«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στη ζωή είναι ότι ίσως παίρνεις υπερβολικά πολλές προφυλάξεις». Αυτή η φράση, που αποδίδεται στον Άλφρεντ Άντλερ, «μίλησε» σε εμένα που πορεύομαι στη ζωή με συνοδοιπόρους τον φόβο και την ανασφάλεια. Και έψαξα ένα-δυο πράγματα γι’ αυτόν τον φίλο και σύντροφο του Φρόιντ, ο οποίος αποσπάστηκε κάποια στιγμή από τη σχολή του πατέρα της ψυχανάλυσης για να πάρει τον δικό του δρόμο, που μένει ορθάνοιχτος ενάμιση αιώνα μετά τη γέννησή του.
Ο Άλφρεντ Άντλερ γεννήθηκε στη Βιέννη στις 7 Φεβρουαρίου 1870 και πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στη σκιά του θανάτου. Αιτία δεν ήταν μόνο η βεβαρημένη του υγεία -περιγράφονται σκηνές παροξυσμικών σπασμών που το έκοβαν την ανάσα- αλλά και ο πρώιμος θάνατος του μικρότερου αδελφού του, όταν ο Άλφρεντ ήταν μόλις τριών ετών. Οι ασθένειες αλλά και οι αντιξοότητες της πρώτης παιδικής του ηλικίας σηματοδότησαν τη μετέπειτα πορεία του γιατρού, ψυχαναλυτή και φιλοσόφου. Η ασθενική του φύση έκανε τους γονείς του υπερπροστατευτικούς απέναντί του. Γι’ αυτό και ο ίδιος φαίνεται να κλονίστηκε με τη γέννηση του μικρού του αδελφού και να κυριεύτηκε από ζήλια, καθώς ένιωσε να χάνει ένα μερίδιο από τη φροντίδα της μητέρας του.
Στις περισσότερες βιογραφικές αναφορές, ο Άλφρεντ περιγράφεται ως ένα ασθενικό παιδί που ζηλεύει τα αδέλφια του. Σε αυτό του το συναίσθημα πιθανόν χτίστηκε και η θεωρία του για τη θέση του παιδιού στην οικογένεια και τον ρόλο που παίζει η θέση αυτή στον ψυχισμό του ανθρώπου. Η ευαίσθητη και κλονισμένη υγεία του αποτυπώθηκε στη θεωρία του για το «σύμπλεγμα κατωτερότητας», που συζητήθηκε πολύ και συντέλεσε στη μετέπειτα διασημότητά του.
Το ασθενικό παιδί πραγματοποίησε το όνειρο να γίνει γιατρός και το 1895 αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Ειδικεύτηκε αρχικά στην οφθαλμολογία και στη συνέχεια στην Ψυχιατρική, η οποία τον κέρδισε, και μέσω αυτής ήρθε σε επαφή με τον Φρόιντ. Ήταν 32 ετών και ήδη παντρεμένος με τη ρωσικής καταγωγής Ραΐσα, όταν εγγράφτηκε μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρίας της Βιέννης (Vienna Psychoanalytic Society) την πρώτη του είδους που συστάθηκε παγκοσμίως. Το 1910 έγινε ο πρόεδρός της αλλά έμεινε στη θέση αυτή μόνο για έναν χρόνο, καθώς το 1911 τα έσπασε με τον Φρόιντ. Είχε ήδη απομακρυνθεί από τις θεωρίες για τη λίμπιντο που τόσο πάθιαζαν τον πατέρα της ψυχανάλυσης.
Ο Άντλερ πήρε τον δικό του δρόμο ιδρύοντας την Εταιρεία της Ελεύθερης Ψυχαναλυτικής Έρευνας και, έναν χρόνο μετά, τη Σχολή της Ατομικής Ψυχολογίας. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου λειτουργούν οι Κλινικές Συμβουλευτικής του Άντλερ και ο ίδιος, πατέρας πλέον τεσσάρων παιδιών, διδάσκει ως υφηγητής στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο της Βιέννης. Το 1929 ο διάσημος ψυχίατρος παίρνει τη θέση του καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Το 1937, δύο χρόνια πριν φύγει από τη ζωή με ευθανασία ο Σίγμουντ Φρόιντ, που υπέφερε από καρκίνο, ο Άντλερ αφήνει την τελευταία του πνοή στο Αμπερντήν της Σκωτίας από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Η Ατομική Ψυχολογία είναι κληροδότημα του Άντλερ στους μεταγενέστερους ψυχιάτρους και αντλεριανούς ψυχολόγους. Σύμφωνα με αυτή, η ομαλή προσαρμογή του ανθρώπου στο κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ψυχική του υγεία και επομένως και για τη λειτουργικότητά του.
