Ό,τι κι αν συμβαίνει στο Αιγαίο, στο πανέμορφο Καστελλόριζο οι ημέρες του Αυγούστου παραμένουν ήσυχες

Στο ανατολικότερο σημείο της ελληνικής επικράτειας το διακύβευμα δεν είναι η ασφάλεια, αλλά η απέραντη γαλήνη. Μόνο που πρέπει να βρεθείς εκεί για να το καταλάβεις. Του Παναγιώτη Μένεγου.

Στο Καστελλόριζο δεν βρίσκεις εφημερίδες, το πρακτορείο Τύπου έκλεισε το 2013. Όταν βλέπουν την έκπληξή σου γι’αυτό στην όνομα-και-πράγμα υπεραγορά του νησιού, κάποιος σηκώνει αδιάφορα τους ώμους διαβεβαιώνοντας «αφού υπάρχουν όλα στο ίντερνετ» κι εσύ κρατάς νοητική σημείωση για την επόμενη φορά που θα επιχειρήσεις ή θα ακούσεις/διαβάσεις μια ακόμα βαθυστόχαστη ανάλυση για την κρίση και το μέλλον του Τύπου.

Ο Τύπος όμως και οι δημοσιογράφοι ειδικά (κι εκείνοι που το το επώνυμό τους θυμίζει καλοκαιρινό φρούτο, ειδικότερα) είναι στο στόχαστρο το φετινό περίπλοκο και, με την κακή έννοια, ανεπανάληπτο καλοκαίρι σε τούτο εδώ το σύμπλεγμα 14 νησίδων που επισήμως λέγεται Μεγίστη κι αποτελεί το ανατολικότερο κομμάτι γης στην ελληνική επικράτεια (για την ακρίβεια αυτό είναι η βραχονησίδα Στρογγυλή-όλο και σε κάποιο διαγώνισμα Γεωγραφίας θα σας είχε βασανίσει). Οι Καστελλορίζιοι είναι καλά εκπαιδευμένοι. Ξέρουν ότι κανάλια, ραδιόφωνα, εφημερίδες, περιοδικά, δηλαδή «τηλεόραση και ίντερνετ», μόνο τότε τους θυμούνται, σε περιόδους «κρίσης». Παραπονιούνται στα φανερά γι’ αυτό, ενστικτωδώς όμως παραφράζουν τον Ουμπέρτο Έκο γνωρίζοντας ότι «δεν υπάρχουν (καλές) ειδήσεις τον Αύγουστο». Κάτι που καθιστά την μοναξιά τους στην άκρη του χάρτη ίσως προτιμότερη. Καλύτερα 2-3 ρεπορτάζ και μερικοί τίτλοι λιγότεροι, παρά να βρίσκονται στο προσκήνιο επειδή κόβει βόλτες στο Αιγαίο το ερευνητικό Ορουκ Ρέις, εκδίδονται η μία NAVTEX μετά την άλλη και ξαναγίνονται οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας φλέγον πανευρωπαϊκό ζήτημα.

Στο Καστελλόριζο, βέβαια, είναι συνηθισμένοι και σε αυτήν την ένταση. Θεωρούν ότι οι υπερβολές των μίντια τους έκαναν φέτος περισσότερο κακό απ’ ότι ο ιός ή οι «άσπονδοι γείτονες» Τούρκοι. Σε μια από τις, όχι ακριβώς συνηθισμένες αλλά σίγουρα όχι και πρωτόγνωρες, αερομαχίες στο τέλος Ιουλίου ένας πιλότος έσπασε το φράγμα του ήχου, στο νησί ακούστηκε κάτι σαν έκρηξη, ανάλογα με το πόσο υπερβολική είναι η αφήγηση ίσως έσπασαν και μερικά τζάμια, ίσως κάποιοι σήκωσαν ελληνικές σημαίες για να χαιρετίσουν όπως κάνουν πάντα όταν πετάνε ελληνικά πολεμικά αεροσκάφη, οι τουρίστες όμως φοβήθηκαν, στα δωμάτιά τους οι τηλεοράσεις έπαιζαν «πόλεμο», τα κινητά στις παλάμες τους το ίδιο. Για τους ντόπιους, που γρήγορα κατάλαβαν τι είχε γίνει, ήταν σχεδόν άλλη μια μέρα ακριτικής διαβίωσης – οκ, λίγο ζόρικη. Για τους τουρίστες όμως, Έλληνες κι αλλοδαπούς, όχι. 130 άτομα έφυγαν την επόμενη μέρα, πολλαπλάσια από την αρχή του καλοκαιριού έχουν ακυρώσει τις διακοπές τους. Οι καθημερινές εκδρομές από την απέναντι τουρκική παραλιακή πόλη του Κας (Αντίφελλος μέχρι την μικρασιατική καταστροφή) έχουν ματαιωθεί λόγω της πανδημίας, το ίδιο και οι διακοπές της πολυπληθούς κοινότητας των Ελληνοαυστραλών ομογενών που επιστρέφουν κάθε καλοκαίρι αποτελώντας αιμοδότες του νησιού. Η τουριστική σεζόν διαλύθηκε. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το υπόλοιπο έτος.

Αν είχα ένα ευρώ για κάθε αστειάκι που άκουσα (κι ακούω ακόμα) έχοντας επιλέξει το Καστελλόριζο για τις φετινές διακοπές, μαλλον θα είχα αγοράσει τώρα κάποιο από τα υπέροχα δίπατα αρχοντικά και θα φιλοσοφούσα κοιτάζοντας τον ορίζοντα από την «πάνω πατοσκιά» του. Είναι αυτά τα σπίτια που δίνουν την πρώτη πολύχρωμη εντύπωση όταν το πλοίο της γραμμής ολοκληρώνει τον μαραθώνιο από τον Πειραιά, δένοντας σε λιμάνι τόσο μικρό που πρέπει κάθε φορά να μετακινείται το αγκυροβολημένο περιπολικό πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού (στην περίπτωσή μας το «Ρίτσος» – από τον πρωτοναύτη Νικόλαο, όχι τον ποιητή Γιάννη).

Το λιμάνι έχει το σχήμα ενός τέλειου Π. Κάπου στην αριστερή του πλευρά (που οδηγεί στο τζαμί-μουσείο λαογραφικής ιστορίας και το πίσω λιμάνι Μανδράκι) στάθηκε ο Γιώργος Παπανδρέου εγκαινιάζοντας την περίοδο των μνημονίων τον Απρίλιο του 2010. Στο μεσαίο οριζόντιο στέλεχος, οι ταβέρνες εναλλάσσονται με τα καφέ στα οποία τα μεσημέρια οι φαντάροι -μαυρισμένοι και βαριεστημένοι, απουσία παραμικρής γυναικείας παρουσίας- τερματίζουν το FaceTime και στρίβουν τα καλαμάκια στους φραπέδες αφού τα μουστάκια τους είναι ακόμα ατροφικά, εκεί δίπλα τους απαραίτητο το φωτογραφικό κλικ στη δημοτική αγορά που το πρωί κάνουν πασαρέλα οι καθημερινές κολεξιόν των ψαράδων. Στη δεξιά πλευρά, το Καστελλόριζο αποκαλύπτει την κοσμοπολίτικη κομψότητά του με τα πλέον επίζηλα αρχοντικά και τα περιποιημένα μπουτίκ ξενοδοχεία. Μπροστά τους ελάχιστες ξαπλώστρες σε ινσταγκραμικό day & night stand με ομπρέλες, ανεπίσημη γλώσσα ιταλικά.

(Σημαντικό: στο Καστελλόριζο δεν υπάρχουν παραλίες, κάτι που του χαρίζει έναν ιδιότυπο εξωτισμό. Σχεδόν από οποιοδήποτε σημείο του Π μπορείς να βουτήξεις στα πεντακάθαρα γαλαζοπράσινα νερά, υπάρχουν διαθέσιμοι βατήρες αλλά και σκαλάκια που οδηγούν σε καβάτζες-κοινά μυστικά. Για όσους δεν μπορούν να κόψουν την κακή συνήθεια της άμμου, ότι κοντινότερο σε παραλία υπάρχει στο Μανδράκι. Έξτρα προορισμοί, οι Πλάκες/ το νησάκι του Αϊ Γιώργη/ η σκοτεινή σπηλιά-τουριστική ατραξιόν. Σε πάνε βαρκάρηδες που τους λένε Γιώργο-Κώστα-Σταύρο, είναι στα 50-60-70 τους (ή κάπου ανάμεσα) και λειτουργούν ως jack of all trades, λύνουν κάθε πρόβλημα από το δωμάτιο μέχρι το φαγητό σου και θυμούνται να ρωτήσουν και την Αγγλίδα με τον στομαχόπονο αν αισθάνεται καλύτερα.)

