Σε λίγες μέρες κλείνω τα 50. Εδώ και λίγα χρόνια διανύω την προεμμηνόπαυση, την περίοδο δηλαδή που προηγείται της οριστικής διακοπής της έμμηνου ρύσεως. Κλιμακτήριος, αλλιώς. Και τα πράγματα δεν είναι εύκολα.
Και όταν λέω δεν είναι εύκολα, εννοώ και για μένα αλλά και για τους γύρω μου. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι ορμόνες κάνουν το μέσα μας να χορεύει καρσιλαμά αν δεν βρίσκονται σε ισορροπία. Κάτι που στις γυναίκες συμβαίνει και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και τις ημέρες της περιόδου. Στη δική μου περίπτωση η χρονική διάρκεια είναι πολύ μεγαλύτερη και μάλιστα ο χορός ξεκινά εκεί που δεν το περιμένω. Ξαφνικά.
Τον πρώτο καιρό που άρχισαν να εμφανίζονται τα συμπτώματα ούτε εγώ μπορούσα να καταλάβω τι συμβαίνει, ούτε οι φίλοι μου. Ο κύκλος της περιόδου μου ήταν ακόμα σχετικά σταθερός και δεν είχα σκεφτεί ότι ίσως ξεκινά η κλιμακτήριος. Μετά άρχισαν οι εξάψεις και… ντριιιιν, χτύπησε το πρώτο καμπανάκι. Το πρώτο αυτό διάστημα λοιπόν, όλοι πίστευαν ότι απλώς έχω μόνιμα νεύρα και δεν υπήρχε ιδιαίτερη κατανόηση. Όταν στην παρέα μας μία φίλη μας έμεινε έγκυος, άρχισα να βλέπω κάποιες παρόμοιες μεταπτώσεις με τις δικές μου και βεβαίως να παρατηρώ τη διαφορά στον τρόπο που αντιμετώπιζαν εμένα και εκείνη.
Τρελαίνομαι, μια παγώνω μια ζεσταίνομαι
“Όσα έχω ζήσει τα έχει πει η Βίσση”, λέει ένα ρητό και δίκιο έχει. Είναι απίστευτο το πόσο γρήγορα μπορεί να αλλάξει η θερμοκρασία στο σώμα μου από το πουθενά. Υπάρχουν περιπτώσεις που όλοι γύρω μου είναι με μπουφάν κι εγώ έχω κάνει τη βεντάλια ελικόπτερο. Που καίγεται το είναι μου, έχει κοκκινίσει η μούρη μου και ο ιδρώτας κυλάει ανάμεσα στο στήθος μου, στην πλάτη μου, στο μέτωπό μου, παντού. Αυτό από μόνο του μου προκαλεί δυσφορία και νεύρα, ιδίως όταν δεν μπορώ να βρω ένα τεράστιο ψυγείο να μπω μέσα ή να βουτήξω σε μία παγωμένη θάλασσα. Και μιας και είπα θάλασσα, εννοείται πως όσο πιο κρύα τα νερά της τόσο το καλύτερο για μένα. Εγώ, που κάποτε βουτούσα στην Περίσσα στη Σαντορίνη και νόμιζα ότι θα σπάσω σε χίλια παγάκια. Τώρα τσαλαβουτάω χαρούμενη σε θερμοκρασίες Βόρειας Θάλασσας, όταν όλη η παρέα μου με κοιτάζει με απορία από την αμμουδιά.
