Πιστεύει ότι οι Ευρωπαίοι είναι γκάνγκστερ, αυτοσυστήνεται ως «επικούρειος», «scientist» και «παιδί του ήλιου». Γλύπτης, εφευρέτης, ερευνητής, επιστήμονας, αλλά κυρίως ένα ελεύθερο, διονυσιακό, αχαλίνωτο πνεύμα, που ανατέμνει με τον πιο παράδοξο τρόπο την ορατή και μη πραγματικότητα, ο Τakis, ανθρώπινο είδος προς έκλειψη, με υποδέχεται στο σπίτι του στο Κολωνάκι καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο.
Πλησιάζει τα 90, αλλά διατηρεί το νεύρο, το οξύ πνεύμα του προβοκάτορα, τη ματιά που πετάει σπίθες και σε διαπερνάει. Σε άλλες εποχές θα τον αντιμετώπιζαν ως ένα μεγάλο γκουρού, ως ένα μύστη στις συμπαντικές δυνάμεις. Είναι γνωστή η έρευνά του για το μαγνητισμό, η οποία μάλιστα του άνοιξε τις θύρες στο ΜΙΤ, η εμμονή του στην «τέταρτη διάσταση», η πυρετώδης αναζήτηση που έκανε χρόνια για τη χαμένη Ατλαντίδα, τον αιγυπτιακό πολιτισμό και τα ενεργειακά κέντρα του ανθρωπίνου σώματος, φτάνοντας μάλιστα μέχρι του σημείου να αναπτύξει τη δική του εκδοχή για τη γιόγκα, με την ονομασία «Solar Yoga & Cosmic Energy».
Το διεθνές κοινό για την ώρα τον αντιμετωπίζει φανατικά ως ένα κορυφαίο εικαστικό καλλιτέχνη. Υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία γι’ αυτό. Αριθμοί. Εκατό πενήντα χιλιάδες επισκέπτες περάσαν το κατώφλι της έκθεσής του στο Palais de Τοkyo στο Παρίσι, αριθμός ρεκόρ για ζώντα καλλιτέχνη, ενώ οι αναφορές στις πρόσφατες εκθέσεις του συνθέτουν ολόκληρους τόμους (αυτή την περίοδο εκτίθενται έργα του και στη Menil Collection του Τέξας).
Ο Αlfred Pacquement, διευθυντής στο παρελθόν του Centre Pompidou και επιμελητής της έκθεσής σας στο Palais de Tokyo, κάνει λόγο για προσέλευση ρεκόρ. Ποιο στοιχείο από τη δουλειά σας ελκύει περισσότερο; Η ευφυΐα είναι θεϊκή, δεν είναι κάτι πρόχειρο, προέρχεται από το υπερπέραν.
Τι ακριβώς εννοείτε; Οι άνθρωποι οι ευφυείς δεν έχουνε λογική να εξηγήσουν πώς και γιατί είναι ευφυείς. Ούτε εγώ μπορώ να το κάνω, αλλά ξέρω ότι ανήκω σε «άλλο» κόσμο.
Ποιον κόσμο; Δεν είναι ο κόσμος ο καθημερινός. Εδώ δεν τα βγάζω πέρα ούτε ένα τηλέφωνο να κάνω. Δεν ανήκω στον καθημερινό κόσμο. Αυτό είναι κάτι που βγήκε πολύ καθαρό στο έργο μου, γιατί τις περισσότερες φορές οι καλλιτέχνες επαναλαμβάνονται, κοιτάνε τις business ή τη δόξα. Εγώ για έξι χρόνια είχα κλειστεί στο Γεροβουνό. Δεν έτρεξα ποτέ πίσω από δημοσιογράφους, ούτε και πίσω από το χρήμα. Έκανα τη δουλειά μου μόνο. Κάθε μέρα έλεγα «όχι» σε συνεντεύξεις. Και βγήκε αγνό το πνεύμα. Δεν το λέρωσα το πνεύμα. Ειδικά σήμερα ο κόσμος έχει δίψα, έχει ανάγκη να δει κάτι φρέσκο. Είναι βεβαίως γελοίο όταν είσαι σχεδόν 90 και λες «κάνω κάτι φρέσκο» (γέλια). Τελευταία γελάω πολύ μόνος μου…
Γιατί γελάτε; «Γιατί ακούω τις βλακείες αυτές: τα χρέη, το ΔΝΤ, το Grexit. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται εμείς να χρωστάμε λεφτά σε αυτούς. Για ποιο λόγο χρωστάμε λεφτά; Παίξαμε τζόγο; Αφού ξέρανε ότι απ΄τις τσέπες μας δεν θα πάρουν πεντάρα, είμαστε ταπί. Γιατί μας τα δώσαν αυτά τα λεφτά; Ένας απλός οικονομολόγος θα αναρωτηθεί «πώς θα δανείσω ένα μπατίρη, αφού δεν θα τα πάρω πίσω;». Άρα αυτά τα ευρωπαϊκά δάνεια είναι δάνεια κατοχής, «αφού μου χρωστάς, μού ανήκεις». Γκανγκστερική υπόθεση. Είναι γκανγκστερισμός αυτό που κάνει η Ευρώπη εναντίον της Ελλάδας. Είναι γκάνγκστερ!