Καστελλόριζο, the Big Blue Green

Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 το Καστελλόριζο έχει 492 κατοίκους. Στην πραγματικότητα, στο ακριτικό νησί ζουν περίπου 250. Πάρτε χαρτί και μολύβι: προσθέστε φαντάρους/επαγγελματίες οπλίτες στο τοπικό σύνταγμα και το πλήρωμα των πλοίων (γύρω στα 300 άτομα), τον πληθυσμό των πολυτελών σκαφών που δένουν στο νησί, τους περίπου 300 που έρχονται καθημερινά από την Τουρκία, τους προαναφερθέντες ομογενείς και φυσικά τους τουρίστες. Ο μπακαλίστικος υπολογισμός βγάζει ότι οποιαδήποτε μέρα ενός φυσιολογικού καλοκαιριού στο νησί πατάνε πάνω από 1500 άνθρωποι. Στην «Αλεξάνδρα» σερβίρουν όλη τη σεζόν σχεδόν 5000 πιάτα από το μεγάλο σουξέ γεμιστό καλαμάρι, ενώ η κυρία Κατερίνα στα «Πλατάνια» αδυνατεί να υπολογίσει πόσα ντολμαδάκια γιαλαντζί τυλίγει όλο το καλοκαίρι (για αγχωμένες παρέες που τα κάνουν μέχρι και ρεζερβέ), τα δε γεμιστά κρεμμύδια-γλύκισμα το ίδιο πεντανόστιμα.

Μόνο που το καλοκαίρι του 2020 δεν είναι φυσιολογικό, καθόλου μάλιστα. Ο βράχος των 10 στρεμμάτων εκτός από μικροσκοπικός ήταν κι άδειος. Εις βάρος των ντόπιων, υπέρ του επισκέπτη – κλασικός καλοκαιρινός νόμος. «Αν έρθεις εδώ για 10 μέρες, γυρίζεις όλο το νησί και σου περισσεύουν οι 9μιση να αράξεις», η γλαφυρή περιγραφή. «Είστε τυχεροί που το έχετε όλο δικό σας», το παρασύνθημα.

Φτάσαμε στο νησί λίγες μέρες μετά τη μαζική φυγή. Συναντήσαμε ανθρώπους συνταρακτικά ευγενικούς, καλότροπους και όχι μοιρολάτρες, πολιτικά τόσο συνειδητοποιημένους ώστε να γαργαλούν τον αφορισμό ότι «η διπλωματία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσεις στους πολιτικούς». Αν εξαιρέσεις έναν τουρκοφάγο με μακό ΠΝ που έσπασε ένα μεσημέρι την απόλυτη ραστώνη κραυγάζοντας προς άγνωστο παραλήπτη το μακάβριο «Τώρα είναι η στιγμή μας, γιατί δε μας αφήνεις; Κι ας έρθουν τα παιδιά μας να μας πετάνε στεφάνια στη θάλασσα» (στο τραπέζι του υπήρχε ούζο), δεν ακούσαμε πουθενά κορώνες για τους «απέναντι». Που δεν είναι και τόσο «άσπονδοι» τελικά: οι σχέσεις μαζί τους είναι εμπορικές, ανεφοδιαστικές, εν τέλει στενές – περιγράφονται από «σε γενικές γραμμές καλές» μέχρι «δυστυχώς έχουμε μπλέξει με τον Ερντογάν που τα κάνει όλα για εσωτερική κατανάλωση» ως και «δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε, κάθε φορά που υπάρχει σκηνικό μιλάμε μαζί τους στο τηλέφωνο για να δούμε ότι όλα είναι οκ». Ο Καστελοριζιός που παντρέυτηκε την Τουρκάλα από το Κας και τρέχουν την ταβέρνα-beach bar στον Άι Γιώργη ποζάρουν στο πόστερ αυτής της συμβίωσης.

