Είχα ακούσει για τον Moussa εβδομάδες πριν αναχωρήσω για Σενεγάλη. Η αγωνία ήταν μεγάλη και οι προετοιμασίες πυρετώδεις. Το πρώτο ταξίδι εκτός Ευρώπης θέλει λίγη περισσότερη οργάνωση, από τα ρούχα που θα βάλω στη βαλίτσα, το ειδικό αντικουνουπικό, το που θα κάνω συνάλλαγμα μέχρι τα εμβόλια που πρέπει να γίνουν και άλλες πρακτικές συμβουλές, ώστε όλα να κυλήσουν ομαλά. Ο λόγος της επίσκεψής μου στη Σενεγάλη ήταν κάτι παραπάνω από απλός τουρισμός. Θα συμμετείχα στο ταξίδι αλληλεγγύης που διοργανώνει η ActionAid εδώ και μια δεκαετία σε κάποιες από τις πιο απομακρυσμένες κοινότητες του πλανήτη.
«Είμαι πολίτης του κόσμου που ξεκινά το ταξίδι του από τη Σενεγάλη», μας συστήνεται ο Elhadji Mame Moussa Sarr, ο 26χρονος Σενεγαλέζος, αφού μας υποδέχτηκε στο αεροδρόμιο του Dakar με ένα τεράστιο χαμόγελο και περίσσεια ενέργεια να μας δείξει τη χώρα του, τον τόπο αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μεγάλωσε και ζει.
Ο Moussa δεν αργεί να μας αποδείξει πως έχει μια πηγαία δοτικότητα και ένα αυθεντικό, ακατέργαστο ενδιαφέρον για τους πάντες γύρω του, αποτελώντας το Κέρας της Αμάλθειας που ξεχειλίζει δύναμη, ελπίδα και έμπνευση σε αυτόν τον κόσμο που ραγίζει και ματώνει από τις αδικίες.
Γνωρίζοντάς τον και μαθαίνοντας την ιστορία της ζωής του, δεν μπορείς παρά να σκεφτείς πως αν όλος ο κόσμος ήταν σαν τον Moussa, τότε η κοινωνία μας θα ήταν πλασμένη αλλιώς. Η χαρισματικότητά του ακτινοβολεί κάθε ώρα και στιγμή.
Έχει μια λάμψη στα μάτια κι όταν σου μιλάει, έχει τον τρόπο να σε κερδίζει από το πρώτο μέχρι το τελευταίο δευτερόλεπτο, είτε σου εξηγεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά (και τα χιλιόμετρα που διανύουν, κολυμπώντας αναγκαστικά μερικές φορές μέσα από ποτάμια) για να φτάσουν μέχρι το κοντινότερο σε αυτά σχολείο ή τις ιστορίες κοριτσιών και γυναικών που έχουν υποστεί κλειτοριδεκτομή, είτε σου εξιστορείται το όραμά του για τον κόσμο, κάνοντας ακόμη και τον πιο δύσπιστο να πιστεύει πως μπορεί να σκαρφαλώσει στην πιο ψηλή κορυφή.
Κι αν μη τι άλλο, αυτό είναι απαραίτητο συστατικό για τα κινήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και τα άτομα που τα απαρτίζουν. Πώς αλλιώς θα ξεπεράσεις τα εμπόδια και θα μάχεσαι καθημερινά απέναντι στις κάθε λογής αδικίες;
Ας μάθουμε όμως περισσότερα για τον Moussa, μέσα από τον ίδιο και την ιστορία που έχει να μας αφηγηθεί.
Μεγάλωσες στη μικρή κοινότητα της Τζιλόρ, μια κυρίως αγροτική περιοχή, η οποία βρίσκεται 200 χλμ μακριά από την πρωτεύουσα του Ντακάρ. Θες να μας περιγράψεις πως είναι να μεγαλώνεις ως παιδί εδώ; Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Τζιλόρ, όπου πήγα και σχολείο. Μετά, πήγα στο Ντακάρ για να σπουδάσω την επιστήμη της γεωγραφίας και πλέον δουλεύω με την ActionAid της Σενεγάλης ως Governance and Advocacy Officer, ενώ είμαι και Youth Engagement Coordinator στο Global Platform. Η Τζιλόρ είναι μοναδική και πολύ όμορφη, οι άνθρωποι είναι ανοιχτόμυαλοι, είναι πολύ κοινωνικοί και ενωμένοι και δίνουν μεγάλη σημασία στις αρχές και τις αξίες που έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους. Είμαι μέλος μιας πολύ μεγάλης οικογένειας, με πολλούς θείους, θείες, παπούδες, γιαγιάδες, ξαδέρφια και αυτό είναι το περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσα.
