«Καθετί μικρό, είναι όμορφο» λέει μια ιαπωνική παροιμία που εξηγεί ίσως την αγάπη των Ιαπώνων να ασχολούνται και με το πιο μικρό αντικείμενο, να το διακοσμούν και να το μεταμορφώνουν σε έργο τέχνης. Αυτό, σε συνδυασμό με την βουδιστική αντίληψη περί μινιμαλισμού, είναι εμφανές σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής στην χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου και είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ξεχωριστές μορφές τέχνης, για τις οποίες πολύ λίγα πράγματα γνωρίζουμε στην Δύση. Πολλές από αυτές τις μορφές τέχνης έχουν να κάνουν με την φύση και τα φυτά. Οι ιαπωνικοί κήποι για παράδειγμα είναι κάτι που για πολλά χρόνια γοήτευε τους επισκέπτες της χώρας. Στην Δύση όταν μιλάμε για κήπους τείνουμε να επικεντρωνόμαστε στο ίδιο το φυτό, στην Ιαπωνία από την άλλη, τα φυτά δεν διαχωρίζονται από το περιβάλλον και την γύρω αρχιτεκτονική.
Για τους Ιάπωνες ένα μεμονωμένο φυτό έχει την ίδια σημαντικότητα με έναν ολόκληρο κήπο και το αντιμετωπίζουν με την ίδια σοβαρότητα. Όλοι θυμόμαστε με πόση αγάπη και προσοχή φρόντιζε τα μπονσάι του ο κύριος Μιγιάγκι στο Karate Kid, την εμβληματική ταινία της δεκαετίας του 1980. Εκτός από την τεχνική των μπονσάι, οι Ιάπωνες έχουν αναπτύξει δεκάδες άλλες για να περιποιούνται και να επιδεικνύουν τα φυτά τους. Μια από αυτές είναι και τα kokedama, που σε ακριβή μετάφραση σημαίνει «μπάλα από βρύα». Τα βρύα παίζουν μεγάλο ρόλο στην ιαπωνική κουλτούρα, καθώς συμβολίζουν την ομορφιά, την απλότητα, την ταπεινότητα και την λεπτότητα, ενώ αναφέρονται μέχρι και στον εθνικό τους ύμνο.
Τα βρύα παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ιαπωνική κουλτούρα.
Τα kokedama έγιναν η αφορμή για να βρεθούμε στα Μελίσσια και να συναντήσουμε τον Αρχέλαο Μπίλερ που τα τελευταία χρόνια ασχολείται με αυτήν την τόσο ιδιαίτερη ιαπωνική τέχνη. Ο ίδιος αγαπούσε από μικρός τη φύση και τα φυτά και αναζητούσε πάντα έναν τρόπο να βρίσκεται κοντά τους. Τα kokedama τα ανακάλυψε τυχαία κάποια στιγμή που μελετούσε εναλλακτικές τεχνικές φύτευσης και από τότε δεν σταμάτησε να προσπαθεί να τελειοποιήσει την τεχνική του. «Στα kokedama τα βρύα αντικαθιστούν την γλάστρα και αυτόν τον τρόπο έχουμε ένα φυτό που έχει αυτό το ιδιαίτερο σχήμα μπάλας και δεν έχει καθόλου πλαστικό. Στην Ιαπωνία συνηθίζουν να τα κρεμάνε».
Όσο αφορά την περιποίηση του φυτού, δεν έχει κάποια μεγάλη πρακτική διαφορά από το να ήταν σε γλάστρα. Στο μόνο το οποίο διαφέρουν είναι πως τα kokedama δεν μπορούν να ποτιστούν από ψηλά, αλλά πρέπει να τα βουτήξεις είτε ολόκληρα, είτε μισά σε κάποιο μπολ, μέχρι να ρουφήξουν το νερό, το οποίο χρειάζονται. Η συχνότητα του ποτίσματος έχει να κάνει με τις ανάγκες του κάθε φυτού που φιλοξενεί ένα kokedama. «Η μπάλα από βρύα μένει στο μέγεθος που είναι και δεν αλλάζει. Το φυτό όμως μπορεί να μεγαλώσει αρκετά και κάποια στιγμή ίσως χρειαστεί μεταφύτευση, όπως κι αν βρισκόταν σε μια γλάστρα. Αν όμως επιλέξεις τελικά να μην το μεταφυτέψεις, αρχίζει και λειτουργεί λίγο σαν μπονσάι. Όσο του περιορίζει το ριζικό σύστημα και την ανάπτυξη, τότε αρχίζει και αυτό να μικραίνει τα φύλλα του. Μπορείς πάντα να βάλεις το φυτό σου σε μεγαλύτερη μπάλα ή να το φυτέψεις μαζί με τα βρύα του σε γλάστρα».