Ταβέρνα «Πλατάνια». Γίνονται πράγματα…

Η καθημερινότητα στον βράχο μοιάζει με σίριαλ. Το πολύ την τρίτη ημέρα αισθάνεσαι ότι τους έχεις δει/σε έχουν δει όλοι, οι ρόλοι έχουν μοιραστεί. Υπάρχει ο Μεγάλος Τηλεοπτικός Σταρ με το πολυπληθές εντουράζ και κλεισμένο πάντα το μεγαλύτερο τραπέζι στον «Λαζαράκη» ή το “Billy’s”, η Ευρωβουλευτής που διηγείται παραπολιτικές ιστορίες την ώρα του πρωινού καφέ, ο Μοναχικός Νεαρός Καναλάρχης, το άσημο ζευγάρι που θα ήθελαν να παρατήσουν τη δουλειά τους για να γίνουν content creators (και γι’ αυτό προπονούνται λαδωμένοι επί ώρες στην ίδια αδιάφορη λήψη), το εναλλακτικό ζευγάρι που κορδώνεται ότι «τα Μικρά Δωδεκάνησα είναι οι νέες Μικρές Κυκλάδες», το βασικό ζευγάρι που διαβάζει Το Δώρο 2. Αλλά, και οι «ξένοι» όπως τους λένε αθώα οι ντόπιοι. Σαφώς περισσότεροι. Κυρίως Ιταλοί, άλλωστε έχουν μακρά ιστορία στο νησί, από την ενετική παράδοση (που τραβάει μια αρχιτεκτονική γραμμή ως την Ερμούπολη της Σύρου) μέχρι την Ιταλοκρατία του 1921-41 και το Mediterraneo της Βάνας Μπάρμπα και του ξενόγλωσσου Όσκαρ (τα «Πλατάνια» στην πλατεία Χωράφια είναι κάτι σαν μουσείο του φιλμ που…γίνονται πράγματα, κυρίως μαγειρευτά). Στην τωρινη τους βερσιόν οι Ιταλοί του Καστελλόριζου είναι εύποροι, μεγαλύτεροι σε ηλικία από τους φωνακλάδες των Κυκλάδων – στυλ Ανιέλι με πουράκια κι ανοιχτά πουκάμισα οι άνδρες, στυλ «πρώην μοντέλας/WAG» οι γυναίκες. Αρκετοί Άγγλοι επίσης (κατέλαβαν το νησί το 1941), αλλά και κάποιοι Γάλλοι (μικρή η δική τους κατοχή, 1915-21). Α, και κάτι Κροάτες της Frontex, κατηγορία «τέσσερα αβγά μάτια για πρωινό-περισσευούμενη τεστοστερόνη». Απόγονους των Καταλανών που κυριάρχησαν τον 15ο αιώνα δε συναντήσαμε.

Από το λεύκωμα του φωτογράφου Χρηστου Σιμάτου

Ο νεοφερμένος πάτερ στο εκκλησάκι του Παλαιόκαστρου

Η θέα από το Παλαιόκαστρο

Αν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, έχουν οι ιστορίες των ανθρώπων που βρέθηκαν κάπως-κάπου-κάποτε στην άκρη του χάρτη. Σου έρχονται μόνες τους χωρίς να τις ψαρέψεις. Ο κάποτε ραδιοφωνικός πειρατής από τα Τρίκαλα που γνωρίστηκε στην Ολλανδία με τη σύζυγό του και κατέληξαν να ανοίξουν ένα καφέ στα όρια της Ανατολής. Ο σερβιτόρος που ήρθε από τη Θεσσαλονίκη κι έχασε 22 κιλά το πρώτο καλοκαίρι δουλειάς, φέτος αναπολεί με ανορθόδοξο χιούμορ τις γεμάτες σεζόν «Ρεπό, τι ρεπό; Ο κόσμος νόμιζε ότι μου έχουν κρατήσει το διαβατήριο». Ο χαμογελαστός θεσσαλονικιός παππάς, φρέσκος στο νησί, μόνιμα με το χαμόγελο στα χείλη να υποδέχεται τους τουρίστες στο ανεμοδαμένο Παλαιόκαστρο με την εκαθμβωτική θεά. Κάποιοι «Μακεδονομάχοι» που ρυθμίζουν τις λεπτομέρειες για την εκδήλωση εορτασμού της απαελυθέρωσης του νησιού από τον Λάμπρο Κατσώνη – και είναι όσο weird ακούγεται. Η κοπέλα στο ξενοδοχείο μισή Ροδίτισσα-μισή Πορτογαλλίδα που ξεχειμωνιάζει εκεί «από επιλογή», ενώ αποκρούει τα πειράγματα των ξαναμμένων. Αλλά, κι ο μετανάστης που δεν έχει όρεξη να πει την ιστορία του, σε αφήνει να την μαντέψεις κάθε πρωί που ξεμπερδεύει με τις ώρες τα δίχτυα στο λιμάνι.