Αν ήσασταν μέλος της κυβέρνησης, τι ακριβώς θα κάνατε αυτή τη δύσκολη ώρα; Θα έλεγα στους Ευρωπαίους εταίρους να μας πληρώσουν παραπάνω.
Να πληρώσουν για τι; Για την Αφρική. Μέσω ημών έχουν διέξοδο στην Αφρική. Ο Πούτιν τουλάχιστον λέει «θα σας δώσω λεφτά για να περάσω τους σωλήνες του αγωγού». Κύριοι, σας δίνουμε διέξοδο στην Αφρική, που είναι η ήπειρος και η αγορά τού μέλλοντος. Έχετε την πιο εύκολη και σύντομη πρόσβαση σε αυτή. Η Αφρική έχει θησαυρούς. Έχετε δει πιο πλούσια ήπειρο στην υφήλιο σήμερα; Πρέπει λοιπόν να μας πληρώσουν διόδια για την πρόσβαση.
Είστε υπέρ του Δημοψηφίσματος; Φυσικά είμαι υπέρ. Οι Ευρωπαίοι είναι απατεώνες.
Τι θα ψηφίσετε την Κυριακή; Tι άλλο; «Όχι» θα ψηφίσω. Το “Οχι” είναι “Οχι στη λιτότητα”. Γιατί δεν μπορεί αυτό να γίνει καθαρό; Δεν μπορώ να το καταλάβω. Δεν φοβάμαι τίποτα. Ο Βαρουφάκης έχει πολλά ράμματα για τη γούνα τους. Διάβασα τη βιογραφία του στους New York Times και όντως είναι άνθρωπος περιπετειώδης, όπως εγώ.
Σινιάλο του Takis στο Γεροβουνό
Μήπως τον συμπαθείτε τόσο επειδή μοιάζετε; Πάρα πολύ. Έχει φάει τη ζωή με το κουτάλι. Είναι ευφυέστατος. Τους βάζει στην τσέπη του όλους στην Ευρώπη. Και γι’ αυτό τον πετάνε έξω από τα Eurogroup. Τους έπιασε στα πράσα. Και τον μισούν. Τι Ντράγκι, τι Σόιμπλε! Είναι δυνατό να δίνει η κυβέρνηση τόσα λεφτά για την προηγούμενη δόση στο ΔΝΤ; Αυτά τα λεφτά έπρεπε να δοθούν στον ελληνικό λαό. Κι όχι στους γκάνγκστερ. Είναι φρικτό να πληρώνεις αυτόν που σου χρωστάει. Δεν είναι ζήτημα το παρελθόν. Ζήτημα είναι το παρόν. Το παρόν είναι ένα και αδιαπραγμάτευτο: κύριοι, χρωστάτε και ζητάτε να πληρώσουμε εμείς τα χρέη σας; Εκτός κι αν μας ζητάνε να πληρώσουμε επειδή εσείς κάνατε σκατά business. Φταίμε εμείς αν αυτοί δεν είναι καλοί businessmen; Ένας γκάνγκστερ δίνει, δίνει στη γκόμενά του. Τη σκλαβώνει. Κι όταν τη χωρίσει της τα παίρνει όλα πίσω ζητώντας της και τόκο. Υπάρχει ακόμα κάτι. Οι Ευρωπαίοι υποφέρουν από τα πνευματικά χρέη που μας οφείλουν. Το είπε κι ο Φρόιντ: «η Ευρώπη μισεί το ελληνικό πνεύμα». Συμπεριφέρονται σα να μην υπήρχε ποτέ Ελλάδα. Θέλουν να μας έχουν υπηρέτες. Οι προηγούμενες κυβερνήσεις υπάκουσαν. Αυτά τα δάνεια και η λιτότητα κάναν μεγάλο κακό στην Ελλάδα. Τι είναι η Χρυσή Αυγή; Ένα κόμμα απελπισμένων. Ελπίζω πλέον όλος ο κόσμος να πει στους δανειστές «δεν σας θέλουμε και μας χρωστάτε, κύριοι». Έχουμε τον Βαρουφάκη και θα τους αλλάξει τα φώτα.