Νιώθοντας Βουγιουκλάκη στην τοποθεσία Κυψέλη
«Θέλετε να γελάω; Θα γελάω. Θέλετε να κλαίω; Θα κλαίω»! Ακριβώς αυτό είναι το καθημερινό μου μοτίβο. Χωρίς κανέναν απολύτως λόγο μπορεί να βάλω τα κλάματα επειδή, ας πούμε, μου έπεσαν τα κλειδιά από τα χέρια ή είδα ένα σύννεφο να βάφεται σομόν από το ηλιοβασίλεμα. Και πριν στεγνώσει το δάκρυ να γελάω χωρίς ανάσα από μια ατάκα ενός φίλου. Που αν ο ίδιος φίλος μου μιλήσει αμέσως μετά λίγο αδιάφορα ή εκνευρισμένος από κάτι δικό του, εννοείται ότι θα το πάρω προσωπικά, θα πιστέψω ότι τα έχει μαζί μου και θα ξαναβάλω τα κλάματα ή θα αρχίσω να φωνάζω και να βρίζω έξαλλη. Δηλαδή αρκεί ένα «τι θες;» για να αντιδράσω με μια φράση όπως: «μίλα καλύτερα, εγώ δεν σου μιλάω έτσι, άντε στο διάολο όλοι» κτλ. κτλ. Και φυσικά (επειδή έχω φτιάξει δικά μου σενάρια στο κεφάλι μου τα οποία προκύπτουν από την ανασφάλεια του πόσο να με αντέξουν με αυτές τις μεταπτώσεις, θα απομακρυνθούν όλοι) υπάρχει και η κλασική έκρηξη: «αφήστε με, δεν θέλω κανέναν, κανείς δεν με καταλαβαίνει, να φύγετε». Που βέβαια, αν με ακούσουν και τολμήσουν και το κάνουν μετά θα τους βρίσω. Και όλα αυτά σε μία στιγμή που μέχρι πριν λίγο μπορεί να περνούσαμε μια χαρά. Χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια παρεξήγηση ή κάτι άλλο. Emotional rollercoaster το λένε εκεί στα ξένα.
Θα μετρήσω ως το τρία και θα έχεις κοιμηθεί
Και το τρία που λέω, πολύ είναι. Όσοι πέρασαν κόβιντ, θα μπορούν να καταλάβουν αμέσως τι εννοώ. Και φυσικά οι μέλλουσες μανούλες μπορούν να ταυτιστούν άνετα. Εκεί που βρίσκομαι στο τσακίρ κέφι, μιλάω, ακούω μουσική, διαβάζω, δουλεύω, έρχεται ένα πράγμα σαν σκοτεινό βουνό και με πλακώνει και δεν πα να βαρούν κανόνια ή να σκάβουν δίπλα στο αυτί μου (ξανά και ατέρμονα) για τον μεγάλο περίπατο, τα μάτια μου θα κλείσουν και θα πέσω σε βαθύ ύπνο, μπορεί και για ώρες. Δεν έχει σημασία αν έχω κοιμηθεί 12ωρο το βράδυ (εννοείται ότι έχει συμβεί και αυτό), μπορεί μέσα στη μέρα να με βρει ο ντουβρουτζάς και να ξυπνήσω πιο κουρασμένη από πριν και να ξανακοιμηθώ πριν καν σκοτεινιάσει. Και βέβαια είναι και αυτή η μόνιμη κούραση που σε στιγμές, ακόμα και το να φτιάξω καφέ μου φαίνεται τουλάχιστον σαν δοκιμασία επάθλου στο Master Chef.
Κοιλιά σωσίβιο
Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι ενώ μείωνα το φαγητό, η κοιλιά μου μεγάλωνε και τα κιλά χάνονταν δύσκολα. Έκοψα το ψωμί, σταμάτησα να παίρνω σπίτι γλυκά, σταμάτησα να μαγειρεύω με πολλές σάλτσες αλλά μάταια, όλα μάταια. Παρ΄ότι κατάφερα να χάσω κάποια κιλά και να φαίνεται ότι μαζεύω στο υπόλοιπο σώμα, η κοιλιά στέκεται εκεί περήφανη και φουσκωτή χωρίς να θέλει να φύγει να πάει αλλού, να με αφήσει ήσυχη. Η χοληστερίνη ανέβηκε, το σάκχαρο το ίδιο, κατάφερα να τα ρίξω με τη διατροφή αλλά η κοιλιά εκεί, με κοιτάει και μου χαμογελάει σαρδόνια.
Φροντίστε μας περισσότερο τώρα
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, θυμάμαι και τις ατάκες «έλα μωρέ μην της δίνεις σημασία, έχει περίοδο» ή «αμάν με την ξινιόλα, μας τα έχει πρήξει, δεν φταίμε εμείς που περνάει κλιμακτήριο», οι οποίες συνοδεύονται και από γέλια. Η αλήθεια είναι πως κανείς άλλος δεν φταίει γι΄αυτό που περνάμε αυτές τις δύσκολες περιόδους της ζωής μας αλλά σίγουρα η έλλειψη κατανόησης δεν βοηθάει να νιώσουμε καλύτερα. Αντιθέτως μπορεί να κάνει τα πράγματα πολύ χειρότερα.