Είχα την ευκαιρία ως μικρό παιδί να ωφεληθώ από το πρόγραμμα χορηγίας της ActionAid, καθώς το χωριό μου είναι μέρος των προγραμμάτων δραστηριοποίησης της οργάνωσης. Το να είμαι παιδί αναδοχής μου έδωσε μια μεγάλη ευκαιρία, γιατί ανέπτυξα τις δεξιότητές μου, για παράδειγμα τις ηγετικές μου ικανότητες. Επίσης, μου έδωσε την δυνατότητα να είμαι μέρος ενός τεράστιου δικτύου και να μαθαίνω τι συμβαίνει γύρω μου σε όλο τον κόσμο. Αυτό που συνειδητοποίησα είναι ότι παρά το γεγονός ότι ήμουν απλά ένα παιδί, συνέβαλα στην ανάπτυξη της κοινότητάς μου. Χάρη στο Πρόγραμμα Αναδοχής της ActionAid, μπορούμε να παλεύουμε κατά της φτώχειας και κατά διαφόρων άλλων κοινωνικών ζητημάτων, όπως επίσης και να μαζέψουμε χρήματα και να λύσουμε πολλά προβλήματα.
Για χρόνια, ήμουν πρόεδρος της Λέσχης Παιδιών και έτσι μπήκα στην Βουλή των Παιδιών, όπου ως συντονιστής συμμετείχα σε πολλές δραστηριότητες, με άλλους συνεργάτες και μη κυβερνητικές οργανώσεις, για παράδειγμα, κάναμε εκπαιδεύσεις για το πως να συμπεριλάβουμε τα συμφέροντα των παιδιών σε τομείς λήψης αποφάσεων και πως να λαμβάνουμε υπόψη τα δικαιώματα των παιδιών. Ήμουν η φωνή της κοινότητάς μου, με κάποιον τρόπο.
Οι Σενεγαλέζοι ζούμε ήδη την κλιματική κρίση, πολύ άγρια.
Όταν έγινα 18 χρονών, έπρεπε να φύγω από το χωριό και να πάω να σπουδάσω. Μια μέρα, εκεί που περπατούσα είδα ξαφνικά στο δρόμο πολύ κόσμο και πολλά αμάξια της ActionAid και πήγα να δω τι συμβαίνει. Μιλουσαν για τους νέους ανθρώπους, για την συμμετοχικότητα και τον ακτιβισμό. Μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση! Καθόμουν στο πίσω μέρος και ενώ σήκωσα το χέρι μου προς το τέλος για να ρωτήσω κάτι, κατέληξα να γίνω ο πρώτος συντονιστής νέων της ακτιβιστικής πλατφόρμας που δημιουργούσαν. Αυτό έγινε το 2015, έγινα πρόεδρος και ενέπνευσα αντίστοιχες πλατφόρμες που οργανώνουν δραστηριότητες και σε άλλες εννιά περιοχές ανά τη χώρα.
Τότε, αναρωτήθηκα «Γιατί δεν δημιουργούμε μια κοινή μέθοδο, η οποία θα ενσωματώσει όλες τις κατά τόπους ιδέες και δράσεις; ‘Ετσι, δημιουργήσαμε την εθνική πλατφόρμα ακτιβισμού για ολόκληρη τη Σενεγάλη το 2017, της οποίας ήμουν συντονιστής για 5 χρόνια. Πήρα πτυχίο στη Γεωγραφία και συνέχισα για μεταπτυχιακό πάνω στην Επιστήμη του κλίματος, ενώ άρχισα να δουλεύω κανονικά για την ActionAid πλέον μέχρι και σήμερα.
Μιας και αναφέρεις το κλίμα, είναι γεγονός ότι η Τζιλόρ, όπως και ολόκληρη η Σενεγάλη, έχει επηρεαστεί δραματικά από την κλιματική κρίση. Συγκεκριμένα, βλέπουμε ήδη την καθημερινή επίδραση στην ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων που μπορούν να τους αποφέρουν κάποιο εισόδημα. Ακριβώς. Οι Σενεγαλέζοι ζούμε ήδη την κλιματική κρίση, πολύ άγρια. Είναι δύο τα τινά. Αρχικά, στο βόρειο κομμάτι της χώρας βιώνουν το αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής μέσω της ξηρασίας. Χάνουν τα δάση. Στο μεσαίο και νότιο τμήμα της Σενεγάλης, βλέπουμε τη στάθμη της θάλασσας να ανεβαίνει επικίνδυνα και το νερό εξαφανίζει τη γη μας τόσο γρήγορα. Τα ψάρια στη θάλασσα εξαφανίζονται. Νιώθουμε τη ζέστη, επίσης, την θερμοκρασία να αυξάνεται απειλητικά. Όλα τα παραπάνω είναι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στις κοινότητές μας, στις ζωές μας, στη χώρα μας.
