Συμμετέχεις στην Ελιά που προτάσσει σαν κεντρικό σύνθημα στις Ευρωεκλογές αυτό το εκβιαστικό δίλημμα που έβαλε ο Βαγγέλης Βενιζέλος. Δεν είναι λίγο παράδοξο, από τη μία να λες ότι εγγυάσαι την κυβερνητική σταθερότητα, και από την άλλη να λες ότι αν δεν πάρεις υψηλά ποσοστά, φεύγεις και διαλύεις την κυβέρνηση; Κατ’ αρχάς, να πούμε ότι η Ελιά έχει στρατηγική θέση στο πολιτικό σύστημα γιατί είναι εγγυητής της πολιτικής σταθερότητας. Αυτό το θέλει η κοινωνία, έχει αποδείξει μέσα στην κρίση ότι πάντα βγάζει κοινωνικές πλειοψηφίες που θέλουν το ευρώ, θέλουν σταθερότητα, δηλαδή έναν πιο συμβατό εκλογικό κύκλο, και θέλουν και συνεργασία. Αυτά αποτυπώνονται στις εκλογές και το ΠΑΣΟΚ και η Ελιά τώρα σαν σχήμα για τις εκλογές, το έχουν υπηρετήσει. Όλα τα πολιτικά κόμματα στις εκλογές βάζουν διλήμματα. Εγώ νομίζω πως δεν χρειάζεται να βάζουμε τον επιθετικό προσδιορισμό «εκβιαστικό». Το δίλημμα ευρώ-δραχμή είναι ένα πολιτικό δίλημμα που κυριάρχησε στις προηγούμενες εκλογές. Έχει στοιχεία εκβιασμού; Δεν νομίζω. Το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο είναι ένα πολιτικό δίλημμα. Τα πολιτικά διλήμματα είναι διλήμματα, δεν θεωρώ ότι είναι εκβιαστικά ή μη εκβιαστικά. Για παράδειγμα η αριστερά βάζει ένα πολιτικό δίλημμα: ή εμείς ή αυτοί.
Πάντως η αριστερά δεν έβαλε ποτέ το δίλημμα ή δραχμή ή ευρώ. Το δίλημμά της δεν ήταν ή Ευρώπη ή απομόνωση. Ήταν μνημόνιο ή όχι. Η αριστερά βάζει το δίλημμα μνημόνιο-αντιμνημόνιο όμως σε μια χρονική στιγμή που η χώρα έχει δεσμεύσεις, δεν υπάρχουν εναλλακτικές ως προς αυτές και εκ των πραγμάτων αν δεν έχεις να προτείνεις μια εναλλακτική, κινδυνεύουμε πάρα πολύ με μια επιστροφή στο εθνικό νόμισμα. Κάθε φορά στην πολιτική πρέπει να μετράς το ρίσκο αυτού που λες. Για να το μετρήσεις όμως πρέπει να έχεις μια αίσθηση υπευθυνότητας.
Πιστεύεις ότι αν έβγαινε ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνηση, πήγαινε στην Ευρώπη, τους έλεγε τα αιτήματά του, θα του λέγανε οι Ευρωπαίοι αποκλείεται, και αμέσως θα έλεγε πάμε στη δραχμή και δεν θα έκανε τα ίδια που έκαναν οι προηγούμενοι; Εγώ είμαι υποχρεωμένος να κρίνω αυτό που λέει ένα πολιτικό κόμμα προεκλογικά. Γιατί αυτό που λέμε είναι κάτι άλλο. Είναι σαν να λες «λέει αυτό, αλλά εντάξει, δεν το λέει κιόλας». Όχι, εγώ είμαι υποχρεωμένος να κρίνω. Και όταν την εποχή του 2012 – γιατί τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα, έχουν κάνει μια μεταστροφή πολιτικής στο ΣΥΡΙΖΑ – το αίτημα ήταν «την επομένη σκίζω το μνημόνιο», το λέω όπως το λέγανε, έπρεπε να κρίνω αυτό που λέγαν τότε. Πολύς κόσμος έλεγε «σιγά μην το κάνει», αλλά στην πολιτική πρέπει να κρίνεις αυτό που σου λένε εκείνη τη στιγμή. Επανερχόμενος λοιπόν, νομίζω ότι είναι πολιτικά τα διλήμματα, ας μην τα βλέπουμε ως εκβιασμούς. Το θέμα της σταθερότητας είναι σημαντικό, η κυβέρνηση έχει δύο πυλώνες, ένας από αυτούς είναι το ΠΑΣΟΚ. Δικαίως το βάζει (το δίλημμα) το ΠΑΣΟΚ γιατί προφανώς αν η κοινωνία θέλει σταθερότητα θα πρέπει να «επιβραβεύσει» και τους δύο κυβερνητικούς εταίρους, οπότε θα υπάρξει ένα ζήτημα αν ο ένας καταποντιστεί, ενώ είναι παράγοντας σταθερότητας. Τώρα το τί θα συμβεί μετά τις εκλογές είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση, που αφορά και στο ρόλο του ΠΑΣΟΚ.
