Ιστορίες πέρα από τον Δνείστερο

Τι κάνει ένας Έλληνας, ένας Ολλανδός και ένας Αμερικανός από τη Νεμπράσκα στον τόπο όπου ο Λένιν δείχνει ακόμα το δρόμο, ο Πούτιν φοριέται σε t-shirt, το σφυροδρέπανο δεσπόζει από τη σημαία ως τα χαρτονομίσματα, ο Σερίφης είναι ο απόλυτος ηγεμόνας, ενώ η περιβόητη KGB αποτελεί την επίσημη κρατική υπηρεσία πληροφοριών;

Οι δύο πρώτοι ήρθαν να διαπιστώσουν ιδίοις όμμασι αν η λωρίδα γης μεταξύ του Δνείστερου ποταμού στη Μολδαβία και την Ουκρανία, είναι τελικά η «Γάζα της Ευρώπης», το τελευταίο σοβιέτ, ή τέλος πάντων τι ισχύει από όλα αυτά τα ωραία που ακούγονται στη Δύση. Οδηγός σ’ αυτή την περιπλάνηση ήταν ο τρίτος της παρέας, ο οποίος ως ο μοναδικός δυτικός που ζει μόνιμα στην Υπερδνειστερία υποδέχεται συχνά περίεργους τύπους σαν εμάς με θαυμάσιες ιστορίες, άφθονη μπίρα και βότκα.

Το σοβιετικό Τ-34 τανκς-μνημείο στη κεντρική πλατεία της Τιράσπολ.

Η αυτό-ανακηρυχθείσα Μολδαβική Δημοκρατία της Υπερδνειστερίας μπορεί να διαθέτει όλα τα στοιχεία εκείνα που συνθέτουν ένα κράτος, όπως το δικό της νόμισμα, τη δική της σημαία, στρατό ή κοινοβούλιο, δεν αναγνωρίζεται όμως ως τέτοιο από καμία άλλη χώρα μέλος του UN. Ούτε καν από τη Ρωσία, που τη στηρίζει επίσημα ή ανεπίσημα. Αυτό σημαίνει πως ο κάτοικος της Υπερδνειστερίας δεν μπορεί να ταξιδέψει στο εξωτερικό με ντόπιο διαβατήριο, ούτε τα λεφτά του έχουν αξία στον έξω κόσμο. Αντίστοιχα, όποιος εισέρχεται στο έδαφός της επισήμως δεν υπάρχει.

Μπορεί τα σύμβολα της σοβιετικής νοσταλγίας να αποτελούν σήμα κατατεθέν, η πρωτεύουσα Τιράσπολ, όμως, μοιάζει περισσότερο με μια μεσαία πόλη της Ανατολικής Ευρώπης, παρά με σοβιετικό απολίθωμα σε παρακμή. Δεν έχει σχέση με το χαοτικό Κισινάου. Διαθέτει καλούς δρόμους, υποδομές και ένα φροντισμένο αστικό περιβάλλον. Είναι και το υπερσύγχρονο γήπεδο της διάσημης Σερίφ Τιράσπολ που ξεχωρίζει στην είσοδο της πόλης.

Τα πιο αναγνωρίσιμα σύμβολα της Υπερδνειστερίας. Το σφυροδρέπανο και το αστέρι του Σερίφη.

Το αστέρι του Σερίφη είναι μάλλον το πιο αναγνωρίσιμο σύμβολο μετά το σφυροδρέπανο. Πέρα από την ποδοσφαιρική ομάδα, δεσπόζει στη μοναδική αλυσίδα σούπερ μάρκετ, στα περισσότερα βενζινάδικα, σ’ έναν τηλεοπτικό σταθμό και μια εταιρία κινητής τηλεφωνίας, ενώ συνδέεται με κάμποσες άλλες επιχειρήσεις, καταδεικνύοντας πως μονοπωλεί ουσιαστικά το επιχειρείν στη χώρα. Όσο και να περίμενε κανείς πως ο σοβιετικός μύθος συνοδεύεται και από κουμμουνιστικό καθεστώς, πλανάται πλάνη οικτρά. Εδώ κυριαρχεί ο καπιταλισμός χωρίς τον ανταγωνισμό, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Αμερικανός φίλος. Οι μεγάλες επιχειρήσεις ελέγχονται από λίγους και εκλεκτούς.

