Έκθεση με τίτλο «Τισιανός: Έρως, Πόθος, Θάνατος» στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου

Mία ανεπανάληπτη έκθεση, που αποκαλύπτει το μεγάλο εκτελεστικό ταλέντο, την αστείρευτη δημιουργική φαντασία και την ιδιαίτερη ευρυμάθεια του Τιτσιάνο Βετσέλιο (Πιέβε ντι Καντόρε, 1488/1490-Βενετία, 1576), θα φιλοξενήσει από τις 16 Μαρτίου κι έως τις 14 Ιουνιου 2020 η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

Η έκθεση με τίτλο «Τισιανός: Έρως, Πόθος, Θάνατος» συγκεντρώνει μαεστρικά τη σειρά από τους πίνακες του κύκλου των poesie (ποίηση), η θεματογραφία των περισσοτέρων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ποιητική παράδοση των «Μεταμορφώσεων» του Οβιδίου, εστιάζοντας ιδίως στο θέμα του έρωτα και της επιθυμίας.

Από τον αρχικό κύκλο των έξι πινάκων, στην έκθεση θα παρουσιασθούν η «Δανάη» (1551-3) από τη συλλογή Γουέλινγκτον, το «’Αφροδίτη και Άδωνις» (1554, συλλογή Μουσείου του Πράδο), «Άρτεμις και Ακταίων» (1556-9) και «Άρτεμις και Καλλιστώ» (1556-9), που είναι συνιδιοκτησία τα Εθνικής και της Πινακοθήκης της Σκωτίας και η άρτι συντηρηθείσα «Αρπαγή της Ευρώπης» (1562), δάνειο από το Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ της Βοστόνης.

Η εκτέλεση της σειράς των poesie ξεκίνησε κατόπιν προτροπής του βασιλιά της Ισπανίας Φιλίππου Β’, το 1551. Η αλληλογραφία του Τιτσιάνο με τον Ισπανό μονάρχη αποκαλύπτει πως η αρχική ιδέα ήταν οι πίνακες αυτοί να διακοσμήσουν ένα από τα ιδιαίτερα δωμάτια του Φιλίππου. Καθώς, όμως, ο εστεμμένος άλλαζε διαρκώς κατοικία, θεωρείται δύσκολο να κατόρθωσε ποτέ να τους δει όλους μαζί κρεμασμένους στον ίδιο χώρο.

Ωστόσο, η επιστολική αυτή ανταλλαγή φανερώνει τη βαθιά πνευματική ώσμωση του καλλιτέχνη με έναν εμπνευσμένο μαικήνα, μία σχέση που βάθυνε ακόμη περισσότερο στα κατοπινά χρόνια.

Παράλληλα, η παραγγελία αυτή αποτελεί μία ποιοτική καμπή στη δημιουργική σταδιοδρομία του Τιτσιάνο καθώς του έδινε την ελευθερία και τη δυνατότητα να εξερευνήσει και να διευρύνει τις δεξιότητές του και την τεχνοτροπία του, να εκμεταλλευθεί τη φαντασία του στην αρχιτεκτονική δόμηση του θέματος και την εκφραστική πρόκληση για την απόδοση μίας εικόνας που θα έχει απήχηση, τόσο στις πέντε αισθήσεις όσο και στο φαντασιακό του θεατή.

Αφού περαίωσε την «Αρτέμιδα και τον Ακταίωνα», που επέπρωτο να είναι και το πρώτο έργο της σειράς, ο Τιτσιάνο άρχισε να ζωγραφίζει την τραγική κατάληξη της ερωτικής τούτης ιστορίας: τον «Θάνατο του Ακταίωνα», που ποτέ όμως δεν έστειλε στον Φίλιππο. Τον άφησε παράμερα και τον επεξεργάσθηκε πολύ αργότερα (μεταξύ 1560-70) και παρέμεινε στο εργαστήριό του μέχρι τον θάνατό του, στα 1576.

Από τους έξι πίνακες των poesie μόλις δύο παρέμειναν στην Ισπανία: Η «Δανάη» και η «Αφροδίτη κι Άδωνις». Ο πρώτος παρέμεινε λίγο περισσότερο στην Ιβηρική, έως το 1813 οπότε τον απέσπασε ο Ναπολέων και πέρασε μετά στην κατοχή του δούκα του Ουέλινγκτον μετά τη μάχη της Βιτόρια. Ο δεύτερος ήταν ήδη στην Αγγλία, αφού ο Τιτσιάνο τον απέστειλε στο Λονδίνο, όπου ο Φίλιππος είχε νυμφευθεί τη Μαρία Τυδώρ (1516-1558).

Οι υπόλοιποι τέσσερις (Περσέας και Ανδρομέδα, Αρπαγή της Ευρώπης, Άρτεμις και Καλιστώ, Άρτεμις και Ακταίων), όπως κι ο ημιτελής «Θάνατος του Ακταίωνα», πέρασαν στο διάβα των αιώνων από πολλές συλλογές. Όταν η σειρά αγοράστηκε στο Λονδίνο, το 1798, οι πέντε poesie διαμοιράσθηκαν σε διάφορα σημεία εντός της Βρετανίας, ενώ η «Αρπαγή της Ευρώπης» κατέληξε το 1896 στη Βοστόνη.

Η σειρά καταδεικνύει την ιδιαίτερη μαεστρία του Τιτσιάνο να συνθέτει και απαθανατίζει με απαράμιλλο τρόπο σκηνές από τη μυθολογία. Άλλωστε, τούτη ήταν μία ιδιαίτερη ικανότητα που του είχε χαρίσει τη μοναδική του φήμη, καθώς είχε ανοίξει επαναστατικούς δρόμους στο είδος μέσα από τη σειρά των έργων που είχε φιλοτεχνήσει για τον Δούκα της Φεράρας Αλφόνσο Ντ’ Εστε. Έναν κύκλο πινάκων που περιλαμβάνει και το αριστουργηματικό «Βάκχος και Αριάδνη» (1520-3), που επίσης ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου.