Λατρεύει την τεχνολογία και την ενδιαφέρει να δημιουργήσει την επόμενη Google. Αν η Φωτεινή Αγραφιώτη δεν ήταν καινοτόμος επιχειρηματίας στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης, ίσως την κέρδιζε ο κινηματογράφος και τα ειδικά εφέ. Στα 25 της επινόησε την τεχνολογία πιστοποίησης καρδιακού παλμού HeartID ως διδακτορική φοιτήτρια στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Το 2010 μαζί με την ομάδα της δημιούργησε την αντίστοιχη φορητή συσκευή, το περικάρπιο «Νymi», και συνέστησε εταιρεία για την προώθησή του στην αγορά.
Υπήρξε επικεφαλής υπηρεσιών πληροφορικής στην Architech και ιδρύτρια των εργαστηρίων ArchitechLabs για έρευνες στην τεχνολογία αναγνώρισης συναισθημάτων. Το 2012 της απονεμήθηκε ο τίτλος «Εφευρέτρια της Χρονιάς» από το πανεπιστήμιο του Τορόντο. Σήμερα η Φωτεινή Αγραφιώτη διευθύνει την εταιρεία τεχνολογιών γνωστικής έρευνας Noetic.ai, την οποία και ίδρυσε. Θέλει να δοκιμάζει τον εαυτό της έξω από την περιοχή, όπου αισθάνεται ασφάλεια, και ξέρει πως ένα σημάδι ότι κάνεις κάτι σημαντικό είναι, όταν φοβάσαι πολύ γι’ αυτό. Το Σάββατο 1η Οκτωβρίου μιλάει στο TEDx Academy στο Μέγαρο Μουσικής.
Φανταστείτε να ξυπνάμε στο σπίτι μας και ο περιβάλλων χώρος με συσκευές και αισθητήρες να μπορεί αυτομάτως να αντιληφθεί ότι σήμερα νιώθουμε νευρικοί! Θα μπορεί να κάνει πολλά για να μας χαλαρώσει, όπως, λόγου χάριν, να ειδοποιήσει εκείνους, που μας νοιάζονται.
Ποια είναι η κινητήρια δύναμη στη ζωή σας; Θέλω να δημιουργήσω μεγάλα πράγματα. Στόχος μου είναι η χτίσω την επόμενη Google.
Πώς διαχειρίζεστε τους φόβους σας και πως τους υπερνικάτε; Εάν δεν φοβάμαι, αυτό είναι ένδειξη πως δεν καταπιάνομαι με κάτι άξιο λόγου. Προσπαθώ να «ξεβολεύομαι» όσο πιο συχνά μπορώ.
Γιατί διαλέξατε ως ερευνητική και επαγγελματική κατεύθυνση την τεχνολογία; Αγαπάω πολύ τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας και ήταν όνειρό μου να γίνω μηχανικός ειδικών εφέ. Δεν κατέληξα στο Χόλιγουντ, αλλά είμαι ερωτευμένη με τον τομέα μου, κυρίως γιατί σε κάνει να αισθάνεσαι «μικρός Θεός.» Μπορείς να κτίσεις κάτι σημαντικό από το τίποτε. Νομίζω πώς όπως μαθαίνουμε να γράφουμε, θα έπρεπε από μικρά παιδιά να μαθαίνουμε να γράφουμε κώδικα.
Τι κάνατε δηλαδή; Όταν ξεκινούσα την έρευνά μου το 2006 στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, εντόπισα έκθεση καρδιολόγων, στην οποία επισήμαιναν ότι οι υγιείς άνθρωποι έχουν διαφορετική εικόνα στα ηλεκτροκαρδιογραφήματά τους κι αυτό επηρεάζει άμεσα τη διάγνωσή τους. Όταν κάνεις καρδιογράφημα, ο γιατρός πάντα ζητά και ένα παλαιότερο να συγκρίνει τη μορφή των κυμάτων. Τα κύματα είναι διαφορετικά από των άλλων ανθρώπων και μερικές φορές είναι δύσκολο να κρίνει, εάν μία δεδομένη μορφολογία τους συνιστά συνθήκη της καρδιάς ή απλά είναι έτσι το δικό σου καρδιογράφημα. Σκέφτηκα ότι θα ήταν ενδιαφέρον να διερευνήσω, εάν το καρδιογράφημα είναι επαρκώς μοναδικό για να ταυτοποιεί ανθρώπους και όντως έτσι αποδείχθηκε.
