Εάν είσαι γυναίκα, το πιθανότερο είναι πως έχεις συνηθίσει, αρκετές μέρες πριν την περίοδό σου, να επιβιβάζεσαι σε ένα συναισθηματικό ρόλερ κόστερ και να περιμένεις να ξεκινήσει την απρόβλεπτη διαδρομή του. Πέρα από τις σωματικές αλλαγές που παρατηρείς στο σώμα σου, οι οποίες οφείλονται στις ορμόνες σου και συγκεκριμένα στο προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (Premenstrual Syndrome – PMS), η επιστήμη έχει αποδείξει πια πως και οι αλλαγές στη διάθεσή σου οφείλονται σε αυτό.
Αν και οι ακριβείς αιτίες του ενδοκρινολογικού συνδρόμου είναι άγνωστες, αυτό έχει συνδεθεί με την ευαισθησία σε ορμονικές αλλαγές που μπορεί να ξεκινήσουν από την εφηβεία, αλλά και με ορισμένες γενετικές παραλλαγές (διαφορές στα γονίδια) που μπορεί να κληρονομήσουμε από τους γονείς μας. Υπολογίζεται πως το 30%-50% των γυναικών στην αναπαραγωγική ηλικία πάσχουν από το σύνδρομο. Τα σωματικά συμπτώματα του PSM είναι πάνω-κάτω γνωστά, όμως αυτό που ακόμη δεν είναι ευρέως γνωστό, είναι το πώς συνδέεται με τη ψυχική μας υγεία, επηρεάζοντας πολλές φορές την ποιότητα της ζωής μας και των διαπροσωπικών σχέσεων.
Τα σωματικά συμπτώματα του PMS – Πώς να ανακουφιστείς
Ο γυναικολόγος και μαιευτήρας Δημοσθένης Δώδος, με πολυετή εμπειρία στον χώρο, εξηγεί στην Popaganda πως τα συμπτώματα κάθε γυναίκας είναι διαφορετικά και μπορεί να διαφοροποιούνται από μήνα σε μήνα. «Καταρχάς, είναι σημαντικό να θυμάται κάθε γυναίκα ότι υπάρχουν τρόποι για να ανακουφιστεί και να μάθει να ζει αρμονικότερα με το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο. Οι αλλαγές διάθεσης, το αίσθημα αναστάτωσης, άγχους ή ευερεθιστότητας, η κόπωση ή η δυσκολία στον ύπνο, το φούσκωμα ή ο πόνος στην κοιλιά, η ευαισθησία στο στήθος, οι πονοκεφάλοι, το ξηρό και κηλιδωμένο δέρμα, τα λιπαρά μαλλιά και οι αλλαγές στην όρεξη και τη σεξουαλική ορμή, αποτελούν ορισμένα από τα βασικά συμπτώματα του PMS».
«Σίγουρα το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και αυξημένης καφεΐνης δεν βοηθούν, όταν μία γυναίκα βρίσκεται στο στάδιο του PSM. Η τακτική άσκηση, το χαλαρωτικό μασάζ, ο βελονισμός ή η γιόγκα, η υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή με συχνά και μικρά γεύματα (χωρίς πολλά αλμυρά τρόφιμα για να μειωθεί το φούσκωμα και η κατακράτηση υγρών), η κατανάλωση νερού και ο καλός ύπνος (τουλάχιστον 7 με 8 ώρες τη μέρα), μπορούν να απαλύνουν αρκετά από τα συμπτώματα. Εάν μία γυναίκα πονάει αρκετά σε ορισμένα σημεία του σώματος, μπορεί επίσης να πάρει παυσίπονα με ιβουπροφαίνη ή παρακεταμόλη», προσθέτει ο κ Δώδος.
