Θα θυμώσετε αν γράψω ότι αυτή είναι μια συνέντευξη με τον 27χρονο Δημήτρη Καραντζά, τον ρωτάω. Το τασάκι έχει ήδη γεμίσει με υπολείμματα από τα στριφτά τσιγάρα του. Χαμογελά, σα να σηκώνει τα χέρια ψηλά. «Είμαι 27, τι να κάνω» λέει. Εχουμε ήδη μιλήσει για τον Σλάντεκ, την εμπειρία και την πολεμική της Επιδαύρου, τον ελιτίστικο αμοραλισμό, τον Λούκο, το μπουζοκοθέατρο, την κριτική της Αρκουμανέα, την ανάγκη να ανήκεις κάπου και τι τον κάνει να νιώθει σημαντικό, να νιώθει καλά. Από την προηγούμενη εβδομάδα η παράστασή του Σλάντεκ έχει ανέβει στο θέατρο Πόρτα, ένα έργο για την ανάπηρη δημοκρατία της Βαϊμάρης που όμως γδέρνει τις πληγές που σήμερα, τώρα φέρουμε: ναζισμός, φανατισμός, ρατσισμός, αγόρια που θέλουν κάπου να ανήκουν, να νιώσουν σημαντικά και τρέφονται σε οργανώσεις βίας, παραπλανημένα, κενά. Ο Θωμάς Μοσχόπουλος έδωσε στον Δημήτρη Καραντζά να διαβάσει τέσσερα θεατρικά έργα. Για να διαλέξει, ποιο θέλει να ανεβάσει στην Πόρτα. Τυχαία, έπιασε πρώτα το «Σλάντεκ», του Εντεν φον Χόρβατ. Και όταν το τελείωσε, δεν διάβασε κανένα άλλο. Ηξερε ότι αυτό είναι το έργο που θέλει να ανεβάσει. «Με κίνησε αυτόματα», λέει ο Δημήτρης Καραντζάς. «Και αυτό μου συμβαίνει πάντα με τα έργα. Αν κάτι με κινήσει έντονα δεν το σκέφτομαι παραπάνω, θέλω να ακολουθήσω αυτό που έγινε.»
Τι είναι αυτό που γίνεται; Μπορείτε να μου το εξηγήσετε; Καταλαβαίνω ότι το συγκεκριμένο έργο με αφορά, ανοίγει έναν χώρο που με ενδιαφέρει. Μου έχει συμβεί να αναλάβω ένα έργο με το οποίο συνδέομαι με το ζόρι και δεν μου λειτούργησε. Δεν το κάνω πλέον.
Ποιες ήταν οι πρώτες δυσκολίες του Σλάντεκ; Στις πρώτες σκηνές που το έργο έχει αμιγώς πολιτική χροιά φοβήθηκα ότι είναι πολύ ευαίσθητο να μιλήσεις για ζητήματα που αφορούν την επικαιρότητα. Υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει λαϊκιστής, να υψώσεις ηλιθιωδώς το δάκτυλο. Όταν κάτι συμβαίνει τώρα, δεν μπορείς να το δεις αποστασιοποιημένος. Ετσι γίνεσαι ασυνεπής, με την έννοια ότι αυτό που παρουσιάζεις δεν έχει μια ολότητα. Γίνεσαι πολιτικός. Εννοώ πολιτικοποιημένος. Και το φορεμένα πολιτικό θέατρο μου φαίνεται λίγο αστείο.
Ο Χόρβατ όμως είναι απόλυτα στρατευμένος εναντίον του φασισμού. Ναι αλλά έχει την αντικειμενικότητα της παρατήρησης για όλες τις ιδεολογίες και μπορεί να τις παρακολουθήσει ισότιμα. Μπορεί να πει ότι ένας φασίστας σκέφτεται με αυτό τον τρόπο, χωρίς όμως να τον κατακεραυνώνει. Εχει βρει όλα τα «κλειδιά» αυτών των παραπλανημένων ανθρώπων που σε μια περίοδο απίστευτης προπαγάνδας κουρδιζόντουσαν γύρω από τον ανώτερο σκοπό της πατρίδας. Δεν το κάνει γραφικά όμως.
Πώς το κάνει; Έχει βρει αυτό το κενό, την τρύπα του ανθρώπου, που αν η προέλευση του και η προσωπικότητα είναι ασταθής μπορεί να κουρδιστεί γύρω από τις χειρότερες ιδεολογίες προκειμένου να νιώθει σημαντικός ή ήρωας. Να τις πιστεύει χωρίς να έχει επίγνωση της ωμότητάς τους.