Οπότε; Καταγράψαμε με τους συνεργάτες ερευνητές τον καρδιακό παλμό διαφορετικών ανθρώπων και δημιουργήσαμε αλγορίθμους, οι οποίοι τον ανέλυαν αυτόματα και καθόριζαν την ταυτότητα του προσώπου. Ήταν μακρύς ο δρόμος για να μπορέσουμε να καταστήσουμε αποδεκτή την ιδέα μας από την επιστημονική κοινότητα πρώτα και τον επιχειρηματικό κόσμο μετά.
Τι σας προσέφερε μέχρι τώρα η Ελλάδα και ο Καναδάς σε επίπεδο ακαδημαϊκό και γενικότερου οπλισμού; Και οι δυο χώρες, μου έδωσαν πολλά. Είμαι ιδιαίτερα ευγνώμων για την εκπαίδευση, που πήρα από το σχολείο και τα πανεπιστήμια στην Ελλάδα. Είχα απίστευτους δασκάλους και με διδάξανε να στοχεύω ψηλά. Επιπλέον, είμαι χαρούμενη για την ευκαιρία, που είχα να ζήσω σε μία χώρα εντελώς διαφορετική από την Ελλάδα. Ο Καναδάς είναι η δεύτερη πατρίδα μου, που πίστεψε σε μένα και τις – μερικές φορές – τρελές ιδέες μου, χρηματοδότησε την επιστημονική μου έρευνα και επιτάχυνε την ανάπτυξη της εταιρείας μου.
« Ο χτύπος της καρδιάς μας έχει αντίστοιχη ακρίβεια με το δαχτυλικό μας αποτύπωμα, αλλά είναι πολύ ασφαλέστερος, επειδή δεν μπορεί να κλαπεί. Τα δαχτυλικά αποτυπώματα βρίσκονται σε κάθε επιφάνεια, που αγγίζουμε.»
Αφής στιγμής κατοχυρώσατε την εφεύρεσή σας πως περάσατε στο στάδιο της εμπορευματοποίησής της; Στο τελικό στάδιο του διδακτορικού επικοινώνησαν μαζί μου εταιρείες από διαφορετικές χώρες για να διαπιστώσουν σε ποια φάση βρισκόταν η έρευνά μας. Είχαν ενημερωθεί γι’ αυτήν μέσα από τις δημοσιεύσεις μας. Το Πανεπιστήμιο του Τορόντο με βοήθησε να κατοχυρώσω την τεχνολογία, εξηγώντας μου ότι έχω δυο επιλογές. Η πρώτη ήταν να παραχωρήσω την άδεια χρήσης των δικαιωμάτων σε μία από τις παραπάνω εταιρείες και η δεύτερη ήταν να φτιάξω μια δική μου και να κάνω εμπορική εκμετάλλευση της τεχνολογίας. Δεν ήθελα να δουλέψω στην Google ή τη Microsoft ή σε κάποια παρόμοια, ήμουνα 26 χρονών και το να κάνω μία εταιρεία μου ακουγόταν πολύ διασκεδαστικό. Ήταν όντως έτσι, αλλά και πολύ τρομακτικό ταυτόχρονα!
Προχωρήσατε στην κατασκευή του περικάρπιου Nymi, που έφτιαξε η ομώνυμη εταιρεία σας και με το οποίο γίνεται αναγνώριση βάσει καρδιακού παλμού. Πως χρησιμοποιείται; Το περικάρπιο αναγνωρίζει το χρήστη από τον χτύπο της καρδιάς, μία μέθοδος ταυτοποίησης πολύ ασφαλέστερη από τις συμβατικές. Χρησιμοποιείται για την ασφαλή πρόσβαση σε υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, φορητούς υπολογιστές, καθώς και για να παρακαμφθεί ο προσωπικός κωδικός σε συναλλαγές στο Διαδίκτυο, όπως πληρωμές με πιστωτικές κάρτες. Ο χτύπος της καρδιάς μας έχει αντίστοιχη ακρίβεια με το δαχτυλικό μας αποτύπωμα, αλλά είναι πολύ ασφαλέστερος, επειδή δεν μπορεί να κλαπεί. Τα δαχτυλικά αποτυπώματα βρίσκονται σε κάθε επιφάνεια, που αγγίζουμε.