Πρέπει να μας προσέχετε όταν βλέπετε ότι οι ψυχολογικές μας μεταπτώσεις ανεβοκατεβαίνουν όπως ένα παιδάκι που μόλις ανακάλυψε το τραμπολίνο. Να μας προσέχετε με τον ίδιο τρόπο που θα προσέχατε μια έγκυο γυναίκα, ίσως ακόμα περισσότερο και μπορώ να εξηγήσω γιατί.
Η έγκυος μπορεί να έχει τις ίδιες ψυχολογικές μεταπτώσεις αλλά έχει να περιμένει και κάτι πολύ χαρούμενο, και ξέρει επίσης ότι αυτό διαρκεί λίγο. Λιγότερο από τα χρόνια που διαρκεί η κλιμακτήριος και η εμμηνόπαυση συνολικά. Στη δική μας περίπτωση γνωρίζουμε πως όταν οι μεταπτώσεις αυτές τελειώσουν, σημαίνει ότι πλέον είναι γεγονός πως (ειδικά αν δεν έχουμε ξαναγίνει και αυτό μας έχει πονέσει) δεν θα γίνουμε ποτέ μάνες. Οκέι, δεν ισχύει για όλες μας αυτό, προσωπικά δεν έγινα μητέρα από επιλογή, αλλά είναι ένας παράγοντας που μπορεί να προκαλέσει βαριά κατάθλιψη σε πολλές γυναίκες.
Το σώμα μας αλλάζει και κάποια πράγματα δεν επανέρχονται όπως θα θέλαμε. Η κλιμακτήριος φέρνει αύξηση του βάρους, με την εμφάνιση της κοιλιακής κυρίως παχυσαρκίας (που έλεγα και πριν), η οποία αποτελεί δείκτη αυξημένου κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για να μην αναφερθώ στη γήρανση του δέρματος. Όχι θα αναφερθώ. Γιατί δεν είμαστε έτοιμες να το αντιμετωπίσουμε αυτό όλες μας. Η ατροφία του δέρματος έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ρυτίδων. Σε αντίθεση λοιπόν με μία μέλλουσα μανούλα, εμείς δεν βλέπουμε το δέρμα μας να λάμπει αλλά να γερνάει.
Η κούραση και η υπνηλία είναι μεν παροδικά συμπτώματα αλλά μέχρι να φύγουν και να ξαναβρούμε την ενέργεια και τη ζωντάνια μας μπορεί να περάσουν αρκετά χρόνια. Και μέχρι τότε μπορεί να έχουμε εξαντληθεί. Και σωματικά και ψυχικά. Ακόμα και αν ασκούμαστε για να διατηρήσουμε την ενέργειά μας, δεν είναι πάντα εφικτό να πετύχει.
Περίοδος, Εγκυμοσύνη, Κλιμακτήριος. Τι κοινό έχουν;
Όπως επισημαίνει ο ενδοκρινολόγος Αθανάσιος Τσεκούρας, υπάρχουν λόγοι που στις τρεις αυτές περιόδους, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν όλες αυτές τις αλλαγές, ψυχολογικές και σωματικές.
«Αρχικά να διευκρινίσουμε ότι έτσι λειτουργεί η φυσιολογία της γυναίκας. Δεν πρόκειται για παθολογικά συμπτώματα, αυτή είναι η φυσική ορμονική λειτουργία του γυναικείου σώματος. Μιλάμε λοιπόν για ορμονικές αλλαγές και όχι για διαταραχές. Δεν πηγαίνει κάτι λάθος, δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα ή κάποια πάθηση.
Από εκεί και πέρα, ας επικεντρωθούμε στην κάθε περίοδο ξεχωριστά για να καταλάβουμε τι συμβαίνει.
