Ο τεχνολογικός γίγαντας που ανήκει στον Mark Zuckerberg και βρίσκεται πίσω από το Instagram, η Meta, εξέπληξε τον περασμένο μήνα πολλούς από τους περίπου 1,2 δισεκατομμύρια χρήστες της εφαρμογής με μια αποκάλυψη που έχει χαρακτηριστεί σε σημαντικό βαθμό παραβιαστική. Οι εικόνες, συμπεριλαμβανομένων των πρωτότυπων έργων τέχνης που ανεβαίνουν στις πλατφόρμες της εταιρείας, θα χρησιμοποιούνται πλέον για την εκπαίδευση του AI της, και συγκεκριμένα του image generator της. Η παραδοχή αυτή, που αρχικά δημοσιοποιήθηκε από το στέλεχος της Meta, Chris Cox, κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο Bloomberg, προκάλεσε την έντονη αντίδραση πολλών δημιουργών.
Έως τώρα, περισσότεροι από 140.000 χρήστες του Instagram έχουν κοινοποιήσει ένα μήνυμα στην πλατφόρμα, με το οποίο απευθύνονται στην εταιρεία λέγοντας πως δεν συναινούν στη χρήση των δεδομένων τους για την εκπαίδευση του Meta AI. Αυτές οι εκκλήσεις, ωστόσο, βασίζονται σε μια θεμελιώδη παρανόηση της σχέσης των δημιουργών με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης τις οποίες αξιοποιούν, αφού κατά κάποιον τρόπο, έχουν ήδη «παραχωρήσει» το έργο τους στην εταιρεία.
Το viral μήνυμα επέλεξε να μοιραστεί ένα πλήθος ψηφιακών καλλιτεχνών, φωτογράφων και άλλων δημιουργών. Το μήνυμα αναφέρει: «Τα πνευματικά δικαιώματα όλων των εικόνων και των αναρτήσεων που υποβάλλονται στο προφίλ μου στο Instagram ανήκουν σε μένα και, ως εκ τούτου, δεν συναινώ στο να τις χρησιμοποιούν η Meta ή άλλες εταιρείες για την εκπαίδευση του AI τους. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις μελλοντικές ΚΑΙ τις προηγούμενες αναρτήσεις. @Instagram ξεφορτωθείτε το πρόγραμμα ΑΙ». Φαίνεται όμως πως τα παράπονα των δημιουργών αποτυπώνουν την έλλειψη κατανόησης σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των δικαιωμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οι όροι χρήσης του Instagram αναφέρουν ότι η πλατφόρμα δεν «διεκδικεί την κυριότητα» του περιεχομένου των χρηστών. Ωστόσο, ενώ δεν της ανήκουν τα πνευματικά δικαιώματα εξ ολοκλήρου, όλοι οι χρήστες του Instagram έχουν ήδη δώσει στην εταιρεία την άδεια να χρησιμοποιεί τα έργα τους κατά το δοκούν όταν εγγράφηκαν στην υπηρεσία. Με άλλα λόγια, από τη στιγμή που μια εικόνα ή ένα βίντεο ανεβαίνει στο Instagram, η Meta έχει το ελεύθερο να τροποποιήσει, να αντιγράψει ή να δημιουργήσει παράγωγα έργα αυτού του περιεχομένου. Αυτή η ευρεία άδεια, όπως αποδεικνύεται, περιλαμβάνει τώρα και τη χρήση του περιεχομένου για την εκπαίδευση μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης.
On using user data to train AI models, “We don’t train on private stuff, we don’t train on stuff people share with their friends. We do train on things that are public,” @Meta Chief Product Officer Chris Cox #BloombergTech pic.twitter.com/FC0SWlTgqY
— Bloomberg Live (@BloombergLive) May 9, 2024
Εν ολίγοις, μια ανάρτηση σε μια κοινωνική πλατφόρμα, με την οποία οι χρήστες δηλώνουν ότι δεν συναινούν στους όρους χρήσης της, φαίνεται πως δεν κάνει κάποια ουσιαστική διαφορά. «Ενώ οι κάτοχοι λογαριασμών στο Instagram διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα σε ό,τι δημοσιεύουν, με τη χρήση της πλατφόρμας έχουν παραχωρήσει άδεια στη Meta, αφού οι όροι χρήσης δηλώνουν ρητά ότι η άδεια που παραχωρούν είναι μη αποκλειστική, χωρίς δικαιώματα (royalty-free), μεταβιβάσιμη, με δυνατότητα υπο-αδειοδότησης και παγκόσμια», δήλωσε στο Popular Science ο Peter K. Yu, καθηγητής Νομικής και Επικοινωνίας του Texas A&M Regents. «Αυτή η άδεια, ωστόσο, θα λήξει όταν το περιεχόμενο αφαιρεθεί».
Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας ότι ορισμένες χώρες ή περιοχές με ισχυρότερους νόμους για την προστασία των δεδομένων στο διαδίκτυο, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, μπορεί να επεκτείνουν την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις προσωπικές εικόνες, αλλά αυτό δεν είναι καίριας σημασίας στις Η.Π.Α. Ομοίως, ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ παρέχουν ένα «δικαίωμα δημοσιότητας» (right of publicity), το οποίο προστατεύει τα άτομα από τη μη εξουσιοδοτημένη εμπορική χρήση του ονόματος, της εικόνας, της φωνής ή άλλων προσωπικών χαρακτηριστικών τους – αλλά ο Yu τονίζει ότι η εστίαση αυτής της εγγύησης στην εμπορική χρήση, σημαίνει πως πιθανότατα θα προσφέρει μικρή προστασία για τους χρήστες του Instagram που τα δεδομένα τους έχουν χρησιμοποιηθεί για να εκπαιδεύσουν ένα μοντέλο.
Η Meta, όπως και άλλες τεχνολογικές εταιρείες που κατασκευάζουν εργαλεία δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης (OpenAI, Google κ.ά.), έχει συγκεντρώσει μια τεράστια βάση δεδομένων κειμένου, εικόνας, ήχου και βίντεο με την οποία εκπαιδεύει τα συστήματά της. Τα δεδομένα αυτά περιλαμβάνουν δισεκατομμύρια ιστοσελίδες, ψηφιακά βιβλία και αρχεία πολυμέσων που διαδίδονται στο διαδίκτυο εδώ και χρόνια. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του στο Bloomberg, ο Cox διευκρίνισε ότι αυτή η πανδαισία δεδομένων εκπαίδευσης απορροφά επίσης δημόσιες αναρτήσεις στο Instagram, οι οποίες περιλαμβάνουν εικόνες, βίντεο, δημόσια σχόλια και λεζάντες των χρηστών. Ο ίδιος δήλωσε ότι η εταιρεία δεν εκπαιδεύει (προς το παρόν τουλάχιστον) τα μοντέλα της σε ρητά ιδιωτικά δεδομένα, όπως τα direct messages ή το περιεχόμενο ιδιωτικών λογαριασμών.
«Μοιραστήκαμε λεπτομέρειες σχετικά με τα είδη των πληροφοριών που χρησιμοποιούμε για να δημιουργήσουμε και να βελτιώσουμε τις εμπειρίες AI – οι οποίες περιλαμβάνουν δημόσιες αναρτήσεις από το Instagram και το Facebook – σύμφωνα με την Πολιτική απορρήτου και τους Όρους χρήσης μας», δήλωσε σχετικά εκπρόσωπος της Meta στο Popular Science. «Δεδομένου ότι κανένα μοντέλο τεχνητής νοημοσύνης δεν είναι τέλειο, η ανατροφοδότηση είναι καθοριστική για τη συνεχή ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης και συνεργαζόμαστε με εμπειρογνώμονες, φορείς χάραξης πολιτικής και υποστηρικτές, καθώς προσπαθούμε να δημιουργήσουμε την τεχνητή νοημοσύνη με υπευθυνότητα».
Όταν η Meta κυκλοφόρησε πέρυσι τους AI chatbot assistants της για το Facebook, ο Πρόεδρος των Παγκόσμιων Υποθέσεων της εταιρείας, Nick Clegg, δήλωσε στο Reuters ότι η «συντριπτική πλειοψηφία» των δεδομένων εκπαίδευσης που χρησιμοποιήθηκαν για την τροφοδοσία των εργαλείων AI προήλθε από δημόσιες αναρτήσεις χρηστών στο Facebook και το Instagram.
Φυσικά, οι χρήστες στις πλατφόρμες της Meta δεν είναι ευχαριστημένοι με το ενδιαφέρον της εταιρείας να χρησιμοποιήσει τους λογαριασμούς τους ως «τροφή» για την τεχνητή νοημοσύνη. Εκτός από τις διαμαρτυρίες τους σε stories και posts στο Instagram, ορισμένοι δημιουργοί περιεχομένου προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα, προειδοποιώντας πως θα εγκαταλείψουν εντελώς την πλατφόρμα, αν η εταιρεία συνεχίσει την τρέχουσα τακτική της. Και ενώ οι χρήστες δεν μπορούν να ανακαλέσουν τη συγκατάθεση που έδωσαν στη Meta κατά την εγγραφή τους στην πλατφόρμα, ορισμένοι υπερασπίζονται την αντίδραση των δημιουργών ως έναν τρόπο συλλογικής έκφρασης της απογοήτευσής τους.
Η οργή ορισμένων καλλιτεχνών ολοένα και φουντώνει, με αποτέλεσμα να κινούνται μέχρι και νομικά. Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που εικαστικοί, ιδίως, εκφράζουν την ενόχλησή τους για τις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης. Πέρυσι, μια ομάδα επαγγελματιών εικαστικών, συμπεριλαμβανομένων των εικονογράφων Sarah Andersen, Kelly McKernan και Karla Ortiz, μήνυσε τις εταιρείες Stability, Midjourney και DeviantArt με τον ισχυρισμό ότι τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης τους παρήγαγαν παράνομα εικόνες που έμοιαζαν εντυπωσιακά με τα έργα τους, τα οποία προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα. Αρκετοί από αυτούς τους καλλιτέχνες έχουν μιλήσει δημοσίως για το σοκ και την απογοήτευση που ένιωσαν, όταν συνειδητοποίησαν πως ένα εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης παρήγαγε έργο εξαιρετικά παρόμοιο με το δικό τους.