Σε ποια φάση βρίσκεστε τώρα και ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Το περικάρπιο βρίσκεται στην αγορά και πουλιέται κυρίως σε μεγάλες εταιρείες. Επίσης, συνεργάζομαι αυτήν την περίοδο με την τράπεζα Royal Bank of Canada, όπου είμαι επικεφαλής των ομάδων Τεχνητής Νοημοσύνης. Ουσιαστικά επινοούμε λύσεις τεχνητής νοημοσύνης, όπως η αυτόματη αναγνώριση περιπτώσεων απάτης, η πρόβλεψη των κινήσεων του χρηματιστηρίου και η εκτίμηση επενδυτικών κινδύνων – κι αυτό γίνεται, εκπαιδεύοντας τους υπολογιστές. Επιπλέον, ασχολούμαστε με την βιομετρική ασφάλεια και την ανίχνευση συναισθημάτων.
Η έρευνά σας στο πεδίο των ανθρώπινων συναισθημάτων πως θα εφαρμοστεί εμπράκτως; Πιστεύω πως τα συναισθήματα είναι το κομμάτι, που λείπει, και συνάμα το τελευταίο εμπόδιο για μία ουσιαστική αλληλεπίδραση μεταξύ μηχανών και ανθρώπου. Σήμερα οι υπολογιστές μπορούν να αναγνωρίσουν σχεδόν τα πάντα, που σχετίζονται με μας, το πώς κοιμόμαστε, τρώμε, περπατάμε και το πώς αθλούμαστε. Το να γνωρίζουν οι μηχανές πως νιώθουμε, μπορεί να δώσει ώθηση στην συναισθηματική νοημοσύνη και να διαμορφώσει συνθήκες ευνοϊκές για πολύ ρηξικέλευθες τεχνολογίες. Φανταστείτε να ξυπνάμε στο σπίτι μας και ο περιβάλλων χώρος με συσκευές και αισθητήρες να μπορεί αυτομάτως να αντιληφθεί ότι σήμερα νιώθουμε νευρικοί! Θα μπορεί να κάνει πολλά για να μας χαλαρώσει, όπως, λόγου χάριν, να ειδοποιήσει εκείνους, που μας νοιάζονται.
Συχνά η διείσδυση της τεχνολογίας σε ευαίσθητα δεδομένα προσωπικά – αποκωδικοποίηση του DNA, βιομετρικά στοιχεία, συναισθήματα -, τα οποία ελέγχουμε σε ένα βαθμό ή και όχι, μπορεί να αναμοχλεύει φόβους. Οι άνθρωποι ανησυχούν ότι η τεχνολογία γίνεται «θεός» και τους ποδηγετεί. Ποια είναι η δική σας θέση; Τέτοιοι φόβοι είναι εύλογοι, δεδομένης της πολύ σημαντικής προόδου στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, πιστεύω ακόμα ότι ο ορισμός του ιδιωτικού έχει αλλάξει με τον καιρό. Σκεφθείτε πως κάποτε φοβόντουσαν οι άνθρωποι τα μέϊλ και γινόντουσαν εκτεταμένες συζητήσεις για το πώς σκοτώνουν την παραγωγικότητα. Μετά ήρθε το facebook και υπήρξαν αμφιβολίες για το πώς μπορεί να «αποσυνδέσει» τους ανθρώπους. Νομίζω, όμως, πως κάνει πολύ καλή δουλειά, συνδέοντάς τους.
Δηλαδή; Ο φόβος της κακής χρήσης της τεχνολογίας δεν μπορεί να μας σταματήσει από τις επαναστατικές καινοτομίες. Βέβαια, ως επιστήμονες πάντοτε πρέπει να επιδιώκουμε να σχεδιάζουμε τεχνολογίες, οι οποίες στον πυρήνα τους περιφρουρούν το ιδιωτικό και απόρρητο στοιχείο. Υπάρχουν τρόποι να γίνει αυτό, αρκεί να το σκεφθεί κανείς από το αρχικό στάδιο. Το μέλλον της τεχνολογίας θα είναι θαυμάσιο και πραγματικά ανυπομονώ να δω τι άλλο θα επιτύχουμε!