Η διαφθορά είναι βαθιά ριζωμένη στον «σοβιετίκ» κρατικό μηχανισμό. Οι πολίτες δεν περιμένουν το δυσλειτουργικό κράτος να λύσει τα καθημερινά τους προβλήματα. Είτε βασίζονται στις δυνάμεις τους, είτε απευθύνονται στους γνωστούς και φίλους. Επίσης, το ξέπλυμα μαύρου χρήματος είναι μεγάλη μπίζνα στην Υπερδνειστερία. Υπάρχουν, για παράδειγμα, καζίνο και ακριβά εστιατόρια που δεν πατάει ψυχή.

Η επίσκεψή μας συνέπεσε και με τους εορτασμούς της επετείου των 70 χρόνων από τη νίκη των Σοβιετικών δυνάμεων στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, οπότε το κλίμα ήταν αρκούντως εορταστικό, ενώ η κρατική προπαγάνδα και η εθνικοσοβιετική υπερηφάνεια χτύπαγαν κόκκινο. Συναντήσαμε αρκετές φορές κονβόι αυτοκινήτων με πρασινοκόκκινες και ρωσικές σημαίες να πανηγυρίζουν κορνάροντας σαν να κέρδισαν το Μουντιάλ. Ο κόσμος είχε ξεχυθεί στους δρόμους για να παρακολουθήσει τη στρατιωτική παρέλαση και να το γιορτάσει. Οι Υπερδνειστέριοι έχουν μάθει να αγαπούν τη Ρωσία από τα γεννοφάσκια τους. Αυτή η ιδεολογία αγάπης προς τη «Ρωσική Αρκούδα» είναι που κρατά τον τόπο ζωντανό, ακόμα και τώρα που η τελευταία, λόγω της δικής της οικονομικής κρίσης, παίρνει σαφείς αποστάσεις από την Υπερδνειστερία (διέκοψε π.χ. την οικονομική της ενίσχυση ή αρνήθηκε επίσημο αίτημα ένταξης της στη Ρωσική ομοσπονδία υπό καθεστώς υιοθεσίας), κάνοντας έτσι το μέλλον της αβέβαιο.

Μπορεί να μείναμε μόλις μιάμιση μέρα στην Υπερδνειστερία, πήραμε όμως μια καλή γεύση του μύθου της. Κυρίως όμως διαλύθηκε όλη αυτή η παραπληροφόρηση που κυριαρχεί μακριά από τη χώρα. Όχι μόνο δεν επηρεάζεται από τις εχθροπραξίες στην ανατολική Ουκρανία, αλλά δεν υπάρχουν ούτε εσωτερικές αναταραχές, ούτε εμφανή αστάθεια. Στα σύνορα μέσα σε μερικά λεπτά πήραμε το πολυπόθητο χαρτάκι εισόδου, χωρίς πολλά πολλά. Οι ντόπιοι, επίσης, φάνηκαν αρκετά φιλικοί. Κυκλοφορώντας στην Τιράσπολ μέρα και νύχτα αισθανθήκαμε ασφαλείς. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει εγκληματικότητα. Τα ελάχιστα περιστατικά, δε, που αναφέρονται κατά καιρούς με τουρίστες και διεφθαρμένους αστυνομικούς αποτελούν εξαιρέσεις. “Nothing really happens here”, όπως απαντά και ο Αμερικάνος στα αιμοδιψή διεθνή δίκτυα ενημέρωσης που τον προσεγγίζουν κάθε τόσο εξαιτίας των ουκρανικών εξελίξεων.