Αν σας κεντρίζει η αντλεριανή θεώρηση των πραγμάτων και καταπιαστείτε με τα βιβλία του μεγάλου αυστριακού ψυχιάτρου θα καταλάβετε πόσο σημασία δίνει ο αυστριακός ψυχίατρος στη συσχέτιση του ανθρώπου με την κοινωνία και τους άλλους ανθρώπους. «Gemeinschaftsgefühl», είναι η γερμανική λέξη που ο ίδιος χρησιμοποιεί και σημαίνει «η αίσθηση της κοινότητας». Σε ορισμένα κείμενα αποδίδεται και ως «κοινωνικό ενδιαφέρον». Να βλέπεις δηλαδή με τα μάτια του άλλου, να νιώθεις με τη καρδιά του.
Κατά τον Άντλερ, το άτομο αγωνίζεται για την υπεροχή με την έννοια της αυτοκαταξίωσης μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο, έννοια διάφορη από την κοινωνική καταξίωση με την υψηλή θέση στην κοινωνία.
Και κάπου εδώ μπαίνει και το «σύμπλεγμα κατωτερότητας», κεντρικό σημείο της Ατομικής Ψυχολογίας, το οποίο σχετίζεται με την κακή προσαρμογή στο κοινωνικό περιβάλλον. Ο κάθε άνθρωπος, για να ξεπεράσει το αίσθημα μειονεξίας που βιώνει, προσπαθεί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του να το αναπληρώσει, δημιουργώντας ένα σχέδιο ζωής, μοναδικό και ξεχωριστό για τον ίδιο. Ο Άντλερ μας λέει ότι αν και γεννιόμαστε με διαφορετικές δυνατότητες, εκείνο που έχει σημασία τελικά είναι πώς τις χρησιμοποιούμε και πώς τις προσαρμόζουμε στο δικό μας σχέδιο ζωής.
Κατά τον Άντλερ, υπάρχουν ορισμένοι τύποι προσωπικότητας που διαμορφώνονται ανάλογα με το αν πετύχει ή αποτύχει να βγει κανείς από την κατάσταση κατωτερότητας: Ο «κυριαρχικός», με αντικοινωνικό προφίλ, ο οποίος όμως παλεύει σκληρά για την επίτευξη του στόχου του, ο «δεκτικός» τύπος που ούτε προσπαθεί να πιάσει τον στόχο του αλλά ούτε και ενδιαφέρεται πραγματικά για τους άλλους αλλά περιμένει από τους άλλους να ενδιαφερθούν γι’ αυτόν, και ο «αποφευκτικός» που χαρακτηρίζεται από έλλειψη αποφασιστικότητας και ενεργητικότητας για την επίτευξη του στόχου του και εκφράζει χαμηλού βαθμού αίσθημα κοινωνικότητας. Τέλος, ο Άντλερ παρουσιάζει τον «κοινωνικά χρήσιμο» τύπο, που είναι δραστήριος και ενεργητικός και λειτουργεί αρμονικά στην κοινότητα.
Τελικά, «οι μόνοι φυσιολογικοί άνθρωποι είναι αυτοί που δεν γνωρίζουμε πολύ καλά». Ο Άντλερ το είπε, όχι η γράφουσα.
Θέλεις να μάθεις κι άλλα;
Από τις εκδόσεις Νίκας κυκλοφορούν στην Ελλάδα βιβλία του Άλφρεντ Άντλερ, όπως τα διάσημα Το νόημα της ζωής, Η γνώση της ζωής και Η ανάπτυξη του χαρακτήρα.
Στην Ελλάδα οι ιδέες του διαδόθηκαν από αντλεριανούς ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς, που ίδρυσαν το 1969 την Ελληνική Εταιρία Αντλεριανής Ψυχολογίας και, το 1975, το Κέντρον Ατομικής Ψυχολογίας .
Στην ιστοσελίδα του Κέντρου Αντλεριανής Μεθόδου του Adler University μπορείτε όχι μόνο να αντλήσετε πληροφορίες για την Αντλεριανή Θεωρία αλλά ακόμη και να εκπαιδευτείτε σε αυτή online. Το Κέντρο, όπως και το Πανεπιστήμιο, έχει σχολές στο Βανκούβερ και το Σικάγο αλλά εξυπηρετεί φοιτητές από όλο τον κόσμο μέσω των εξ’ αποστάσεως μαθημάτων.