Αν θες να ψηφίσεις ευρωπαϊκά, μνημονιακά, δεν ξέρω πώς μπορεί καθένας να το σκέφτεται, μέσα στο ευρώ, εντός οικονομικής σταθερότητας κ.τ.λ., γιατί να μην ψηφίσεις Νέα Δημοκρατία και να τελειώνεις; Ποιος ο λόγος να ψηφίσεις Ελιά; Πολύ δίκαιο το ερώτημα και πολύ σωστό. Κατ΄αρχάς, μια παρατήρηση είναι ότι αυτή τη στιγμή όλη σχεδόν η Ευρώπη έχει κυβερνήσεις συνεργασίας, έχει και δεξιά και αριστερά κόμματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι χάνουν την αξία τους τα κόμματα αυτά, τις διαφορές που έχουν και τη διαφορετική ιστορική τους καταγωγή. Το δεύτερο είναι ότι μέσα σε μια κυβέρνηση μπορείς να έχεις πολλές διαφορετικές αντιλήψεις για την πολιτική. Για παράδειγμα, εγώ θεωρώ ότι είμαστε στο μομέντουμ όπου η χώρα σταθεροποιείται και όλοι προσπαθούν να δουν υπό ποιές συνθήκες η χώρα θα αρχίσει ανεβαίνει. Η ανάπτυξη δεν είναι κάτι ουδέτερο. Η ανάπτυξη μπορεί να είναι δίκαιη ή άδικη. Για παράδειγμα, για μένα δεν είναι ανάπτυξη να έρθουν τρεις τέσσερις μεγάλες επιχειρήσεις και να επενδύσουν στην Ελλάδα, αλλά για πολλά χρόνια να μη δημιουργούνται θέσεις απασχόλησης. Δεν είναι ανάπτυξη να έχουμε απλά ένα θετικό, μικρό αριθμό μεγέθυνσης, αλλά να έχουμε την υψηλότερη ανεργία, φτώχια κι ανισότητα στην Ευρώπη. Για μένα δεν είναι ανάπτυξη να δούμε πρώτα πώς θα ευνοήσουμε την επιχειρηματικότητα για να παράξουμε πλούτο, και μετά από εκεί να δίνουμε κοινωνικά μερίσματα με έκτακτο τρόπο και συγκυριακό. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ανισότητες πρώτα, ως προϋπόθεση της ανάπτυξης. Δεν είναι ανάπτυξη το ΑΕΠ να συγκεντρώνεται αποκλειστικά και μόνο σε μια περιοχή και όλες οι άλλες περιφέρειες να είναι οι φτωχότερες της Ευρώπης. Επίσης δεν είναι ανάπτυξη το κοινωνικό κράτος να έχει προσανατολισμό μόνο σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες, και οι εκτός των τειχών, οι outsiders, να υποφέρουν. Άρα υπάρχουν τόσα πολλά ζητήματα που πρέπει να δει η χώρα από δω και πέρα και υπάρχουν τόσο διαφορετικές αποχρώσεις που έχει αξία να δούμε τις διαφορές. Αυτές όμως για να τις κάνουμε πράξη θα πρέπει προφανώς οι προοδευτικές δυνάμεις να αποκτούν ένα μερίδιο στην εξουσία που τους αναλογεί. Αυτό λέω. Υπό αυτή την έννοια πιστεύω ότι η κεντροαριστερά έχει ρόλο σε μια δίκαιη προοπτική από δω και πέρα για τη χώρα.
