Τους έχουμε δει στις ταινίες. Πρωταγωνιστές σε όλες όσες η ιστορία δεν διαδραματίζεται στο λαμπερό Λονδίνο. Οι ήρωες του Κεν Λόουτς, ο Τζο από Το Όνομα Μου Είναι Τζο, ο δεκαεξάχρονος από το Sweet Sixteen, η αντροπαρέα που αποφάσισε να γδυθεί στο Full Monty. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που είδαν τα δικαιώματά τους να περιορίζονται και τις δουλειές τους να χάνονται κατά τη διάρκεια του φιλελεύθερου οράματος της Μάργκαρετ Θάτσερ. Όλοι αυτοί που παρακολουθούν το ίδιο έργο ξανά, αφού η κρίση χρέους και η τόνωση της ανταγωνιστικότητας επιβάλλει χαλάρωση των εργασιακών κεκτημένων. Όλοι αυτοί που ήταν αόρατοι για τα παιδιά από το City, που οι απεργίες τους ήταν «κάτι μακρινό» και γινόταν στο Βορρά, μακριά από τη μυρωδάτη πολυπολυτισμικότητα της Oxford Street. Αυτή είναι η εργατική τάξη και το BRexit είναι η εκδίκηση της.
Ένας πολύ καλός φίλος εξαργυρώνει εδώ και λίγα χρόνια τις σπουδές του με μια αξιόλογη θέση στον χρηματοπιστωτικό τομέα του Λονδίνου. Μέχρι και πριν λίγο καιρό, τα πράγματα φυσάγανε. Το City εξαιτίας της σταθερότητας της στερλίνας είχε γίνει η γη της επαγγελίας για όσους δεν εμπιστεύονταν ή ήθελαν να κλονίσουν την αξία του ευρώ. Είναι γνωστό πως η Αγγλία έγινε ένας τόπος όπου μπορούσαν να τοποθετηθούν με ασφάλεια είτε σε ρευστό είτε σε ακίνητα τα χρήματα των ανθρώπων που ένιωθαν ότι κινδυνεύουν από το ευρωσύστημα. Η παρατεταμένη λιτότητα, το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά κυρίως η κρίση του ευρώ έδινε ξανά στην αγγλική οικονομία τη χαμένη αυτοπεποίθησή της. Μαζί και οι μετανάστες με ευρωπαϊκό διαβατήριο (ή χωρίς) που έσπευδαν να βρουν στο Νησί τη λύση για την παρατεταμένη ανεργία που υπήρχε στην χώρα τους. Έτσι και ο Κώστας, ο φιλος που λέγαμε πριν.
Φαντάζομαι ότι είναι ένα ερώτημα που του τίθεται συνέχεια: τι θα πάθετε εσείς που ζείτε ήδη και δουλεύετε στο Ηνωμένο Βασίλειο αν κερδίσει η πλευρά του «έξω»; «Στην ουσία οι Ευρωπαίοι δεν θα επηρεαστούν καθόλου. Επίσης αν είσαι εκεί πάνω από 5 χρόνια μπορείς να κάνεις αίτηση και να πάρεις την ιθαγένεια. Πιθανότατα θα υποτιμηθεί η λίρα, κάπου στο 20%. Αυτό σημαίνει ότι όποιος ήθελε να επιστρέψει στην εστία του θα το έκανε χωρίς ένα σημαντικό ποσό από τα χρήματά του. Αναγκαστικά, θα πέσουν οι ρυθμοί της οικονομίας, πράγμα που θα επηρεάσει την αγορά εργασίας. Η ανεργία θα οδηγήσει αρκετούς ν’ αποχωρήσουν το νησί», είναι συνοπτικά η απάντησή του. Μετά, αστειευόμενος και off the record έκανε μια νοστραδαμική εκτίμηση. Αλλά λέω να μην το τηρήσω και να σας την αποκαλύψω. «Θα γίνει και άλλο δημοψήφισμα στη Σκωτία και θα φύγουν. Θα φύγουν και οι Καταλανοί στην Ισπανία, θα βγει ο Τραμπ και ο πλανήτης θα καταστραφεί». Παράλογο; Όχι και τόσο, αφού αν κάνετε ένα πέρασμα στα ειδησεογραφικά sites θα δείτε πως όλα τα παραπάνω βρίσκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην ημερήσια διάταξη της επκαιρότητας.
