Σύμφωνα με τον Ν. 4019/2011, Κοινωνική Οικονομία ορίζεται «το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων». Σύμφωνα με τους κανόνες ενός γωνιακού παντοπωλείου στην περιοχή των Εξαρχείων, η δυνατότητα των καταναλωτών να προμηθεύονται αγροτικά προϊόντα υψηλής ποιότητας με τη σέσουλα και είδη πρώτης ανάγκης δίχως να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη ανταποκρίνεται επακριβώς στις ανάγκες της σημερινής ελληνικής κοινωνίας και των δομών αλληλεγγύης που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια με γοργούς ρυθμούς.
Δύο χρόνια πίσω, η «Σέσουλα στα Εξάρχεια» δημιουργήθηκε από μια δεκαπενταμελή ομάδα με κοινό παρανομαστή ενδιαφέροντος τα κινήματα αλληλεγγύης και την ανάπτυξη ενός διαφορετικού οικονομικού μοντέλου που αποφάσισε να προβεί σε ένα συνεταιριστικό εγχείρημα με τη μορφή ενός παντοπωλείου. Η Τόνια Κατερίνη κρατά μία από τις βάρδιες που έχουν μοιραστεί στη συμβολή των οδών Μαυρομιχάλη και Σμολένσκη. «Σκεφτήκαμε πως θα είχε νόημα να αναπτύξουμε έναν συνεταιρισμό που θα αποκλείει τους μεσάζοντες στην περιοχή των Εξαρχείων αφού εδώ διαμένουν πολλοί εργένηδες, ηλικιωμένοι και ολιγομελείς οικογένειες που δεν προμηθεύονται συνήθως τεράστιο όγκο προμηθειών. Έχουμε αποκτήσει πλέον σταθερούς πελάτες ενώ διαπιστώνουμε ότι μπορούμε να καλύψουμε ένα 40 % των αναγκών ενός νοικοκυριού, συνεπώς έχουμε αρκετή δουλειά να κάνουμε ακόμη. Δεν υπάρχει όμως τίποτα πιο κολακευτικό για εμάς από το να βλέπουμε ανθρώπους που, παρότι ψωνίζουν από μεγάλα καταστήματα τροφίμων όσα εμείς δε μπορούμε να τοποθετήσουμε ακόμη στα ράφια, μας επισκέπτονται για να ολοκληρώσουν τα ψώνια τους εδώ».
«Σκεφτήκαμε πως θα είχε νόημα να αναπτύξουμε έναν συνεταιρισμό που θα αποκλείει τους μεσάζοντες στην περιοχή των Εξαρχείων αφού εδώ διαμένουν πολλοί εργένηδες, ηλικιωμένοι και ολιγομελείς οικογένειες που δεν προμηθεύονται συνήθως τεράστιο όγκο προμηθειών.» –Τόνια Κατερίνη
Η λειτουργία του συνεταιρισμού «Σέσουλα στα Εξάρχεια» στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην απευθείας συνεννόηση και την οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης με παραγωγούς από όλη την Ελλάδα που πραγματοποιούν ήπιες καλλιέργειες. «Φροντίζουμε να συνεργαζόμαστε με παραγωγούς που γνωρίζουμε ότι δε χρησιμοποιούν ένα σωρό φάρμακα. Σε αυτό βοήθησε το γεγονός πως πολλοί από εμάς προερχόμαστε από αγροτικές οικογένειές ή έχουμε εργαστεί στο παρελθόν σε κάποιον αντίστοιχο τομέα. Παρότι λοιπόν υπάρχει κόσμος που μπορεί να μας πει ότι κάποιο προϊόν κυκλοφορεί σε χαμηλότερη τιμή στο τάδε σούπερ μάρκετ, εμείς δεν πρόκειται ποτέ να υποστηρίξουμε ένα ραφιναρισμένο ελαιόλαδο». Η ίδια θεωρεί σημαντική την αλληλεπίδραση των μελών της «Σέσουλας στα Εξάρχεια» με τους παραγωγούς, από τη στιγμή που δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που η αγροτική παραγωγή της χώρας επηρεάστηκε από πλήθος κακών πρακτικών, όπως αυτή των ανεξέλεγκτων επιδοτήσεων. «Μπορούμε να αλληλεπιδράσουμε μ’ έναν νέο παραγωγό και να του εξηγήσουμε πως η αγορά δεν έχει ανάγκη από σόγια ή ρόδια αλλά από μαυρομάτικα φασόλια που κανονικά δεν θα έπρεπε να εισάγουμε. Το αισιόδοξο είναι πως δείχνουν να το κατανοούν ενώ είναι διατεθειμένοι να εργαστούν και να ενισχύοντας ένα μοντέλο κοινωνικής οικονομίας, παρότι αυτό δε κινείται στη λογική εκείνη που θα τους αποφέρει εύκολο χρήμα».