Το ΠΑΣΟΚ είχε να πει μια καινούρια ιδέα πολύ καιρό. Κάπως να μπορέσει να ανακατέψει την τράπουλα. Γιατί να το θέλουμε ακόμη να υπάρχει και δεν φτιάχνουμε κάτι καινούργιο; Έχει αξία να είμαστε λίγο πιο γενναιόδωροι στο ΠΑΣΟΚ. Δεν αναιρώ την κριτική σου ματιά και δεν θα μπορούσα να το κάνω άλλωστε. Αυτό αποδεικνύει και η εκλογική και πολιτική επιρροή ενός ιστορικού κόμματος. Λίγο πιο γενναιόδωροι με την έννοια ότι έγιναν κάποιες αλλαγές τα τελευταία χρόνια προς μια πιο θετική κατεύθυνση, μεταρρυθμίσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση, μεγαλύτερη διαφάνεια στο πολιτικό σύστημα με τα νέα δεδομένα, αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα με περισσότερη δικαιοσύνη για τις νέες γενιές. Γίναν και κάποια πράγματα που πρέπει απλά να τα αποτιμήσουμε με μια ψυχραιμία. Το πρόβλημα για μένα είναι ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα, από την αριστερά μέχρι τη δεξιά, έχει πάψει αυτή τη στιγμή να διατυπώνει νέες ιδέες. Και εδώ είμαστε σε μια στιγμή όπου χώρα πρέπει να απαλλαγεί από μια διαδικασία που δέχεται, με την έννοια μιας επιβολής από τα έξω προγράμματα προσαρμογής, τα οποία προσπαθεί να υλοποιήσει αλλά με ακοινώνητο τρόπο. Κάνουμε μεταρρυθμίσεις με την κοινωνία απέναντι, δεν κάνουμε μεταρρυθμίσεις με την κοινωνία σύμμαχο.
Η Ιαπωνία είχε μια καινούργια ιδέα, η Αμερική είχε μια καινούργια ιδέα. Υπάρχουν ιδέες, εμείς γιατί προσπαθούμε να κάνουμε αυτό που γίνεται στην Ινδία; Να υπάρξει ένα προϊόν καινοτόμο. Να το πάμε από τα ευρωπαίκά; Η νέα ιδέα είναι, και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν πάμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ζητήσουμε αλλαγές, ότι η ανταγωνιστικότητα και η παραγωγικότητα μιας χώρας δεν περνά μέσα από τη διαρκή μείωση του εργατικού κόστους. Θα μου πεις από που περνά; Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ενεργειακό κόστος στην Ευρώπη και δεν λένε τίποτα οι Ευρωπαίοι. Η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει συστημικό ρίσκο και οι ελληνικές επιχειρήσεις είτε δεν έχουν πρόσβαση σε τραπεζικό λογαριασμό, είτε δανείζονται με τα υψηλότερα επιτόκια, με αποτέλεσμα η αποπληρωμή των χρεών τους να έχει πολύ μεγάλο κόστος. Είναι το ευρωπαϊκό επίπεδο που θέλει αλλαγές, αλλά και στην Ελλάδα. Αλήθεια, μπορεί να γίνει παραγωγική και ανταγωνιστική όταν ένας ξένος επιχειρηματίας γνωρίζει ότι για μια δικαστική απόφαση, θα χρειαστεί 5-6 χρόνια; Οι μεν σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να φτιάξουν τον πολιτικό προσανατολισμό και οι δε σε εθνικό επίπεδο πρέπει να δουν πώς φτιάχνουμε καλούς θεσμούς. Στη χώρα έχουμε βαρεθεί να ψάχνουμε για σωτήρες, ενώ πρέπει να ψάχνουμε για θεσμούς. Αυτό πρέπει να γίνει από τα κάτω. Η δυστυχία του Μνημονίου είναι κατ’εμέ ότι προσπαθούμε να κάνουμε μεταρρυθμίσεις, χωρίς μεταρρυθμιστική κοινωνία. Γιατί γίνεται αυτό; Γιατί πολλές φορές γίνεται αυτοσκοπός και σημαίνει ότι θα συγκρουστώ με τους εργαζόμενους, τις συντεχνίες κλπ. Δημόσιος τομέας αλλάζει χωρίς συμμαχίες; Με οριζόντια μέτρα, έτσι στο πόδι; Όχι. Αλλάζει μόνο με αυτούς που πραγματικά εργάζονται και τους επιβραβεύεις. Όσοι δεν είναι παραγωγοί -έπειτα από την αξιολόγηση- θα δεις τι θα τους κάνεις μετά. Επειδή η έννοια μεταρρύθμιση έχει ξεφτίσει ως έννοια και έχει χάσει την αξία της, σημαίνει κάτι πολύ σπουδαίο, που όμως θα πρέπει να προκύπτει από τα κάτω και να «χωνεύεται» από την κοινωνία.