Αυτό το κενό σημαίνει έλλειψη ενός πυρήνα; Η αποκάλυψη της αστάθειας της πολιτικής κατάστασης της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης για μένα έχει μεγάλη σχέση με την αστάθεια του σήμερα. Το γεγονός ότι μπορούν να ανθήσουν τόσες πολλές και αντικρουόμενες θέσεις και ιδεολογίες σημαίνει ότι δεν υπάρχει ένας πυρήνας. Ο Χόρβατ εστιάζει στο να αποκαλυφθεί το κενό, το ασταθές του πυρήνα. Ο άνθρωπος δεν έχει ιδεολογία νιώθει ταπεινωμένος, νιώθει πως δεν έχει μέλλον. Και αυτό μπορεί να σου αποδιοργανώσει το σύστημα. Θέλει να αναδείξει αυτή την αστάθεια: Την αστάθεια και του ειρηνιστή που καταλήγει για να προστατέψει τον εαυτό του να πει ότι είναι τρομοκράτης, αλλά και την αστάθεια του ανθρώπου που δολοφονεί για την πατρίδα και την ώρα της δολοφονίας λέει «σταματήστε».
Διαβάζοντας το έργο του Χόρβατ σκεφτήκατε τη Χρυσή Αυγή; Ναι, το σκέφτηκα. Το σκέφτηκα και για αυτό μου άρεσε που το κείμενο έχει την απόσταση της παρατήρησης μιας άλλης περιόδου και μιας άλλης χώρας. Σκέφτεσαι αυτά τα πράγματα χωρίς να κάνεις θέατρο ντοκουμέντο του σήμερα.
Υπάρχουν Σλάντεκ στη Χρυσή Αυγή σήμερα; Αγόρια αποπροσανατολισμένα που έχουν την ανάγκη να ανήκουν κάπου, να νιώσουν σημαντικά; Σαφώς. Και υπάρχει έντονα το στοιχείο της παραπλάνησης. Όμως μπορείς να παραπλανηθείς μόνο αν δεν έχεις πυρήνα, άξονα, πίστη.
Εσείς αισθάνεστε την ανάγκη να ανήκετε κάπου; Είναι μια φυσική ανάγκη αυτή.
Δεν αναφέρομαι στην οικογένεια και τους φίλους, αλλά σε κάτι πιο μεγάλο… Εμένα αυτό μου φαίνεται μεγάλο. Δεν νιώθω επαγγελματικά να υποστηρίζω κάτι συγκεκριμένο, αλλά θέλω να ξέρω ότι ανήκω κάπου: Να ξέρω ότι αυτοί είναι οι φίλοι μου, τα μαγαζιά που μου αρέσει να βρίσκομαι εκεί. Το να ανήκω σε έναν άνθρωπο με την έννοια της κατοχής δεν με ενδιαφέρει. Θέλω να ανήκω με την έννοια του «συνομιλώ» και θέλω να έχω σαφείς πυρήνες στη ζωή μου, ναι. Ούτε κατά διάνοια, όμως, με την έννοια της στράτευσης. Ενώ μπορεί να συμφωνώ πολύ με μια ιδεολογία, ξέρω ότι ο φανατισμός είναι επικίνδυνος. Και φανατισμένος αριστερός έχει παρωπίδες.
Ζούμε μέρες αποκλεισμού, φανατισμού, χαρακωμάτων. Ακόμα και στην τέχνη. Βεβαίως και στην τέχνη. Φανατιζόμαστε με πράγματα που μας αρέσουν πάρα πολύ ή με άλλα που τα καταδικάζουμε ακάθεκτοι. Το καλοκαίρι στην Αβινιόν ήταν προγραμματισμένη μια συζήτηση με το κοινό και εκεί είχαν έρθει περίπου 30 άτομα που είχαν φύγει στα πρώτα λεπτά της παράστασης μου. Υπήρχε μια ανάγκη συνομιλίας ακόμη και σε κάτι που είχαν απορρίψει. Μια ανάγκη που έχει μέσα την ανάγκη του σεβασμού, την ανάγκη να καταλάβεις τι σκεφτόταν ο άλλος κάνοντας αυτό το έργο.
