EPA/RITCHIE B. TONGO
Φταίει που τα 50 εκατομμύρια άνθρωποι έγιναν χωρίς να το θέλουν λεία στα κοφτερά δόντια των γραναζιών που συλλέγουν πληροφορίες στο όνομα του Facebook; Ή φταίει που όλοι ανεξαιρέτως οι χρήστες της κοινωνικής πλατφόρμας είναι μπλεγμένοι σε δίχτυα από τα οποία αδυνατούν να δραπετεύσουν ή έστω να συνεχίσουν να ζουν με αυτά;
Η βρετανική εταιρεία Cambridge Analytica (CA), που είχε δουλέψει για την καμπάνια του Τραμπ, βρίσκεται στο επίκεντρο του σκανδάλου συλλογής εκατομμυρίων δεδομένων χρηστών. Και το Facebook το ήξερε εδώ και δύο χρόνια. Είναι τρομακτικό ότι δεν χρειάστηκε κάποιος χακεράς για να ψαρέψει αυτές τις πληροφορίες κι ακόμη περισσότερο ότι παρόλο που γνωρίζουμε τι συμβαίνει με τις πληροφορίες μας, συνεχίζουμε να αδιαφορούμε για τις πολιτικές προστασίας προσωπικών δεδομένων πίσω από αυτές.
Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια τάση αποστασιοποίησης από τα social media, καθώς έχει επέλθει η συνειδητοποίηση ότι ορίζουν την ζωή μας και μάλιστα σε ανεξέλεγκτο βαθμό. Το ποτήρι δεν έχει υπερχειλίσει μόνο γι’ αυτό, αλλά εξαιτίας των ενοχλητικών διαφημίσεών του, των αρνητικών επιδράσεων στην υγεία μας και του πιθανού συσχετισμού του κοινωνικού δικτύου με την εθνοκάθαρση στη Μιανμάρ. Τόσα χρόνια το Facebook ήταν επιτυχημένο γιατί μας έκανε να νιώθουμε καλά. Πλέον, οι δυναμικές έχουν αλλάξει.
Πολλοί άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη αναρωτιούνται: ήρθε η ώρα για το #DeleteFacebook; Σύμφωνα με την εταιρεία eMarketer, 2 εκατομμύρια νέοι κάτω των 25 ετών θα σταματήσουν να χρησιμοποιούν το Facebook αυτήν την χρονιά. Μέχρι και ο συνιδρυτής του WhatsApp, που εξαγοράστηκε από το Facebook το 2014, δήλωσε ότι ήρθε η ώρα να διαγράψουμε το προφίλ μας.
Το να διαγράψεις τον λογαριασμό σου είναι μόνο μερικά κουμπιά μακριά, γίνεται όμως να διαγράψεις αυτόν τον μικρόκοσμο που είναι πανταχού παρών;
EPA/ANDY RAIN
Αν κανείς μετρούσε τα πλοκάμια του ζουκερμπεργκικού δικτύου, θα έπρεπε να λάβει υπόψιν του και το Whats App, τη μεγαλύτερη εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων στον πλανήτη, αλλά και το Instagram, την πιο δημοφιλή εφαρμογή για ανέβασμα φωτογραφιών. Κόβεις το ένα και ξεπετάγονται δύο.
Ας έχουμε στο μυαλό μας ότι το Facebook δεν είναι o μόνος ένοχος στο παιχνίδι συλλογής πληροφοριών. Τα cookies για παράδειγμα που είναι ενσωματωμένα στις ιστοσελίδες και τις διαφημίσεις τους μας ακολουθούν παντού, από site σε site. Οπότε αν κάποιος θέλει να σβήσει το προφίλ του για λόγους που αφορούν την ιδιωτικότητα, μάταιος κόπος. Αυτή είναι μια απίστευτα μεγάλη λίστα με URLs που συνδέονται με το Facebook και τις θυγατρικές του.
Άλλο δίκτυο σαν το Facebook δεν γέννησε ο μάταιος τούτος κόσμος, τόσο μεγάλο και τόσο επιτυχημένο. Δεν υπάρχει άλλο μέσο όπου μπορείς να βρεις οποιονδήποτε συναντάς στην έξω από την οθόνη ζωή. Δύο δις από την ανθρωπότητα είναι συγκεντρωμένα αυτήν την στιγμή στο ψηφιακό χωριό του Mark Zuckerberg.