Ο δικαστής που επέβλεπε την αγωγή των καλλιτεχνών, δεν πείστηκε ότι τα AI generator outputs (οι εικόνες που παράγει το AI) παραβιάζουν πραγματικά τα πνευματικά δικαιώματα, δεδομένου ότι δεν είναι ακριβή αντίγραφα. Παρά τα όσα ισχυρίστηκε ο δικαστής, οι καλλιτέχνες είχαν ακόμα τη δυνατότητα να προχωρήσουν με τα μέρη της αγωγής που αφορούν στο ότι οι εταιρείες παραβίασαν τα πνευματικά τους δικαιώματα όταν εκπαίδευσαν τα μοντέλα πάνω στο έργο τους χωρίς άδεια. Αλλά ακόμα και αν αυτοί οι καλλιτέχνες βγουν τελικά νικητές στη νομική τους μάχη, αυτό πιθανότατα θα έχει μικρή επίδραση στους καλλιτέχνες που διαμαρτύρονται στο Meta για το περιεχόμενό τους στο Instagram.
Στην πρώτη περίπτωση, οι καλλιτέχνες ισχυρίζονται ότι οι εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης απέσπασαν παράνομα εικόνες της δουλειάς τους που προστατεύονται από πνευματικά δικαιώματα, από μη δημόσιες πηγές στις οποίες δεν έδωσαν τη συγκατάθεσή τους. Δυστυχώς για τους καλλιτέχνες που επιλέγουν να μοιραστούν τη δουλειά τους στο Instagram, έχουν δώσει ήδη στη Meta τη συγκατάθεσή τους για να «ψαχουλέψει» τη δουλειά τους, είτε το κατανόησαν εκείνη τη στιγμή είτε όχι.
Εν μέσω αναβρασμού, η εταιρεία δημιούργησε μια φόρμα στην οποία οι χρήστες μπορούν επίσημα να «αντιταχθούν» στη χρήση των δεδομένων τους για την εκπαίδευση της τεχνητής νοημοσύνης της. Σε αυτή, οι χρήστες μπορούν να γράψουν τη διεύθυνση email τους, τη χώρα διαμονής τους και μια εξήγηση για το γιατί δεν πιστεύουν ότι η Meta πρέπει να χρησιμοποιήσει τις εικόνες τους. Βέβαια, ενώ η Meta λέει πως θα εξετάσει αυτά τα αιτήματα, αναφέρει ταυτόχρονα ότι θα έχει ακόμα τη δικαιοδοσία να επιλέξει να επεξεργαστεί τις πληροφορίες ενός χρήστη και να τις χρησιμοποιήσει για να εκπαιδεύσει ένα AI, εφόσον οι εξηγήσεις δεν την πείσουν.
Φυσικά, οι χρήστες θα μπορούσαν να περιορίσουν την ικανότητα της Meta να εκπαιδεύεται στα δεδομένα τους εάν κάνουν τον λογαριασμό τους ιδιωτικό, αλλά αυτή είναι μια μη ρεαλιστική επιλογή για πολλούς δημιουργούς των οποίων ο πρωταρχικός λόγος για την παρουσία τους στο Instagram είναι να προσελκύσουν κοινό.
Η προφανής σύγχυση των χρηστών σχετικά με το ποιος ακριβώς μπορεί να χρησιμοποιήσει τις δημόσιες αναρτήσεις στο Instagram, απεικονίζει ένα ευρύτερο, αυξανόμενο πρόβλημα του σύγχρονου διαδικτύου. Η «συναίνεση», όπως είναι κοινώς κατανοητή, έχει γίνει πιο δύσκολο να οριστεί. Η καθηγήτρια στο Cornell Tech και Φιλόσοφος της Τεχνολογίας, Helen Nissenbaum, ανέπτυξε το θέμα αυτό σε πρόσφατη συνέντευξή της στο Harvard Business Review, όπου δήλωσε ότι ο συνδυασμός των πυκνών, φλύαρων όρων συμφωνιών παροχής υπηρεσιών και των αδιαφανών πρακτικών απορρήτου των δεδομένων, έχουν αφήσει τον μέσο χρήστη του διαδικτύου αβέβαιο και μπερδεμένο για το τι είναι αυτό στο οποίο πραγματικά συναινεί. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα της Deloitte, το 91% των Αμερικανών καταναλωτών συναινούν σε συμφωνίες παροχής υπηρεσιών χωρίς ποτέ να τις έχουν διαβάσει πλήρως.
«Υπάρχει μια ισχυρή αίσθηση ότι η συναίνεση εξακολουθεί να είναι θεμελιώδης για τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής των ανθρώπων», δήλωσε η καθηγήτρια. «Σε ορισμένες περιπτώσεις, ναι, η συναίνεση είναι απαραίτητη. Αλλά αυτό που έχουμε σήμερα δεν είναι πραγματική συναίνεση», κατέληξε.