Για τις γυναίκες που παρουσιάζουν επίμονα και έντονα συμπτώματα, ο κ. Δώδος συστήνει αρχικά να κρατήσουν ένα ημερολόγιο με τα συμπτώματά τους για τουλάχιστον 2 έως 3 εμμηνορροϊκούς κύκλους και αν παρατηρήσουν πως εντείνονται, τότε να επισκεφτούν τον γυναικολόγο τους. «Στην περίπτωση αυτή είναι σημαντικό να αποκλείσουμε την ύπαρξη άλλων ορμονολογικών διαταραχών, όπως την ύπαρξη θυρεοειδή. Για το PMS, δεν υπάρχουν εργαστηριακές εξετάσεις για τη θετική διάγνωσή του. Οι γυναίκες με επώδυνο PMS, μπορούν κατόπιν συνεννόησης με τον γυναικολόγο τους, να λάβουν μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα ή διουρητικά όπως η σπιρονολακτόνη (Aldactone) που μπορούν να μειώσουν το πρήξιμο και το φούσκωμα. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγείται αγωγή με αντισυλληπτικά χάπια που σταματούν την ωορρηξία, η οποία συνδέεται με τα συμπτώματα του PMS».
Οι επιπτώσεις του PMS στη ψυχική υγεία
Ο – όχι και τόσο διαδεδομένος – ψυχολογικός αντίκτυπος του ψυχοσωματικού αυτού συνδρόμου, περιγράφεται ανοιχτά από όλο και περισσότερες γυναίκες τα τελευταία χρόνια. Η Διεθνής Ταξινόμηση Νοσημάτων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), στην 11η έκδοσή της (ICD-11) εντάσσει το PSM στα νοσήματα του ουρογεννητικού συστήματος, στην κατηγορία Προεμμηνορροϊκές Διαταραχές.
Όπως εξηγεί η ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Μαρίζα Γραμμένου, «Δυστυχώς υπάρχει ακόμη ταμπού όταν μιλάμε ανοιχτά για γυναικολογικά ζητήματα, πόσο μάλλον όταν η συζήτηση φτάνει στη σύνδεσή τους με την ψυχική υγεία. Οι γυναίκες που παραπονιούνται για μεταβολές στη διάθεσή τους, δεν το κάνουν για να δικαιολογήσουν τις δυσάρεστες συμπεριφορές τους, καθώς αυτές μπορούν πραγματικά να αποδοθούν στο PSM. Τα συνηθέστερα ψυχικά και συναισθηματικά συμπτώματα του συνδρόμου, είναι το αυξημένο άγχος, ο εκνευρισμός, ο θυμός, η ευερεθιστότητα, ακόμα και η κατάθλιψη».
«Δεδομένου ότι για το PSM δεν υπάρχουν καθορισμένα συναισθηματικά συμπτώματα, αυτό δεν κατατάσσεται στις ψυχιατρικού τύπου διαταραχές και δεν διαθέτει συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν στοιχεία της προσωπικότητας που επηρεάζονται. Είναι αποδεδειγμένο – αν και δεν ξέρουμε σε ποιο βαθμό – πως αρκετές γυναίκες που βιώνουν προεμμηνορροϊκό σύνδρομο συνδέονται με τη διάσταση του νευρωτισμού της προσωπικότητάς τους, που σχετίζεται με την εμφάνιση νευρωτικών, υστερικών ή δυσθυμικών συμπτωμάτων», προσθέτει η ψυχολόγος.
Η 30χρονη Ελένη, είναι μία από τις γυναίκες που λίγο πριν την περίοδό τους εντοπίζουν σημαντικές αλλαγές στη διάθεση και τη ψυχολογία τους. Όπως μοιράζεται με την Popaganda, «Τις περισσότερες φορές, καταλήγω να πνίγομαι σε μια κουταλιά νερό, να ξεσπάω σε δικούς μου ανθρώπους (και κυρίως στο αγόρι μου), με αποτέλεσμα να πυροδοτούνται έντονοι τσακωμοί που στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία βάσιμη αφορμή – πέρα από τις ορμονικές μεταβολές. Συχνά γίνομαι επιθετική και παράλογη, σε βαθμό που δεν με αναγνωρίζω».