Φεύγουμε λίγο από τη Μεγάλη Βρετανία και πάμε στην Αμερική. Πριν από λίγους μήνες το περιοδικό Atlantic προσπάθησε να εξηγήσει γιατί οι Ρεπουμπλικάνοι ψηφίζουν τον Ντόναλντ Τραμπ, αυτό το άξεστο φασιστοειδές, για να διεκδικήσει το χρίσμα για τις προεδρικές εκλογές. Ο αρθρογράφος ισχυριζόταν στην αρχή σε μια έρευνα πολλών χιλιάδων λέξεων πως οι πραγματικά εξοργισμένοι άνθρωποι στις ΗΠΑ, δεν είναι οι πολύ φτωχοί, δεν είναι αυτοί που ανήκουν σε άλλες φυλές, δεν είναι τα καλοστημένα παιδάκια που καταλαμβάνουν την Wall Street, καπνίζοντας μαριχουάνα και γράφοντας πλακάτ εναντίον της οικονομικής ανισότητας, αλλά οι λευκοί, της εργατικής και μεσαίας τάξης, που σηκώνουν το τηλέφωνο και όταν καλούν μια δημόσια υπηρεσία ακούν να τους λέει η τηλεφωνήτρια να πατήσουν το «1» αν θέλουν να μιλήσουν στ’ αγγλικά.
Το πρόβλημα είναι ότι το αντι-σύστημα δεν προέρχεται πια τόσο από τ’ αριστερά αλλά από τα δεξιά, άδολα, πατριωτικά αισθήματα. Ο εθνικισμός είναι και πάλι εδώ στις ανεπτυγμένες δυτικές πολιτείες.
Οι μεγάλοι ανασφαλείς (μέσα στην ασφάλειά τους) του πλανήτη που ψάχνουν συνεχώς τρόπους να τιμωρήσουν νόμιμα το πολιτικό σύστημα που δεν τους δίνει αυτά που τους υπόσχεται. Αυτή, η κόντρα-ψήφος στο σύστημα ενέχει ένα ρίσκο που τελικά το παίρνουν. Ο ψηφοφόρος πιστεύει ότι ο υποψήφιος θα συνετιστεί στις δημοκρατικές διαδικασίες (περίπτωση Τσίπρα) ή θα ξεφύγει (τραβηγμένο, αλλά ωστόσο η περίπτωση Χίτλερ). Το πρόβλημα είναι ότι πια το αντισύστημα δεν προέρχεται τόσο από τ’ αριστερά αλλά από τα δεξιά, άδολα, πατριωτικά αισθήματα. Ο εθνικισμός είναι και πάλι εδώ στις ανεπτυγμένες δυτικές πολιτείες.