Για τις βάσεις, ο Αρχέλαος Μπίλερ χρησιμοποιεί φυσικά υλικά, όπως πέτρες και ξύλα.
Ο Αρχέλαος έφτιαξε το πρώτο του kokedama πριν από τρία χρόνια και το έχει ακόμα στην βεράντα του, που πια θυμίζει περισσότερο αστική ζούγκλα, παρά μπαλκόνι. Όσο για τα βρύα, τα μαζεύει στις βόλτες του στην φύση, αλλά και στις πεζοπορίες που κάνει, αφού το κυρίως επάγγελμά του είναι οδηγός πεζοποριών. «Υπάρχουν βρύα και στην αγορά και συνήθως καταφεύγω σε αυτά όταν θέλω να φτιάξω μια μεγάλη ποσότητα φυτών, αλλά κυρίως τα μαζεύω ο ίδιος, γιατί θέλω να είμαι σίγουρος για την ποιότητά τους».
Φτέρες, κισσοί, αλοκάσιες, μονστέρες, αλεξανδρινά, δράκαινες και ό, τι άλλο φυτό μπορεί να βάλει ο νους σας, μετατρέπονται σε kokedama από το Αρχέλαο. Kokedama μπορούν να γίνουν όλα τα φυτά, το μόνο που αλλάζει είναι το χώμα που θα βάλεις και το πότισμα που χρειάζεται το καθένα. Μάλιστα, στην βεράντα του, ανάμεσα σε πολλά άλλα, υπάρχει και ένα kokedama έλατο κι ενώ μπορεί οι Ιάπωνες να τα προτιμούν κρεμαστά, ο Αρχέλαος φτιάχνει και βάσεις για τα δικά του. Τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι φυσικά, όπως πέτρες, ξύλα ή και πιο μεγάλοι κορμοί δέντρων, τα οποία στα χέρια του καταλήγουν να μεταμορφώνονται σε έργα τέχνης. «Στο κομμάτι των βάσεων υπάρχει μεγάλη ελευθερία για δημιουργικότητα. Φτιάχνω από το μηδέν τις δικές μου βάσεις με πράγματα που πολλές φορές θα βρω στην φύση. Γενικά μου αρέσει να μαζεύω φυσικά υλικά από έξω».
Τα kokedama μπορούν να φιλοξενήσουν κάθε είδους φυτό.
Τα φυτά έχουν την μαγική ικανότητα, όχι μόνο να ομορφαίνουν έναν χώρο, αλλά και να λειτουργούν ως ένα είδος θεραπείας. Η φροντίδα τους μπορεί να μετατραπεί σε μια αγχολυτική διαδικασία, γι΄αυτό και τα τελευταία δύο χρόνια, που ομολογουμένως βιώνουμε εξαιρετικά αγχώδεις καταστάσεις, βλέπουμε ολοένα και περισσότερα φυτά σε σπίτια γνωστών και φίλων. Σε μια τσιμεντούπολη, όπως η Αθήνα, τα φυτά εσωτερικού χώρου αποτελούν πια μια όαση πρασίνου για πολλούς από μας. Τα kokedama του Αρχελάου Μπίλερ μπορούν και συνδυάζουν τέλεια όλα τα παραπάνω. Είναι όμορφα, θέλουν αγάπη και προσοχή και σίγουρα κάνουν έναν χώρο να μοιάζει ζεστός και φιλόξενος.
Ο Αρχέλαος Μπίλερ περιτριγυρισμένος από τα κρεμαστά kokedama του.