Ο Τσίπρας; Ο Τσίπρας είναι πολύ σπουδαίο παιδί. Αλλά είναι παιδί, δεν έχει την πείρα του Βαρουφάκη.
Η Ελλάδα των κλειστών τραπεζών, των ασφυκτικών έξωθεν πιέσεων, των νέων διχασμών, μπορεί ως χώρα να έχει μέλλον; Αγάπη μου, μόνο η Ελλάδα έχει μέλλον. Η Ευρώπη πεθαίνει. Εμείς έχουμε πολύ μεγάλο μέλλον. Η Ελλάδα τουλάχιστον στον τομέα της τέχνης προσφέρει στην Ευρώπη. Eίδαν την έκθεσή μου στο Παρίσι 154 χιλιάδες άνθρωποι. Άρα ο Takis προσφέρει. Η Ελλάδα δίνει πνευματικότητα. Άρα γιατί να μην μπορεί να προσφέρει και στα υπόλοιπα; Η ευφυΐα δεν έχει σβήσει σε αυτή τη χώρα. Οι εκθέσεις μου έχουν χαλάσει κόσμο. Ε, αυτό με δικαιώνει. Και είναι φυσικό. Ο άνθρωπος όταν δει κάτι που δεν είναι εμπορικό και είναι πνεύμα καθαρό, το καταλαβαίνει. Τα έργα μου απευθύνονται στον μαγνητισμό του θεατή. Προσεγγίζοντάς τα εισπράττεις τον μαγνητισμό, που εγώ ονομάζω τέταρτη διάσταση.
Εδώ τώρα, αυτή τη στιγμή, μεταξύ των δυο μας, υπάρχει και ανταλλάσσεται μαγνητισμός. Αυτό είναι η τέταρτη διάσταση. Ο μαγνητισμός ισορροπεί το άτομο. Κι εγώ πάντα χρειαζόμουν αρκετή ισορροπία. Πιστεύω –και έχω γράψει και πολλά χειρόγραφα σχετικά- ότι δεν είμαστε ανεξάρτητοι από το υπερπέραν. Την ευαισθησία στο μαγνητισμό, δεν την έχω μόνο εγώ, την έχει όλη η ανθρωπότητα. Ακόμα και τα φυτά και τα ζώα έχουν ευαισθησία στις κοσμικές δυνάμεις που έρχονται στον πλανήτη μας.
Αυτό που συμβαίνει με το έργο μου λοιπόν είναι μια μαγνητική επικοινωνία. Εισχωρεί ο μαγνητισμός στον άνθρωπο με τον τρόπο που εισχωρεί η μουσική. Τα έργα που δεν έχουν τέταρτη διάσταση είναι για τα σκουπίδια. Τέταρτη διάσταση δεν είναι μόνο ο μαγνητισμός. Είναι κι ο ήχος, είναι κι ένα σχέδιο μαέστρικο, όταν έχει μια κίνηση που εισχωρεί μέσα σου. Πρέπει όταν κοιτάς ένα έργο να έρχεται αυτό προς εσένα και όχι να πηγαίνεις εσύ σε αυτό. Πρέπει όμως να έχει ζωή το σχέδιο. Δείτε την Γκερνίκα. Ο Πικασό έκανε τέταρτη διάσταση. Έκανε ένα έργο που ερχόταν πάνω σου. Ο Βαν Γκογκ επίσης, ο Γκρέκο, ο οποίος έκανε τέταρτη διάσταση πολύ πιο σύγχρονη από την εποχή του. Δημιούργησα κι εγώ πολλές αγωνίες στους εμπόρους, γιατί διακινούν πολλή σαβούρα. Ένα έργο χωρίς τέταρτη διάσταση δεν είναι έργο. Πρέπει να το πετάξουν!