Αυτά όμως δεν κατέβηκαν από τον ουρανό. Οι Ρεπουμπλικάνοι για να χτυπήσουν το φαινόμενο Ομπάμα, άλλαξαν τελείως τη ρητορική τους για τη μετανάστευση, έγιναν πιο σκληροί απέναντι στις μειονότητες, δημιούργησαν το Tea Party και μετά κατέληξαν στον Τραμπ. Όσο εύκολο είναι να χτίσεις μια ακραία ιδεολογία άλλο τόσο δύσκολο είναι να την γκρεμίσεις. Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας έβαλε σε δύο εκλογικές διαδικασίες σημαία του το δημοψήφισμα για να βγει απέναντι στους Εργατικούς, έγινε πιο σκληρός για να περιορίσει τη δυναμική του Φάρατζ και των εθνικιστών του Ukip, κατηγόρησε για όλα τα δεινά την Ευρωπαϊκή Ένωση και την εσωτερική μετανάστευση στους κόλπους της και καλλιέργησε, για εσωτερικούς λόγους, την αντίληψη ότι μόνοι μας θα τα πάμε καλύτερα. Και μετά μια μέρα, αφού διαπραγματεύτηκε με την ΕΕ, γύρισε και τους είπε «παιδιά, μια χαρά είναι η Ένωση και όποιος θέλει να φύγει είναι τρελός, ρατσιστής και ανώριμος». Δεν υπάρχει τέτοια καταγεγραμμένη δήλωση αλλά περιγράφει τα βασικά επιχειρήματα των υπέρ της παραμονής.
«Είμαστε ανώριμοι επειδή φοβόμαστε;» είναι η εξοργισμένη απάντηση των οπαδών του Out.
Τρελούς, ρατσιστές, ανώριμους; Έτσι αποκαλούν δηλαδή την αγγλική περίπτωση των εξοργισμένων Βρετανών, που ανήκουν στην εργατική και μικρομεσαία τάξη, τις δύο δηλαδή κοινωνικές ομάδες που έχουν δεχθεί τα τελευταία χρόνια τη μεγαλύτερη επίθεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όσοι παίρνουν 3,60 και είναι συνειδητοποιημένοι ότι θα φτάσουν μέχρι τις 4,00 λίρες και βλέπουν τελικά να καταλήγουν στις 3,00, τους έρχεται η ζωή ανάποδα. Και μετά να τους αποκαλείς τρελούς, πάει πολύ και είναι ηλίθια στρατηγική. Το είδαμε με τους Μένουμε Ευρώπη, που ενώ όπως φάνηκε και εκ του αποτελέσματος ήταν η λογική επιλογή στο δικό μας referendum, ο τρόπος που υποστηρίχθηκε οδήγησε πολύ κόσμο να κινηθεί εναντίον της. Αλλά μαθαίνει κανείς από το παρελθόν;
Ο Ναίτζελ Φάρατζ μπροστά από ένα ντροπιαστικό billboard. Το οποίο, όμως, και στην Μεγάλη Βρετανία ενεργοποιεί τα κατώτερα ένστικτα των ψηφοφόρων…
Την ημέρα που γραφόταν το κείμενο δολοφονήθηκε λίγο έξω από το Λιντς, η υπέρμαχος του BRemain και βουλευτής των Εργατικών Τζο Κοξ από έναν παρανοϊκό που συμμετείχε ενεργά σε ακραίες πατριωτικές/εθνικιστικές οργανώσεις. Σε αυτές δηλαδή που δεν ενδιαφέρεται κανείς αν ψυχική σου κατάσταση είναι τέτοια ώστε να μπορείς να διαχειριστείς καταστάσεις κοινωνικής πόλωσης. Οι μετρήσεις μετά το τραγικό περιστατικό και κάποιες ατυχείς στιγμές όπως η φρικαλέα αφίσα του Φάρατζ δείχνουν πως η «παραμονή» είναι αυτή που παίρνει κεφάλι. Το γεγονός αποδεικνύει περίτρανα πως η ψήφος δεν βασίζεται στη λογική αλλά στη διάθεση του κόσμου να μαυρίσει έναν κόσμο που την ενοχλεί. Όπως και να το κάνουμε, η 23η Ιουνίου είναι μια ακόμη σημαντική μέρα για την Ευρώπη που παλεύει να μείνει ενωμένη. Ακόμα και να μείνουν οι Άγγλοι κάποιοι άλλοι θα πάρουν τη σειρά τους. Με δόγμα τους ισοσκελισμένους κρατικούς προϋπολογισμούς δεν κάνεις «Ένωση», αλλά εταιρεία που εξυπηρετεί τους λίγους έναντι των πολλών.