Αυτή η διάσταση διχασμού, η πολεμική υπήρξε και γύρω από την Ελένη που ανεβάσατε στην Επίδαυρο. Έγινε αυτό. Ναι. Το να μην εξετάζεται κάτι ως αποτέλεσμα, αλλά να προλογίζεται ως κάτι που θα είναι ντε και καλά ανώριμο επειδή συνδυάζεται με την ηλικία μου, τι είναι;
Πώς σας επηρέασε αυτό; Πώς το επεξεργαστήκατε; Αυτά είναι πράγματα που δεν με αγγίζουν ιδεολογικά και άρα δεν μπορώ να βρω ταύτιση με τη σκέψη του άλλου. Δεν με αγγίζουν και ψυχολογικά. Και ένας πενηντάρης που σκηνοθετεί πρώτη φορά στην Επίδαυρο, πάντα θα είναι η πρώτη φορά που το κάνει. Εκτός αν κάνουμε τη γενίκευση ότι όποιος σκηνοθετεί πρώτη φορά στην Επίδαυρο ….απαγορεύεται να το κάνει. Σαν να υπάρχουν σκηνοθέτες που έχουν φυτρώσει στην Επίδαυρο. Και είναι επικίνδυνο ότι υπάρχουν κάποιοι που θεωρούν ότι προφυλάσσουν την εθνική κληρονομιά Δεν ξέρω πως έχουν αυτοχρισθεί θεματοφύλακες ή από ποιόν και με ποιόν τρόπο φέρουν τον εαυτό τους ως εθνική ταυτότητα.
Την επερώτηση της κυρίας Ιακωβίδου με τις αιχμές περί ελιτίστικου αμοραλισμού τη διαβάσατε; Ναι και το μόνο που ένιωσα όταν την διάβασα ήταν ντροπή. Αν ήμουν η κυρία Ιακωβίδου θα ντρεπόμουν να συντάξω κάτι τέτοιο και να το μοιράσω. Τι έλεγε αυτή η επερώτηση; Ότι θα έπρεπε το Φεστιβάλ της Επιδαύρου να ανήκει στο Εθνικό Θέατρο. Πως προκύπτει ξαφνικά αυτό; Τι είναι το Εθνικό Θέατρο; Αυτή τη στιγμή δεν είναι θεσμός, αλλά κάτι προσωποπαγές. Και έλεγε ουσιαστικά ότι το προσωποπαγές Εθνικό είναι ανώτερο από τον Γιώργο Λούκο και ποιος είναι ο Γιώργος Λούκος.
Υπάρχει μια συντηρητική στροφή στον ελληνικό πολιτισμό; Ναι. Στον πολιτισμό γίνεται μια τρομερά επικίνδυνη μεταστροφή, επιστρέφουμε στο μπουζουκοθέατρο, στο μιούζικαλ, ή σε έργα με νοσταλγία για την πατρίδα μια νοσταλγία που έχει μέσα ένα εθνικό φρόνημα. Κινούνται πολύ υπογείως. Και δεν με ενδιαφέρει αν πουν ότι τα λέω αυτά για τον Λούκο επειδή μου έδωσε δουλειά. Ναι, μου έδωσε δουλειά, αλλά πριν μου άνοιξε το μυαλό με αυτό που είδα στα φεστιβάλ του.
Που αποδίδεται αυτή τη μεταστροφή; Αναρωτιέμαι κι εγώ γιατί να παρελθοντολογούμε; Ισως για να μη δούμε αυτό που υπάρχει τώρα μπροστά μας.
Και το επιχείρημα «αυτό θέλει ο κόσμος»; Το άκουσα και πέρυσι τον καιρό που γέμιζαν με πούλμαν οι παραστάσεις προκειμένου να αποδείξουν ότι «αυτά τα θέλει ο κόσμος»…
Ο Σλάντεκ θέλει να νιώσει σημαντικός. Εσάς τι σας κάνει να νιώθετε σημαντικός; Το σημαντικός μου φαίνεται βαρύ σαν πρόθεση. Να νιώθω καλά θέλω. Χρήσιμος.
Πότε νιώθετε καλά; Όταν μπορώ να συνεννοούμαι με τους ανθρώπους στην πρόβα και όταν μετά καταφέρνουμε να συνεννούμαστε με το κοινό, Νιώθω ότι όλα αυτά έχουν κάποια σημασία και εγώ έχω έναν σκοπό που τον βλέπω να εκπληρώνεται. Είναι μεγάλη συγκίνηση για μένα αυτή.