Αντί του WhatsApp ωστόσο υπάρχουν αρκετές επιλογές στις οποίες μπορεί να στραφεί κανείς. Η σχετικά νέα εφαρμογή Signal αποτελεί εναλλακτική για όποιους τα ασφαλή κρυπτογραφημένα μηνύματα αποτελούν ζητούμενο. Υπάρχει και το WeChat, μια κινέζικη εφαρμογή που έχει σχεδόν ένα δισεκατομμύριο χρήστες μηνιαίως όπου η πλειοψηφία είναι Κινέζοι και η εταιρεία διαψεύδει ότι αποθηκεύει τα ιστορικά των συζητήσεων των χρηστών της. Ωστόσο, έχουν συλληφθεί χρήστες για chat που έκαναν στην συγκεκριμένη πλατφόρμα.
Το Instagram είναι επίσης δύσκολο να αποκατασταθεί. Ίσως ο μόνος πραγματικός αντίπαλός του να είναι ο «μπαμπάς» του, το Facebook. Ενώ τo Flickr πλέον θεωρείται νεκροταφείο ψηφιακών αναμνήσεων.
Ωραία, ας πούμε ότι το διαγράφουμε. Πως κρατάμε επαφές με τους φίλους και την οικογένειά μας; Πως δημιουργούμε και ανακαλύπτουμε events; Πώς οργανώνουμε συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις και ριζοσπαστικά κινήματα; Το Facebook τα έκανε όλα και συνέφερε. Ή μήπως όχι;
Με λίγη θέληση και έξυπνο συνδυασμό διαφορετικών εφαρμογών, μπορεί κανείς να έχει τα ίδια αποτελέσματα. Ας μην ξεχνάμε τα βασικά. Πάντα μπορούσαμε να έχουμε ένα group chat για να μιλάμε με φίλους και οικογένεια. Αν θέλουμε να ψάξουμε εκδηλώσεις ή να δημιουργήσουμε δικιά μας, μπορούμε να το κάνουμε μέσα από το sites όπως το MeetUp. Όσον αφορά τα ριζοσπαστικά κινήματα, ένα hashtag στο Twitter μπορεί να αποδειχτεί αρκετό. Χαρακτηριστικά, σκεφτείτε το #metoo ή το #freeIriana. Τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές το #DeleteFacebook κάνει τον γύρο του διαδικτύου και θέτει κρίσιμα ζητήματα στο τραπέζι.
Ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος αν θέλει να διαγράψει το προφίλ του στο Facebook ξεκινάει από εδώ, ωστόσο η εταιρεία καθυστερεί την διαγραφή για μερικές μέρες, οπότε πρέπει να αποφευχθεί να γίνει ξανά log in. Ακόμη, προσφέρεται ένα εργαλείο για να εξάγει κανείς αντίγραφο όλων των data του, πριν διαγράψει το avatar του.
Δεν είναι «ολόσωμη» όμως η διαγραφή. Φωτογραφίες που έχουν ανέβει από φίλους μας και μας απεικονίζουν θα εξακολουθούν να υπάρχουν στο site. Ούτε κι οι συζητήσεις που είχαμε μαζί τους θα εξαφανιστούν. Όταν διαγράφουμε το προφίλ μας, διαγράφουμε τα media που έχουμε δημοσιεύσει, τα status updates και τις φωτογραφίες που οι ίδιοι ανεβάσαμε.
Πολλές εφαρμογές ζητούν από τους χρήστες τους να συνδεθούν μέσω Facebook για «πιο γρήγορα». Το Facebook Login έγινε πολύ δημοφιλές την τελευταία δεκαετία γιατί ήταν ένα καλό προϊόν. Με ένα κουμπί, μπορεί κανείς να δημιουργήσει καινούργιο λογαριασμό με αντίτιμο να «δωρίσει» τις προσωπικές του πληροφορίες σε έναν τρίτο πάροχο.
Αναρωτηθήκατε όμως, όταν όλα είναι δωρεάν, μήπως το προϊόν είμαστε εμείς;
Ολόκληρο το Διαδίκτυο χτίστηκε με δημόσιο χρήμα και ενάντια στην εμπορική λογική. Η αρχιτεκτονική του ήταν αποκεντρωμένη. Πλέον η εμπορευματοποίηση και απορρύθμιση έφερε υψηλότερη κερδοφορία στο διαδικτυακό ολιγοπώλιο από κάθε άλλο τομέα, εκτός του χρηματιστικού. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι που το Facebook πρέπει να φορολογηθεί ή και να κρατικοποιηθεί.
Η κριτική που ξεκίνησε για το Facebook, που έχει καταστεί μετρήσιμος πολιτικο-ιδεολογικός φορέας, είναι απαραίτητη για την συνειδητοποίηση των πολιτικών και κοινωνικών διακυβευμάτων. Το #DeleteFacebook είναι ένα πρώτο βήμα για μια εναλλακτική θεώρηση και χρήση του διαδικτύου.