Στα νησιά, τα παιδιά παλεύουν για να βρουν σχολείο κοντά στο σπίτι τους κι αναγκάζονται να περπατάνε για 4 χλμ. ή ακόμη χειρότερα, να κολυμπήσουν.
Οι πλημμύρες που βιώνουμε εδώ και καιρό είναι συνέπεια της κλιματικής κρίσης. Γιατί βρέχει πλέον πάρα πολύ εδώ. Για παράδειγμα, μπορεί να βρέξει 100 χιλιοστά μέσα σε δύο μέρες, αλλά εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής βρέχει 100 χιλιοστά μέσα σε ένα λεπτό, κάτι που δεν είναι κανονικό και σύνηθες και σημαίνει ότι η γη δεν προλαβαίνει να απορροφήσει τέτοια ποσότητα νερού.
Θα σου πω μια ιστορία. Μια μέρα, άκουσα ένα άτομο να κλαίει. Φυσικά, τα αντανακλαστικά της αλληλεγγύης ήταν άμεσα και έτρεξα -μαζί με άλλα άτομα- να δούμε τι γίνεται. Ήταν μια γειτόνισσά μου, η οποία έκλαιγε γιατί το σπίτι της είχε καταρρεύσει μέσα σε ένα βράδυ από την βροχή. Δεν είχε σταματησει να βρέχει εκείνη τη νύχτα. Ήθελα να την βοηθήσω, αλλά δεν μπορούσα. Δεν ήξερα γιατί συνέβαινε αυτό. Υπήρχαν πολλές ερωτήσεις που τριγυρνούσαν στο μυαλό μου κι άλλοι τόσοι άνθρωποι που έκλαιγαν όχι μόνο επειδή έχασαν το σπίτι τους, αλλά επειδή έχασαν την αξιοπρέπειά τους. Αφού απέκτησα τις απαιτούμενες γνώσεις με τον ένα χρόνο μεταπτυχιακού πάνω στην Επιστήμη του κλίματος, επέστρεψα στο χωριό μου και υποστήριξα την κοινότητά μου, ώστε να είναι ανθεκτική απέναντι στις συνέπειες τις κλιματικής κρίσης.
Ως ένα νέο άτομο που δουλεύει με άλλα νέα άτομα καθημερινά ως ένας youth worker, ποιά πιστεύεις ότι είναι μερικά από τα κυριότερα προβλήματα των νέων στη Σενεγάλη; Το βασικό πρόβλημα των νέων στη Σενεγάλη είναι η έλλειψη ευκαιριών. Οι νέοι στη χώρα έχουν γνώσεις και δεξιότητες, είναι αφοσιωμένοι, ωστόσο δεν τους δίνεται η ευκαιρία να βρουν δουλειά, γεγονός που δημιουργεί ένα τεράστιο ζήτημα, προκαλώντας μεγάλη απογοήτευση και θυμό στη νεολαία. Πέρα από αυτό, έχουμε θέμα με το κομμάτι της επαγγελματικής εκπαίδευσης, έχουμε αρκετές επιλογές, όμως δεν είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες της αγοράς σήμερα. Έχουμε πολλά άτομα που αποφοιτούν και δεν βρίσκουν δουλειά μετά.
Φωτογραφία από το αρχείο του Moussa, ενώ κάνει coaching σε νέα άτομα.