Η δουλειά σάς κάνει να νιώθετε καλά; Μπορεί, ναι. Μια φίλη μου προχθές μου έλεγε ότι ακόμα και όταν βγαίνω έξω είμαι τόσο προσανατολισμένος στη δουλειά μου που είναι σαν το θέατρο να είναι όλο το σύμπαν και να μην υπάρχει τίποτα άλλο. Μου είπε η φίλη μου ότι δεν έχω άλλα ενδιαφέρονται και πρέπει να το προσέξω αυτό. Και μου έρχεται τώρα αυτή η ερώτηση κα προβληματίζομαι (γέλια)
Ποιους θεωρείτε σημαντικούς; Τους φίλους μου. Την οικογένεια μου. Τον Λευτέρη Βογιατζή.
Τι μπορεί να σας απογοητεύσει και πόσο εύκολα εγκαταλείπετε; Το να μην υπάρχουν σύμμαχοι. Μπορεί να με κρατήσει πίσω το ότι κάποιος μπορεί να παρεξηγηθεί με κάτι και να θέσει τον εαυτό του απ’ έξω. Αυτό με αποσυντονίζει.
Υπάρχει μια φράση στον Σλάντεκ: Εδώ δεν υπάρχει μίσος μόνο αγάπη. Μοιάζει ψέμα. Είναι; Δεν θέλω. Ο Χόρβατ έγραψε αυτή τη φράση σε ένα σημείο του κειμένου, αλλά νιώθω πως είναι η φράση που διατρέχει όλη την παράσταση. Νιώθω όμως ότι αυτό προσπαθεί να ευχηθεί για αυτούς τους ανθρώπους που σκέφτονται όπως σκέφτονται μέσα στο έργο, που σφάζονται έτσι. Σε σχέση με μια εποχή έντονης πόλωσης, μίσους, εχθρότητας, εύχεται να μπορούσαν οι άνθρωποι να δουν ο ένας τον άλλον. Να είχαν τη δύναμη να το κάνουν, γιατί μιλά για απόλυτα αδύναμους ανθρώπους. Είναι μια φράση που κάθε φορά που λέγεται με ανατριχιάζει. Όχι με την έννοια του μελό, αλλά με την έννοια ότι σε μια περίοδο τόσο ξερή είναι ωραίο να μπορεί να ευχηθείς κάτι, που κρατάει κάτι ζωντανό στους ανθρώπους.
Είστε ρομαντικός; Ναι είμαι. Γιατί όχι.
Πολιτικοποιημένος; Θέλω να ξέρω τι συμβαίνει, που κινούνται τα πράγματα διεθνώς και στην Ελλάδα. Αν με ρωτήσετε τι δήλωσε σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα μπορέσω να απαντήσω.
Συμμετέχετε σε δράσεις ή διαδηλώσεις; Έχω βρεθεί και έχω και απογοητευθεί. Καμιά φορά εύκολα χάνεται ο στόχος για τον οποίο το κάνεις και δημιουργείται ένα μικρό κρατίδιο. Θυμάμαι την ΕΡΤ, που ενώ πηγαίναμε να υπερασπιστούμε κάτι σημαντικό, φτιάχτηκε από κάποιους ένα νέο σύστημα. Καταλήγεις να πας να υπερασπιστείς μια ιδέα και τελικά ψάχνεις πάλι το πώς εγώ θα…. Πως εγώ θα.
Το νιώσατε; Τη στιγμή που το σκέφτηκα, το εγκατέλειψα αυτόματα.
Και η σχέση με το παρελθόν; Στην τελευταία σκηνή του έργου μια χειρομάντισσα θέλει να διαβάσει το χέρι του Σλάντεκ . Ξεκινά μιλώντας του για το παρελθόν και αυτός κλείνει το χέρι και της λέει πως θέλει να ακούσει μόνο το μέλλον. Όχι το παρελθόν.
Εσείς τι θέλετε; Το παρελθόν εγγράφετε πάνω σου. Δεν μπορείς τίποτα να αποποιηθείς. Θέλω έχοντας επίγνωση του παρελθόντος και του πως με έχει διαμορφώσει, να ελπίζω σε κάτι νέο.
Άλλη φράση που αγαπάτε στο κείμενο; Αυτό που λέει στο τέλος, στο δικαστήριο, «σας παρακαλώ εξετάστε με σαν άνθρωπο, όχι σαν εποχή». Γιατί ο δικαστής προσπαθεί να τον παρουσιάσει σαν προϊόν μιας άρρωστης εποχής για να απλοποιήσει την περίπτωσή του.
Αισθάνεστε ότι σας έχουν δικάσει και εσάς; Προσπαθώ να νιώθω μόνο την καλοσύνη των πραγμάτων.