Για την 27χρονη Αναστασία, το PSM απασχολεί ένα σημαντικό μέρος της ζωής της: «Οι φωνές, το έντονο κλάμα και η απόγνωση κυριαρχούν και η αυτοπαρατήρηση των τελευταίων μηνών με βοήθησε να συνειδητοποιήσω πως οι καταστάσεις αυτές συνδέονται στενά με το PSM. Αν και δεν έχω έρθει αντιμέτωπη ποτέ με την κατάθλιψη, υπάρχουν μέρες πριν την περίοδο που όλα μου φαίνονται μάταια και στενάχωρα και προτιμώ να κάθομαι σπίτι και να μην κάνω τίποτα».
Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD): Το «σοβαρό PMS»
Αν και το PMS είναι μία πολύ συχνή πάθηση, υπάρχουν ορισμένες γυναίκες (3-8% παγκοσμίως) που βιώνουν μία σοβαρότερη μορφή του, η οποία συγκαταλέγεται στο DSM-5 του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών. Η Προεμμηνορροϊκή Δυσφορική Διαταραχή (PMDD), όπως λέγεται, μπορεί να διαγνωστεί χάρη στην ύπαρξη συγκεκριμένων κριτηρίων, ωστόσο δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για την αντιμετώπισή της.
Όπως αναφέρει η κα. Γραμμένου, «Τα υψηλότερα επίπεδα των χαρακτηριστικών της νευρωτικής προσωπικότητας έχουν συσχετιστεί με τα πιο σοβαρά προεμμηνορροϊκά συμπτώματα. Στο PMDD (Premenstrual Dysphoric Disorder) παρουσιάζονται επίσης εντονότερα τα συμπτώματα του άγχους, που συχνά επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής των γυναικών. Σε περιπτώσεις μάλιστα που προϋπάρχει κάποια μορφή αγχώδους διαταραχής ή κατάθλιψης, έχει αποδειχθεί πως το PMDD εντείνει τα συμπτώματα των διαταραχών».
«Τα κυριότερα ψυχολογικά και συναισθηματικά συμπτώματα του PMDD είναι οι ακραίες εναλλαγές της διάθεσης, η αναστάτωση ή το έντονο κλάμα, η έλλειψη ενέργειας, το μικρό ενδιαφέρον για δραστηριότητες που συνήθως απολαμβάνετε, η απελπισία, ο θυμός και η ευερεθιστότητα, το έντονο άγχος, η δυσκολία συγκέντρωσης και η υπερβολική αναστάτωση απέναντι στην πιθανή απόρριψη των άλλων».
Σύμμαχος του PMS και του PMDD η ψυχοθεραπεία
Παρόλο που δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία για την αντιμετώπιση τόσο που PMS όσο και του PMDD, έχει αποδειχθεί πως η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην ανακούφιση των ψυχολογικών και συναισθηματικών συμπτωμάτων. «Ειδικότερα η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) ή η Συνθετική με έμφαση στο CBT, μπορούν να βοηθήσουν τις γυναίκες να αποκτήσουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψεις και να διαχειριστούν/προλάβουν τις στιγμές κρίσεις που εκδηλώνονται εξαιτίας του PMS και του PMDD», λέει η κα. Γραμμένου.
«Σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες συνυπάρχει η κατάθλιψη ή η αγχώδης διαταραχή, μπορούν να χορηγηθούν, ύστερα από παραπομπή σε ψυχίατρο, αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI), για ορισμένο διάστημα. Παράλληλα, οι ασκήσεις χαλάρωσης και ο διαλογισμός μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του έντονου άγχους και της αναστάτωσης και να βοηθήσουν τις γυναίκες να συγκεντρωθούν σε όσα πρέπει να φέρουν εις πέρας».