Σε επίπεδο νοοτροπίας ποσο ευρωπαίοι θέλουμε να γίνουμε οι Έλληνες; Εδώ υπάρχει ένας δυισμός. Στα επίπεδα κουλτούρας μας αρέσει να είμαστε περισσότερο Έλληνες με τα δικά μας ιδιότυπα χαρακτηριστικά. τα οποία άλλοτε δημιουργούν κακούς θεσμούς και άλλοτε έχουν τη δική μας ιδιορρυθμία που μας πηγαίνει μπροστά. Πολιτικά νομίζω ότι είμαστε από τους πιο ευρωπαϊκούς λαούς. Οι Έλληνες παρά τις όποιες αρνητικές απόψεις απέναντι στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια ξέρουμε τι είναι κοινό σημείο αναφοράς, ξέρουμε ότι μετέχουμε σε μία ομάδα κρατών που μπορεί να προάγει τη σταθερότητα, την ασφάλεια και τη δημοκρατία, βλέπουμε τι συμβαίνει γύρω μας, στην Ουκρανία για παράδειγμα. Υπάρχει μία πλειοψηφία στη χώρα η οποία έχει υποστεί ένα τρομακτικό κοινωνικό και οικονομικό πλήγμα και παρ όλα αυτά δέσποσε στην αντίληψή της ότι δεν πρέπει να φύγει από την Ευρωζώνη και την ΕΕ και θα έλεγα ότι οι Έλληνες είναι πολύ ευρωπαϊκός λαός. Δεν ξέρω αν άλλος λαός, Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, αν τους βάζαμε σε μία υπόθεση ασφαλείας να υποστούν αυτά που έχουν υποστεί οι Έλληνες αν θα το άντεχαν.
Νομίζω ότι ήταν μία απάντηση ότι δε μπορούμε άλλο το νόμισμά μας να είναι στα χέρια τα δικά μας ειδικά του πολιτικού συστήματος. Αυτή η ανάγκη να είμαστε στο ευρώ επειδή τόσα χρόνια η Ελλάδα έχει ζήσει ένα κοινωνικό έντονο απομονωτισμό. Εμείς, η νέα γενιά της χώρας, είμαστε από τις πιο ευρωπαϊκές. Μας αρέσει να ταξιδεύουμε. Θεωρούμε πολύ εύκολο να ταξιδεύουμε και θεωρούμε ότι το να πάμε στο Λονδίνο ή το Παρίσι σήμερα είναι σα να πηγαίνουμε σε μία ελληνική πόλη. Μέσα από το διαδίκτυο μας αρέσει να αγοράζουμε υπηρεσίες και τα λοιπά, μαθαίνουμε ξένες γλώσσες. Εμείς νομίζω ότι είμαστε η γενιά της Ευρώπης. Ήταν ανάγκη να μπούμε στο ευρώ γιατί η είσοδος της χώρας στον πυρήνα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ήταν καταρχάς σημείο αναφοράς για τον εκσυγχρονισμό της χώρας για καλύτερους θεσμούς ακόμα και για την οικονομική μεταρρύθμιση της χώρας με την έννοια ότι ένα καλό νόμισμα θα μπορούσε να προσελκύσει ποιοτικό κεφάλαιο, νέες επενδύσεις, νέες θέσεις εργασίες, αλλαγή παραγωγικού μοντέλου, αλλά πάντα στην Ευρώπη όποιες αποφάσεις και αν λαμβάνουν έχουν κόστος και ευκαιρίες, οφέλη και ζημία. Εμείς εδώ αποφασίζουμε να μπούμε στο ευρώ και θεωρούμε ότι επιτυχία είναι η είσοδος και ότι η ιστορία τελείωσε. Αλλά η ιστορία τότε άρχιζε. Δηλαδή, η είσοδος στο ευρώ ήθελε και πέντε – δέκα προσαρμογές στους θεσμούς μας, στην οικονομία μας, οι οποίες δεν έγιναν, με αποτέλεσμα σήμερα ουσιαστικά να αναγκαζόμαστε να κάνουμε όλα αυτά τα πράγματα με πολύ μεγαλύτερο κόστος από ότι θα συνέβαινε πριν. Ποιος ήταν ο μεγάλος ασθενής τα πρώτα χρόνια της Ευρωζώνης; Η Γερμανία. Η Γερμανία, τα πρώτα χρόνια του ευρώ, λέγανε πως στήνουν μία Ευρωζώνη της οποίας η ατμομηχανή είναι ο μεγάλος της ασθενής. Τότε η οικονομία της Γερμανίας ήταν πραγματικά ασθενής.
Εσένα οι φιλοδοξίες σου που σταματάνε; Θέλεις να γίνεις υπουργός; Δεν ξέρω. Μου είναι πρωτόγνωρη εμπειρία. Καταρχάς προφανώς δεν έχω αξιώσεις εκλογής τώρα, αν και δε θα ήταν άσχημο να γίνει καμία έκπληξη στο πολιτικό μας σύστημα, αλλά δεν το έχω σκεφτεί ποτέ. Ο επαγγελματικός μου προσανατολισμός είναι ο ακαδημαϊκός, άλλωστε και η πολιτική για μένα έχει αξία στην περίπτωση που κάποιος θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά όταν έχει ένα στέρεο εργασιακό και επαγγελματικό background.