Στο συγκεκριμένο παντοπωλείο, όπου μπορείς να προμηθευτείς από αγιωργίτικο βιολογικό κρασί και χειροποίητη σοκολάτα με γεύση πορτοκάλι μέχρι ζαπατίστικο καφέ και καθαριστικά γενικής χρήσης από το εργοστάσιο της ΒΙΟΜΕ, όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται συλλογικά μέσω μιας συνέλευσης στην οποία όλα τα μέλη της αντιμετωπίζονται ισότιμα ανεξαρτήτως της συνεταιριστικής μερίδας που ο καθένας κατέχει. «Είναι μια ιδιαιτέρως σημαντική αρχή για τον συνεταιρισμό μας καθώς βάζει το θεμέλιο της άμεσης δημοκρατίας σε ένα μη ιεραρχικό σύστημα. Αντιμετωπίζουμε τον τομέα της οικονομίας στον οποίο δραστηριοποιούμαστε σαν ένα άλλο μοντέλο κοινωνικής και παραγωγικής οργάνωσης που αποσκοπεί στον έλεγχο των μέσων παραγωγής από τους εργαζόμενους. Ζήτημα για εμάς δεν είναι να αυξήσουμε το κέρδος, αλλά τον τζίρο μας προκειμένου να δημιουργήσουμε σταθερές θέσεις εργασίας από τη στιγμή που η κοινωνική οικονομία δεν έχει λάβει καμία χρηματοδότηση μέχρι σήμερα από το ελληνικό κράτος και είναι η πρώτη φορά που τίθεται ζήτημα παροχής ΕΣΠΑ προς αυτή την κατεύθυνση».
Δίπλα σ’ ένα ταψί με γλυκοπατάτες -που πριν λίγο μια πελάτισσα χαρακτήρισε ως «φάρμακο που χρειάζεται ξεφλούδισμα» ένα ερωτηματολόγιο περιμένει όσους είναι διατεθειμένοι να αφιερώσουν λίγα λεπτά για να αξιολογήσουν το παντοπωλείο. Κατά πόσο όμως οι Έλληνες καταναλωτές καταλαβαίνουν τους τρόπους λειτουργίας ενός τέτοιου είδους εγχειρήματος; «Δεν είναι λίγοι εκείνοι που μας ρωτούν ποια είναι η διαφορά μας από μια άλλη μικρή επιχείρηση. Η απάντηση είναι πως έχουμε άλλα κίνητρα. Πρόσφατα διοργανώσαμε μια εκδήλωση στη γειτονιά σχετική με ζητήματα διατροφής ενώ η επόμενη θα αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις τη Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου. Παράλληλα και σε συνεργασία με τους άλλους συνεταιρισμούς στοχεύουμε στη δημιουργία ενός εργαστηρίου εντός του οποίου οι οικοτεχνίες θα έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε εργαλεία ώστε να μην είναι αναγκασμένες να υπεργολαβίσουν τη διαδικασία παραγωγής τους πληρώνοντας υψηλά ενοίκια προκειμένου να εξασφαλίσουν τη απαραίτητη πιστοποίηση για να διαθέσουν ευκολότερα τη δουλειά τους στην αγορά».
Η αλληλεγγύη και η συλλογική δράση είναι οι κινητήριες δυνάμεις λειτουργίας του συνεταιρισμού που δημιουργήθηκε εντός της οικονομικής κρίσης. Ωστόσο, εκτός από το πολιτικό πλαίσιο που τίθεται από ένα μικρό παντοπωλείο που επιχειρεί να λειτουργήσει εντός ενός καπιταλιστικού συστήματος, δεν είναι ήσσονος αξίας το γεγονός πως οι σχέση μεταξύ πελάτη και πωλητή αποκτά μια χροιά που θυμίζει τους ρυθμούς μιας πόλης που δεν είχε γνωρίσει την ύπαρξη πολυκαταστημάτων «Ένα από τα σημαντικά πλεονεκτήματα του χώρου μας είναι πως εδώ η σχέση με τον πελάτη δεν είναι απρόσωπη. Αρκετοί είναι αυτοί που θα μας κάνουν κριτική λέγοντας μας πως κάτι που αγόρασαν δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους, βοηθώντας μας με αυτό τον τρόπο να βελτιωθούμε. Σε ένα μεγάλο σούπερ μάρκετ το μόνο που θα μπορούσαν να κάνουν σε αντίστοιχη περίπτωση θα ήταν να αφήσουν ένα χαρτί στο κυτίο παραπόνων. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι εκείνοι που μας πληροφορούν πως έρχονται από περιοχές αρκετά μακριά από τα Εξάρχεια προκειμένου να προμηθευτούν ένα προϊόν μας, ενώ έχει τύχει να μας αφιερώσουν ώρες τους άνθρωποι που έχουν εργαστεί στο χώρο προκειμένου να μας δώσουν τις πολύτιμες συμβουλές τους. Η ουσιαστική επικοινωνία μας λοιπόν με τον κόσμο λειτουργεί ως ένα επιπλέον κίνητρο για να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε εθελοντικά και να αυξάνουμε σταδιακά τα προϊόντα που παρέχουμε».