Υπάρχει ένα ζήτημα με τις δημόσιες δομές, με την υγεία, την παιδεία, την ασφάλεια, την διατροφή. Όλα είναι προβληματικά, ειδικά όμως τα σχολεία. Υπάρχει μια τεράστια απορρύθμιση στον τρόπο που λειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες γενικότερα, αλλά και ειδικότερα τα σχολεία. Αν πας σε κάποιες κοινότητες στα νησιά, τα παιδιά παλεύουν πολύ για να βρουν ένα σχολείο κοντά στο σπίτι τους, επομένως αναγκάζονται να περπατάνε για 3 ή 4 χλμ. για το σχολείο καθημερινά ή ακόμη χειρότερα, να κολυμπήσουν, να διασχίσουν νερά, να βάλουν τα πράγματά τους σε ένα σακί και να προσέξουν να μη βραχεί. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα, γιατί στην πράξη τους στερείται το δικαίωμα στην εκπαίδευση. Δεν υπάρχει δημόσια συγκοινωνία, για να τη χρησιμοποιήσουν. Δεν έχουν πρόσβαση στην αγορά. Η μόνη επιλογή που έχουν είναι η ιδιωτική συγκοινωνία κι αυτό δυσκολεύει πολύ τα πράγματα.
Κάποιοι Σενεγαλέζοι οδηγούν αμάξια που κοστίζουν πολλές χιλιάδες, ενώ άλλοι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα.
Φτάνοντας ίσως πιο κοντά στη ρίζα των παραπάνω ζητημάτων, βλέπουμε τη φτώχεια, η οποία αδιαμφισβήτητα συνιστά μορφή βίας. Στη Σενεγάλη, όπως και σε αρκετά μέρη του φτωχοποιημένου Παγκόσμιου Νότου, εντοπίζονται μεγάλες οικονομικές ανισότητες. Πως βλέπεις την κατάσταση σήμερα; Η οικονομική κατάσταση της Σενεγάλης είναι αρκετά περίπλοκη. Χάρη στις ρίζες μας, στη θρησκεία και την κουλτούρα μας, έχουμε αναπτύξει κοινωνικές συμπεριφορές, ωστόσο έχουμε πολύ μεγάλο θέμα με την διανομή των πόρων. Αν δεις τις περιοχές της χώρας, ορισμένες από αυτές είναι πολύ ανεπτυγμένες. Για παράδειγμα, η πρωτεύουσα, το Ντακάρ, είναι η μικρότερη περιοχή όσον αφορά την έκταση, όμως είναι η πιο αναπτυγμένη και πολυπληθέστερη περιοχή, καθώς έχουν συγκεντρωθεί εκεί τα πάντα: οι κατασκευαστικές, οι βιομηχανίες, τα υπουργεία, οι υπηρεσίες. Αν πας στην Τάμπα ή σε κάποια άλλη περιοχή, θα δεις αμέσως την ανισότητα και τη φτώχεια. Θα δεις κάποιους Σενεγαλέζους να οδηγούν αμάξια που κοστίζουν πολλές χιλιάδες και την ίδια στιγμή, άλλοι Σενεγαλέζοι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Αυτή είναι η πραγματικότητα, δυστυχώς.
Τα τελευταία χρόνια, έχει ανοίξει η συζήτηση παγκοσμίως για την αποαποικιοποίηση και τον τρόπο που έχει φερθεί και συνεχίζει να φέρεται η Δύση σε χώρες μη λευκές και μη δυτικές. Ως Σενεγαλέζος, πιστεύεις ότι έχουν αρχίσει να αλλάζουν τα πράγματα;
Η Αφρική έχει υποστεί και υποφέρει εδώ και τρεις αιώνες από την αποικιοκρατία, τώρα όμως δεν μιλάμε για αποικιοκρατία, καθώς οι χώρες πλέον είναι ανεξάρτητες και αυτόνομες και γιορτάζουν την ανεξαρτησία τους. Έχουν τις δικές τους κυβερνήσεις, αποφασίζουν οι ίδιες. Αυτή είναι η θεωρία. Ωστόσο, αν δούμε τι συμβαίνει στην πραγματικότητα και ποιος διαχειρίζεται φερ’ ειπείν τους φυσικούς μας πόρους ή το φυσικό μας αέριο, από πίσω κρύβονται άλλες χώρες, κυρίως η Γαλλία. Οι τηλεπικοινωνίες μας διαχειρίζονται επίσης από εταιρείες του εξωτερικού. Ακόμη και τα προσωπικά μας δεδομένα ανήκουν σε αυτές. Το μεγαλύτερο ποσοστό των τροφίμων μας και της αγοράς, επίσης. Οι υποδομές είναι κάτι που έχουν αναλάβει άλλοι.
Είναι προφανές ότι αυτός είναι ένας άλλος τρόπος να μας αποικήσουν. Διότι κάθε μέρα που περνάει, κατακτούν ό,τι μας ανήκει και βγάζουν κέρδος εις βάρος μας. Αυτό είναι που ονομάζουμε νέα αποικιοκρατία.