Γλυπτά του Takis στο Γεροβουνό
Στο εξωτερικό το έργο σας αναγνωρίζεται. Στην Ελλάδα η πρόσφατη αναφορά σε αυτό έγινε με αφορμή την αποκαθήλωση των σινιάλων σας από τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Υπάρχει μια αναντιστοιχία. Πού οφείλεται; Τα έργα μου τα ξηλώσαν και από τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και από τη Γλυπτοθήκη. Στην Ελλάδα με καταδιώκουν, την ώρα που έξω συνεχώς με ζητάνε –όπως τώρα στην Ιαπωνία, στην Tate στο Λονδίνο…
Γιατί σας καταδιώκουν στην Ελλάδα; Γιατί αγαπάω πολύ τις γυναίκες (γέλια). Κοιτάξτε, όλα αυτά είναι λεπτομέρειες για ένα scientist. Εγώ δεν έχω πικρία. Καταδιώκουν ένα ζωντανό πνεύμα. Γιατί εγώ είμαι ζωντανό πνεύμα. Δεν κάνω συμβιβασμούς. Όλοι κάνουν συμβιβασμούς. Όταν η αγαπητότατη Μελίνα Μερκούρη μου είπε «Τάκη, θέλω τη βοήθεια σου, έλα να με βοηθήσεις γιατί είναι πολύ άσχημα τα πράγματα», της απάντησα «Μελίνα μου, εγώ σε υπουργού γραφείο δεν πηγαίνω».
Αν ξαναγεννιόσασταν θα ασχολιόσασταν με τα ίδια πράγματα; Αν είχα την ίδια μαγνητική ευαισθησία, ναι. Γιατί λόγω αυτής της ευαισθησίας βρέθηκα στο ΜΙΤ και με κάλεσαν στα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου να κάνω lectures. Αν είχα αυτή την ευαισθησία λογικά θα έκανα τα ίδια.
Συνεχίζετε να ξυπνάτε και να κάνετε δεήσεις στον ήλιο, όπως κάνατε στο Γεροβουνό (στο ερευνητικό ίδρυμά του, το ΚΕΤΕ, στο Καματερό); Η Δεινοκράτους προσφέρεται; Φυσικά. Κάνω στην ταράτσα καθημερινά επικλήσεις. Πρώτα απ’ όλα κάνω άσκηση. Ανεβαίνω εκατό πενήντα σκαλιά προς το Λυκαβηττό. Ανέβαινα 300, αλλά και με τα 150 είμαι ικανοποιημένος. Μετά παίρνω τροφή από τον ήλιο. Δεν τρώω πολύ. Τρώω ελάχιστα και δεν παχαίνω, ούτε αδυνατίζω. Τρώω ήλιο. Το πρωινό μου είναι ήλιος.
Αυτό είναι το ελιξήριο της νεότητάς σας; Ο ήλιος και η γιόγκα. Διάβασε αυτό το εγχειρίδιο (μου δίνει το έργο του). Πρέπει να κάνεις γιόκα κι εσύ.
Καπνίζετε πάντως πολύ. Ασταμάτητα. Kαι πίνω ουίσκι. Εγώ υποψιάζομαι πολύ τους ανθρώπους που δεν πίνουν.
Ο μεγαλύτερος εθισμός σας παραμένει το τσιγάρο; Τα ωραία βυζιά. Μικρά, μεγάλα, μεσαία. Ε, τι άλλο να κάνω στην ηλικία μου; Δεν έχω εθισμό στο βάθος. Διασκεδάζω. Πίνω. Καλύτερα να πεθάνω παρά να κόψω το τσιγάρο. Και στο κάτω κάτω έζησα πολύ. Τόπος στους νέους. Είμαι χορτασμένος.
Ερωτικά χορτασμένος; Με το παραπάνω. Εκεί μάλιστα το παράκανα. Κάποια στιγμή είπα στον εαυτό μου «τι είσαι, working class έμβολο;». Η libido είναι ένα 99% λέει ο Φρόιντ. Μπανιστήρι κάνω πια. Ευτυχώς γύρω μου έχω γυναίκες που έχουν ωραία βυζιά.
Ανατρέχετε συχνά στον Φρόιντ. Μα, δεν είπε και πράγματα που δεν είναι σωστά. Είναι πολύ σωστός. Στην ανάλυση για τον «Οιδίποδα» έκανε μόνο λάθος.
