δέντρα, μιας και σύμφωνα με το Πρωταπριλιάτικο αστείο τότε, οι Ελβετοί αγρότες είχαν ρεκόρ παραγωγής ζυμαρικών, ενώ ο 1992 ένας ηθοποιός πάγωσε τους Αμερικανούς προσποιούμενος τον Richard Nixon, ανακοινώνοντας δημόσια την πρόθεση του να ξαναβάλει υποψηφιότητα για πρόεδρος προκαλώντας «εγκεφαλικά» στον λαό που έχει καταγράψει στην συνείδηση του τον κύριο Richard ως έναν από τους χειρότερους προέδρους στην ιστορία του. Αλλά δεν χρειάζεται να αναφερθούμε σε ιστορικά περιστατικά, καθώς όλοι έχουμε ζήσει μεγαλώνοντας cringe στιγμές από πρωταπριλιάτικα αστεία που μας έχουν εκνευρίσει ή μας έχουν κάνει να νιώσουμε άβολα, αλλά έχουμε συγκρατήσει τα συναισθήματα μας και έχουμε χαμογελάσει προσποιούμενοι ότι είναι ΟΚ αυτό που μόλις βιώσαμε.
Οπότε μια αναδρομή στη μνήμη μας αρκεί να σκεφτούμε γιατί η Πρωταπριλιά είναι η χειρότερη μέρα του χρόνου, χειρότερη από τη Blue Monday, την πιο μελαγχολική Δευτέρα της χρονιάς, χειρότερη από την Καθαρά Δευτέρα που πρέπει να προσποιηθούμε ότι η λαγάνα και το φαγητό των Κούλουμων είναι ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η μεσογειακή κουζίνα, χειρότερη από την 11η Σεπτεμβρίου, τη μέρα που συνήθως ξεκινούσαν τα σχολεία και τελειώναν οι καλοκαιρινές διακοπές μας ως παιδιά, χειρότερη από κάθε άλλη μέρα που ίσως έχουμε στο μυαλό μας ως μία τυπικά απαίσια μέρα.
Η Πρωταπριλιά φανερώνει κυρίως την αμετροέπεια του ανθρώπινου είδους και την παντελή έλλειψη ενσυναίσθησης πολλών ανθρώπων. Από φάρσες στα όρια του σαδισμού μέχρι «αστεία» ψέματα που θυμίζουν χιούμορ Δελφιναρίου, όλες οι εορταστικές «εκδηλώσεις» της ημέρας αυτής προκαλούν συνέπειες που εκτείνονται στο φάσμα από ψυχική αναστάτωση μέχρι άβολη παγωμάρα. Είναι η μέρα που πρέπει ξαφνικά να δεχτεί κανείς το φημολογούμενο χιούμορ του καθενός ακόμα και αν η σχέση των δύο προσώπων δεν υπάρχει με όρους φιλικούς. Και όλα αυτά με την «απειλή» να χαρακτηριστεί κάποιος υστερικός ή κοινωνικά απροσάρμοστος αν απλά δεν επιθυμεί να είναι μέρος ενός αστείου που δεν βρίσκει αστείο – και κυρίως δεν είναι αστείο – και απλά θέλει να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς να ενοχλεί κανέναν.
Σε αυτή τη φρενίτιδα έχουν συμβάλει καθοριστικά και τα media που εδώ και χρόνια δημοσιεύουν κάθε Πρωταπριλιά ψευδείς ειδήσεις με σκοπό να φανούν ότι συμμετέχουν στην κοινωνική ανάγκη της ημέρας για κακό χιούμορ και στο τέλος να τις διαψεύσουν ως αστεία της Πρωταπριλιάς, αλλά σε μία εποχή που στα media υπάρχουν τόσα fake news που διακινούνται και κάθε μέρα φαίνεται σαν Πρωταπριλιά, ποιο είναι πραγματικά το νόημα να εορταστεί μια τέτοια μέρα; Και κάπως έτσι φτάνουμε σε ένα άλλον έναν λόγο που κάνει την Πρωταπριλιά ανόητη, περιττή και ανυπόφορη: οι «αστείες» αναρτήσεις από εταιρίες, ειδικά στην εποχή των social media.
Το πραγματικό αστείο είναι ότι ζούμε τόσα χρόνια κάτω από τον καπιταλισμό και δεν έχουμε επαναστατήσει, ενώ μας προκαλεί συλλογικό τραύμα και μας καταπιέζει με τρόπους που δεν θα αναφέρουμε σε αυτό το κείμενο, οπότε οι εταιρίες που συντηρούν και εξυπηρετούν αυτό το κοινωνικοοικονομικοπολιτικό σύστημα δεν χρειάζεται να παίζουν με τον πόνο μας προσποιούμενες ότι έχουν χιούμορ – που δεν έχουν, μιας και οι περισσότερες από αυτές τις πρωταπριλιάτικες ενέργειες είναι από σαχλές και ηλίθιες μέχρι φτωχές σε αισθητική και πρωτοτυπία.
Εν κατακλείδι θέλω να ζητήσω από όλους να κάνουμε το πρώτο βήμα για μία καλύτερη κοινωνία με πραγματικό χιούμορ απαρνούμενοι τα φτωχά και ανέμπνευστα αστεία της Πρωταπριλιάς που φέρνουν ανθρώπους σε δύσκολη θέση και τους αναγκάζουν να ανεχτούν συμπεριφορές που αγγίζουν και ξεπερνούν τα όρια του επιθέτου «κακοποιητικός» αποδεικνύοντας την έλλειψη σεβασμού για τα συναισθήματα, τη διάθεση και την προσωπικότητα τους. Η συμμετοχή στην Πρωταπριλιά δεν είναι ένδειξη cool προσωπικότητας με χιούμορ, αλλά μία αυτοταπείνωση που φέρνει στην επιφάνεια το γεγονός ότι δεν υπάρχει λόγος να συντηρούμε όλες τις παραδόσεις πάση θυσία και ότι οι άνθρωποι δεν είναι υποχρεωμένοι μια συγκεκριμένη μέρα να είναι εκεί για τις διαθέσεις του καθενός που θεωρεί ότι ο κόσμος γύρω του επιβάλλεται να δεχτεί αυτό που ο ίδιος ορίζει ως αίσθηση του χιούμορ.