Συνδυάζετε άρρηκτα το ερευνητικό και το επιχειρηματικό κομμάτι. Πώς το κάνετε να αποδίδει σε όλα τα επίπεδα για σας; Θέλω να βλέπω το κάθε σχέδιο πώς ξεκινά από την αρχή και πώς ολοκληρώνει όλη του την διαδρομή. Είναι καταπληκτικό αίσθημα το να έχεις μπροστά σου κάτι εντελώς καινούργιο και μετά να το βλέπεις στα χέρια των ανθρώπων. Θέλω να είμαι παρούσα και στις δυο εκφάνσεις, οπότε έπρεπε και να μάθω να κάνω έρευνα και να δίνω εμπορική μορφή στα αποτελέσματά της. Πάντα έκανα λάθη, αλλά κάθε φορά προσπαθούσα να μην είναι τα ίδια.
Πως δημιουργήσατε τη δική σας νεοφυή εταιρεία; Η Ελλάδα, η οποία βρίθει ταλέντων και δεξιοτήτων, πως θα μπορούσε να εκμεταλλευθεί τους πόρους αυτούς και να αναγεννηθεί; Η Ελλάδα πρέπει να δώσει μεγαλύτερο βάρος στην επιχειρηματικότητα και ειδικά στα Πανεπιστήμια, τα οποία αποτελούν και το φυτώριο να γεννηθούν νέες ιδέες. Παρακολουθώ την πανεπιστημιακή έρευνα στην Ελλάδα και γνωρίζω με βεβαιότητα πως δεν λείπει η καινοτομία. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι το πανεπιστήμιο δεν συνδέεται με τις επιχειρήσεις, οπότε οι νέοι επιστήμονες δεν θεωρούν την επιχειρηματικότητα επιλογή σταδιοδρομίας.
«Ο φόβος της κακής χρήσης της τεχνολογίας δεν μπορεί να μας σταματήσει από τις επαναστατικές καινοτομίες.»
Συχνά στους χώρους, που κινείστε, υπάρχει το καθεστώς μίας «κλειστής ανδρικής λέσχης» και στερεότυπα, τα οποία είναι ορατά και εδραιωμένα. Πώς τα αντιμετωπίζετε και πως θα συμβουλεύατε γυναίκες καινοτόμες επιχειρηματίες, όπως κι εσείς, να τα υπερπηδήσουν; Οι προκαταλήψεις λόγω φύλου είναι διάχυτες στον χώρο της υψηλής τεχνολογίας, όπως συμβαίνει και σε άλλα επιστημονικά πεδία. Ξεκινάνε από το σχολείο και το πανεπιστήμιο, όπου υπάρχει ανισορροπία στην εκπροσώπηση των γυναικών στους μηχανικούς. Από εκεί αρχίζουν οι γυναίκες υποσυνείδητα να εσωτερικεύουν την αίσθηση ότι «δεν ταιριάζουν» στο περιβάλλον. Κι εκεί αρχίζουν πρώτη φορά να διδάσκονται άντρες και γυναίκες πως ορισμένες δουλειές τις κάνουν οι άντρες καλύτερα. Το πρόβλημα δεν αφορά μόνο τους άντρες, επειδή και τα δυο φύλα ευθύνονται για προκαταλήψεις εις βάρος των γυναικών. Η μοναδική συμβουλή μου είναι «να μην τα παρατήσουν, να έχουν μεγαλόπνοους στόχους και φιλοδοξίες, και όταν φτάσουν στην κορυφή, να κοιτάξουν πίσω τους και να βοηθήσουν κι άλλες γυναίκες να αναρριχηθούν εκεί». Είναι απείρως σημαντικό να έχουμε γυναίκες ηγέτες!
Υπάρχουν πρωτοβουλίες- δράσεις για την παρότρυνση και στήριξη γυναικών ερευνητριών/επιχειρηματιών στην τεχνολογία; Φυσικά και υπάρχουν. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται μία πολύ έντονη συζήτηση για το θέμα και, όπως και άλλοι άντρες και γυναίκες στο πεδίο μου, θέλω να συμμετάσχω. Πάντως, είμαι εντελώς αντίθετη με προγράμματα, που ευνοούν τις γυναίκες για να εξισορροπηθούν οι αριθμοί. Δεν τα χρειαζόμαστε. Χρειαζόμαστε, όμως, απλά να σταματήσουμε να βάζουμε εμπόδια στο δρόμο των γυναικών και μετά όλα θα βρουν τη θέση τους.