Τι αγαπήσατε περισσότερο στη ζωή σας; Τις γυναίκες, αγάπη μου. Τις αγάπησα πολύ κι ακόμα τις αγαπώ. Η γυναίκα είναι το πιο ωραίο ον στην υφήλιο.
Υπάρχει κάτι για το οποίο να έχετε μετανιώσει στη ζωή σας; Για το ότι δεν «έφυγα» πιο μπροστά από τους φίλους μου. Με τους φίλους μου δεν είμαι πιστός, είμαι αθάνατος. Δεν είμαι πιστός με τα λαμόγια και τους απατεώνες. Πέθαναν, γαμώτο, και εγώ συνεχίζω και δουλεύω. Δουλεύω διαρκώς. Καταντά too much όμως.
Διαβάζετε; Πολύ. Και τι διαβάζω τώρα; Αριστοφάνη. Αριστούργημα! Τον διαβάζω πολλές φορές. Ξανά και ξανά. Και Λουκιανό.
Σινιάλα του Takis στο Γεροβουνό
Τι είναι αυτό που ανακαλύπτετε στις αριστοφανικές κωμωδίες; Τα λέει ωμά, παιδάκι μου. Πρέπει να τον ξαναδιαβάσεις. Ο Αριστοφάνης είναι αθάνατος. Όλες οι εποχές βρίσκονται σ’αυτόν. Βεβαίως, παρουσιάζει πολύ πιο ελεύθερες κοινωνίες απ΄τις σημερινές. Εμείς είμαστε Εβραίοι πια, γιατί έχουμε μια εβραϊκή θρησκεία, ενώ είχαμε μια υπέροχη πολυθεϊστική.
Σε ποιο θεό πιστεύετε; Στον Ήλιο. Τον βλέπω. Ο ήλιος είναι ο μεγαλύτερος θεός για την ανθρωπότητα. Κι εγώ είμαι γιος του. Δεν πιστεύω στο θάνατο, όπως ο Επίκουρος. Είμαι πολύ επικουρικός. Sex and pleasure!
Γιατί αλήθεια επιστρέψατε στην Ελλάδα; Γύρισα όταν άρχισα να τρώω από τη δουλειά μου και δεν είχα ανάγκη περισσότερο τη Γαλλία. Έζησα και στο Παρίσι και στο Λονδίνο και στο Βερολίνο και στην Αμερική. Είμαι πολίτης του κόσμου, ένας από τους πρώτους πολίτες του κόσμου. Αλλά αυτά είναι ολόκληρη βιογραφία. Δεν θα τα πούμε όλα τώρα.
Αν ξαναγεννιόσασταν σε ποια χώρα θα θέλατε να συνέβαινε; Εδώ. Στο Γεροβουνό. Στα Πατήσια. Στην Αίγυπτο πήγαινα συνέχεια 17 χρόνια. Η Αίγυπτος είναι δίπλα μας. Η Αττική όμως ήταν η ωραιότερη περιοχή.
Δεν είναι πια; Δυστυχώς, η Αθήνα με αυτή την κρίση έχει γίνει ανυπόφορη. Το Κολωνάκι είναι άδειο. Μην κοιτάς που επιβιώνουν κάποιοι. Ο κόσμος είναι σε κακή κατάσταση. Υπήρχε και μια ωραία Αθήνα κάποτε, πριν από αυτές τις βλακείες του χρέους. Τώρα είμαστε στη μιζέρια. Γιατί, πρόσεξε, κάναμε το σφάλμα και παραδεχτήκαμε πως χρωστάμε. Δεν χρωστάμε. Χρωστάνε. Πόσες φορές θα πρέπει να το πω;
Έχετε κάποια φιλοδοξία σε σχέση με το «μετά» και την υστεροφημία σας; Ως τι θέλετε να μείνετε; Το να θέλεις να μείνεις στην ιστορία είναι σύνδρομο παιδικό. Εγώ είμαι επιστήμονας. Ο επιστήμονας δεν σκέφτεται τι θα μείνει. Θέλει να προσφέρει. Κι ελπίζει ότι θα βοηθήσει την ανθρωπότητα. Είμαστε missioners εμείς.
*Ακολουθούν 22 φωτογραφίες από το Κέντρο Έρευνας για την Τέχνη και τις Επιστήμες (Κ.Ε.Τ.Ε.) που έχει ιδρύσει ο Takis στο Γεροβουνό και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων μερικά από τα εμβληματικά έργα του.