Ο κύκλος της περιόδου ονομάζεται κύκλος ακριβώς επειδή υπάρχει μία κυκλικότητα στην παραγωγή των ορμονών κατά τη διάρκεια της περιόδου. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον για εμάς που το παρακολουθούμε και πολύ δύσκολο για όλες τις γυναίκες που το βιώνουν. Ξεκινούν όλες οι ορμόνες τις πρώτες μέρες πολύ χαμηλά, σιγά-σιγά ανεβαίνουν από την υπόφυση, που είναι ο κεντρικός αδένας ο οποίος δίνει εντολή στα υπόλοιπα όργανα για να δουλέψουν, κορυφώνονται, και μετά ακολουθεί η κορύφωση των οιστρογόνων και γίνεται η ωορρηξία. Αυτό όλο προκαλεί ένα peak στην προγεστερόνη, την ορμόνη δηλαδή που δυσκολεύει τις γυναίκες, στο δεύτερο μισό του κύκλου, πριν έρθει η περίοδος. Αυτές τις δύσκολες μέρες, που υπάρχει αυξημένη όρεξη, υπνηλία, κόπωση, πόνος στην κοιλιά, πολλές φορές θλίψη ή νευρικότητα. Έπειτα έρχεται η περίοδος, η οποία τα διορθώνει όλα. Και αυτό γίνεται σε κύκλο. Μετά είναι πάλι χαμηλές οι ορμόνες και ανεβαίνουν μέχρι να προκληθεί η ωορρηξία. Πέρα από τις δύσκολες μέρες λοιπόν πριν την ωορρηξία, αυτός ο κύκλος αλλαγών προκαλεί μια κούραση έτσι κι αλλιώς.
Στην εγκυμοσύνη τα πράγματα είναι λίγο πιο ομαλά. Εξίσου εντυπωσιακά, αλλά σταθερά εντυπωσιακά. Όταν ξεκινά η εγκυμοσύνη, αρχίζει ο πλακούντας και παράγει πολλές ορμόνες που οδηγούν σε όλα τα αποτελέσματα εκείνης της περιόδου ώστε να στηριχθεί η εγκυμοσύνη και να μεγαλώσει το έμβρυο. Ιδίως στην αρχή, υπάρχει η χοριακή η οποία προκαλεί όλα τα δύσκολα συμπτώματα: ναυτίες, υπνηλία, κόπωση, αλλαγή γεύσης ή όρεξης, ακόμα και πονοκεφάλους κάποιες φορές. Η χοριακή πέφτει σιγά-σιγά μετά το πρώτο τρίμηνο και αρχίζουν και ανεβαίνουν άλλες ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Αυτές κάνουν peak περίπου στον έκτο μήνα, γι΄αυτό και τότε μπορεί να υπάρξει αυξημένο σάκχαρο ή να έχει την τάση το σώμα για αύξηση λίπους. Ή ακόμα και κατακράτηση υγρών και εμφάνιση οιδημάτων. Μετά τον τοκετό, που φεύγει ο πλακούντας, οι ορμόνες πέφτουν και βρίσκονται σε φυσιολογικά επίπεδα. Πολλές φορές λόγω της απότομης πτώσης (που είναι πάλι μια οξεία αλλαγή, όπως και στην εμμηνόπαυση), επειδή ξαφνικά δεν υπάρχουν οιστρογόνα, εμφανίζεται κατάθλιψη. Εκεί κάποιες φορές βέβαια παίζουν ρόλο και οι ορμόνες που αναπτύσσονται για τον θηλασμό. Κυρίως όμως ευθύνεται η απότομη αλλαγή. Αυτό επηρεάζει και το σώμα και την ψυχική διάθεση.
