Σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κέντρου, τα Πατήσια, ένα κτίριο μικτών χρήσεων με ασυνήθιστα παράθυρα και έντονο τιρκουάζ χρώμα επαναπροσδιορίζει την τυπολογία της αθηναϊκής πολυκατοικίας.
Το αρχιτεκτονικό γραφείο AREA Architecture Research Athens πιστεύει πως παρόλο που σε πρώτη ματιά η Αθήνα των μικρών οικοπέδων, της υψηλής πυκνότητας και της απουσίας ανοιχτού χώρου φαίνεται να αντιστέκεται στην αρχιτεκτονική, οι νέοι επαγγελματίες οφείλουν να καλλιεργήσουν μια σχέση συμβίωσης ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο, όπως συμβαίνει με το έργο στην οδό Χάνσεν.
Μια απλή κάτοψη σχήματος Γ που υπαγορεύεται από τον προσανατολισμό και την τοποθέτηση των γειτονικών κτιρίων, δημιουργεί ένα μικρό κήπο στο πίσω μέρος του οικοπέδου. Από το επίπεδο του δρόμου ο κήπος ενώνεται οπτικά με τον δημόσιο χώρο αφού το κτίριο ανασηκώνεται στο μεγαλύτερο μπροστινό του μέρος.
Καθώς το Hansen έχει μικτές χρήσεις, ο επαγγελματικός χώρος των δύο πρώτων επιπέδων, το διαμέρισμα και η κατοικία στην κορυφή, αφήνουν μια σειρά από διαμπερείς χώρους στα αριστερά, που ενώνουν τον κήπο με τον δρόμο. Το αποτέλεσμα είναι μια περισσότερο οριζόντια παρά κατακόρυφη άποψη της πόλης, με την πρόσοψη του κτιρίου να λειτουργεί σαν μια μεταβλητή διαμπερής ζώνη μεταξύ δρόμου και κήπου.
Αυτό που πάνω από όλα επιζητούσε το αρχιτεκτονικό γραφείο ήταν να υπερβεί τους περιορισμούς του οικοπέδου και της περιοχής, να δημιουργήσει ένα κτίριο που να επαναφέρει βασικές ποιότητες κατοίκησης στο κέντρο της Αθήνας. «Η μεγάλη πυκνότητα της γειτονιάς των Κάτω Πατησίων, το μικρό μέγεθος του οικοπέδου, το περιορισμένο πλάτος του δρόμου ήταν τα αρχικά δεδομένα. Η δική μας απάντηση ήταν ένα κτίριο που αφήνει το φως και το βλέμμα να το διαπεράσουν. Ο συνδυασμός εργασίας και κατοικίας εκφράζεται και στην όψη του κτιρίου με τη διαφορετική διαβάθμιση διαμπερών και μη χώρων».
Η κατασκευή βασίζεται σε απλά, συνηθισμένα υλικά που μέσω του σχεδιασμού αποκτούν κομψότητα. Ο σκελετός του από οπλισμένο σκυρόδεμα με πλήρωση από τούβλο διαθέτει επένδυση εξωτερικής θερμομόνωσης για εξοικονόμηση ενέργειας. Τα παράθυρα φέρνουν φυσικό φως σε κάθε επίπεδο, «κλέβουν» σκιά από ένα ψηλό, φυλλοβόλο δέντρο το καλοκαίρι (Sophora japonica), ενώ η απώλεια των φύλλων το χειμώνα επιτρέπει στα διαμερίσματα να επωφεληθούν στο μέγιστο από το φυσικό φως. Σχεδιαστικές αποφάσεις του αρχιτεκτονικού γραφείου, όπως η ενοποίηση του κήπου, της πιλοτής και του δρόμου σε μια οπτική και λειτουργική συνέχεια, ή η ενεργοποίηση των εξωτερικών χώρων που συνήθως αντιμετωπίζονται ως υπολειμματικοί, αποτελούν παραδείγματα αστικής αειφορίας.
Τρία είναι τα βασικά στοιχεία του κτιρίου Hansen που ενισχύουν τη σχέση μεταξύ δημόσιου χώρου και ιδιωτικού: το κατακόρυφο παράθυρο, οι εξωτερικοί διαμπερείς χώροι και το χρώμα. «Συνήθως, στις τυπικές πολυκατοικίες η όψη κρύβεται πίσω από τα ομοιόμορφα μπαλκόνια. Έτσι όμως χάνεται η οπτική επαφή του εσωτερικού με το δρόμο. Επίσης το παντζούρι σε ένα παράθυρο είναι πολύ σημαντικό στοιχείο που σήμερα έχει σχεδόν αντικατασταθεί από τα βιομηχανικά ρολά».
Τα ξύλινα παντζούρια από σημύδα αποτελούν κύριο εκφραστικό στοιχείο του κτιρίου, αφού η μετακίνησή τους από τους ενοίκους αλλάζει διαρκώς την όψη του. Όσον αφορά τον συνδυασμό των χρωμάτων πρόκειται για μια αναφορά στις παλιές πολυκατοικίες, όταν δηλαδή οι οροφές των μπαλκονιών και οι υφασμάτινες τέντες είχαν έντονες αποχρώσεις.
Το κτίριο στα Πατήσια ήταν υποψήφιο για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής 2017 – Mies van der Rohe Award ενώ μπήκε πρόσφατα στην βραχεία λίστα για το βραβείο του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Ποιοι είναι οι στόχοι των νέων αρχιτεκτόνων όταν πρόκειται να δημιουργήσουν νέα κτίρια σε μια πόλη σαν την Αθήνα;
«Στη δική μας δουλειά πάντα προσπαθούμε να ανοιχτούμε στην πόλη μέσα από το σχεδιασμό ποιοτήτων που αφορούν όχι μόνο τον ιδιωτικό χώρο αλλά και ολόκληρη τη γειτονιά. Το φως και το χρώμα για παράδειγμα, μας ενδιαφέρουν πολύ περισσότερο από συγκεκριμένες μορφές ή σχήματα. Ίσως τελικά να έχει περισσότερη σημασία ο κενός χώρος παρά το ίδιο το κτίριο. Για παράδειγμα, στην οδό Χάνσεν η τοποθέτηση του κτιρίου μεγιστοποιεί τη σημασία του κήπου, ο οποίος έχει ήδη αρχίσει να φουντώνει και είναι το πρώτο πράγμα που βλέπει κανείς από το δρόμο. Με αυτό τον τρόπο εμπλουτίζεται η ανθρώπινη εμπειρία και η αρχιτεκτονική πετυχαίνει το στόχο της με απλά μέσα».
Aρχιτέκτονες: AREA, Architecture Research Athens, Στυλιανή Δαούτη, Γιώργος Μητρούλιας, Μιχαήλ Ιωάννης Ραυτόπουλος. Στατική Μελέτη: Αθανάσιος Γιαννημάρας. Μηχανολόγος Μηχανικός: Παναγιώτης Καμπούκος. Αρχιτέκτονας Τοπίου: Κατερίνα Γκόλτσιου.