Για την Ελένη που ανεβάσατε στην Επίδαυρο δόθηκε κανονική μάχη το καλοκαίρι στα social media. Σας επηρέασε;
Δεν μπορεί να με επηρεάσει κάτι με το οποίο δεν συνδέομαι εγκεφαλικά. Στην χειρότερη περίπτωση ας είμαι και κακός σκηνοθέτης. Θα προτιμούσα να κριθεί η παράσταση αυτή καθ’ αυτή παρά το περιτύλιγμα. Θυμάμαι μια κριτική, αν θεωρήσουμε ότι είναι κριτική, της Αρκουμανέα που έλεγε αν θέλω να κάνω οπωσδήποτε το παιδί-θαύμα ας κάτσω σπίτι μου να διαβάσω.
Σαν συμβουλή ακούγεται. Ναι, και μάλλον θα κάτσω σπίτι μου αύριο να το κάνω (γέλια). Πέραν του ότι μου φαίνεται κίτρινο – μου θυμίζει κάτι εκπομπές της Τατιάνας Στεφανίδου που τσακώνονται όλοι- αυτό καθ’ αυτό μου πιστώνει ότι θέλω να κάνω το παιδί θαύμα. Ετυχε από νωρίς να ασχοληθώ με τη σκηνοθεσία και έτυχε να λειτουργήσει αυτό. Δεν έχω λεφτά πίσω μου, ούτε ανθρώπους να με πουσάρουν. Να σου πιστώνεται η πρόθεση ότι θες να κάνεις τον 26χρονο σκηνοθέτη είναι πέραν της παράστασης. Διάβασα και κάποιες κριτικές που έλεγαν σχεδόν «εμείς φταίμε που του γράψαμε καλά λόγια και τώρα έκανε αυτή την παράσταση». Είναι σαν κάποιοι δημοσιογράφοι να λένε ότι το δημιούργημά μας μάς απογοήτευσε. Και αυτό είναι επικίνδυνο. Ναι, πες δεν μας άρεσε αυτή η δουλειά, θα τον ξαναδούμε ή και μπορεί να μην ξαναδούμε παραστάσεις του. Και αυτό που συμβαίνει έχει να κάνει με την απολυτότητα για την οποία μιλούσαμε νωρίτερα.
Εθνικό, Στέγη, Φεστιβάλ Επιδαύρου… Κάποιοι λένε πως ο Καραντζάς έχει λίγο ψωνιστεί. Έχετε; Σε όλες τις παραστάσεις με την ψυχή στο στόμα ήμουν. Μπορεί κι εγώ αν ήμουν έξω να τα έλεγα για κάποιον άλλο. Ελπίζω όχι όμως. Θα περίμενα να δω το αποτέλεσμα και αν έλεγα κάτι για την προσωπικότητά του θα προσπαθούσα να τον γνωρίσω πρώτα
Είναι κανιβαλιστικό όλο αυτό; Θέλει να είναι, αλλά το θέμα είναι πόσο το αφήνεις να μεγαλώσει μέσα σου.
Τελικά ο Σλάντεκ είναι κακό αγόρι; Δεν ξέρω.
Δεν έχετε αποφασίσει; Για μένα δεν είναι. Όμως οι πράξεις του δεν μου αρέσουν. Είναι μπερδεμένος και μη προερχόμενος, δεν έχει πίσω του καμία βάση. Ένα εύκολο δοχείο και ένα εύκολο παιχνίδι στα χέρια διαφορετικών ανθρώπων και καταστάσεων. Δεν έχει καταφέρει να βρει βάση. Επαναλαμβάνει ότι η αγάπη είναι δόλια και εξαπατά. Αυτό το λέει ένας άνθρωπος που τον πονάει αυτό το πράγμα. Αλλιώς δεν θα έμπαινε στη διαδικασία να το υπερασπίζεται σε κάθε σκηνή.
Ποιος είναι κακό αγόρι σήμερα; Αυτός που δεν σέβεται τους άλλους.
Θα θυμώσετε αν γράψω ότι αυτή είναι μια συνέντευξη με τον 27χρονο Δημήτρη Καραντζά. Στις τελευταίες συνεντεύξεις δεν το είδα να το γράφουν. Εχει αρχίσει να φεύγει η ταμπέλα και νιώθω λίγο ανακούφιση. Όμως δεν πειράζει. Είμαι 27, τι να κάνουμε;
Η παράσταση ανεβαίνει στο θέατρο Πόρτα. Οι συντελεστές εδώ.