Στην εμμηνόπαυση τα πράγματα είναι αντίστοιχα. Εκεί που ο οργανισμός λειτουργεί, με τους κύκλους του μεν αλλά με μία κανονικότητα και περιοδικότητα, ξεκινούν οι διαταραχές (οι οποίες μπορεί να ξεκινήσουν και πέντε χρόνια νωρίτερα). Ανάλογα με τη γυναίκα, μπορεί να είναι ήπιες ή έντονες, μιας και κάθε γυναίκα λειτουργεί πολύ διαφορετικά. Κάποια στιγμή λοιπόν τα οιστρογόνα κατεβαίνουν, σταματάει η παραγωγή ορμονών από τις ωοθήκες και αυτό προκαλεί την εμμηνόπαυση. Ταυτόχρονα ανεβαίνουν οι ορμόνες της υπόφυσης. Όσο πιο έντονη λοιπόν είναι αυτή η αλλαγή, τόσο πιο έντονα είναι και τα συμπτώματα. Γι’ αυτό και στις γυναίκες που σταματά σταδιακά η περίοδος είναι πιο ήπια τα συμπτώματα ενώ σε εκείνες που διακόπτεται απότομα είναι έντονα. Φυσικά έχουμε τα ίδια συμπτώματα όπως και στις άλλες δύο περιπτώσεις. Κακοδιαθεσία, αϋπνία, γενικά διαταραχές στον ύπνο, κράμπες, αύξηση βάρους, ξηρότητα στο δέρμα και στον κόλπο. Επίσης, πέφτει και η λίμπιντο από τη μείωση ανδρογόνων (οι ωοθήκες εκτός από οιστρογόνα παράγουν και ανδρογόνα, ορμόνες που σχετίζονται περισσότερο με τη λίμπιντο). Όλη αυτή η αλλαγή, η πτώση των ορμονών, προκαλεί διαταραχή και στον τρόπο λειτουργίας των αγγείων, γι’ αυτό υπάρχουν οι εξάψεις. Αυτή η απότομη αίσθηση θερμότητας και μετά ο κρύος ιδρώτας. Μια κατάσταση που δεν είναι επικίνδυνη αλλά είναι πολύ ενοχλητική και προκαλεί κακή διάθεση και νευρικότητα. Και αυτό ευτυχώς ο οργανισμός σιγά-σιγά το συνηθίζει και ηρεμεί. Παροδικά συμπτώματα μεν, πολύ ενοχλητικά όμως που προκαλούν αναστάτωση. Όλη η ισορροπία αλλάζει και προσπαθεί και ο οργανισμός να προσαρμοστεί σε αυτές τις αλλαγές, αλλά και η ίδια η γυναίκα».
Υπομονή και κατανόηση
Τις στιγμές που νιώθουμε μοναξιά, που νιώθουμε ότι κανείς δεν καταλαβαίνει αυτό που περνάμε, που δεν έχουμε υπομονή και ξεσπάμε με νεύρα ή κλάματα, έχουμε ανάγκη από τρυφερότητα. Από νοιάξιμο, από ανθρώπους που θα προσπαθήσουν να μας κάνουν να νιώθουμε αγαπητές και θα καταλάβουν τις ανάγκες μας. Όχι να μας αντιμετωπίζουν σαν άρρωστες, γιατί και αυτό συμβαίνει συχνά και είναι λάθος. Μπορεί να προκαλούμε καυγάδες με τις εξάρσεις μας, αλλά η λύση δεν είναι να μας πετάξει κάποιος το γάντι για να συνεχίσει η μάχη. Αντιθέτως, επειδή όσο γρήγορα πυροδοτείται η έκρηξη άλλο τόσο εύκολα μπορεί να σβήσει η φωτιά, όταν ακούσουμε μια ήρεμη και λογική κουβέντα αγάπης θα γλυκάνουμε και θα ηρεμήσουμε. Μπορεί να μπήξουμε τα κλάματα, ναι, ισχύει αλλά θα είναι κλάματα ανακούφισης από την πίεση που νιώθουμε.
Αυτό που διαπίστωσα εγώ είναι πως όσο έχω γύρω μου ανθρώπους που με συμπεριλαμβάνουν σε όλα και δεν με κάνουν να νιώθω ανήμπορη ή προβληματική, που δεν γελούν όταν είμαι σε ντελίριο, ούτε μου απαντούν νευρικά και χωρίς υπομονή σε στιγμές άγχους, ανασφάλειας και μοναξιάς, τα συμπτώματα είναι πολύ πιο σύντομα και πιο αραιά. Όσο νιώθω ότι μαζί θα το περάσουμε και αυτό και θα το νικήσουμε, τόσο το σκοτεινό τέρας της κατάθλιψης που καιροφυλακτεί στη γωνία απομακρύνεται. Γι΄αυτό σας λέω, φερθείτε μας τρυφερά κι εμείς σίγουρα θα το ανταποδώσουμε.
