Το να κινείσαι διαρκώς στους ίδιους δρόμους, στην ίδια γειτονιά, στην ίδια Αθήνα συχνά σε καθιστά απαθή μπροστά στις αλλαγές μιας πόλης που, αν μη τι άλλο, διατηρεί ακόμη στις πυκνοκατοικημένες περιοχές του κέντρου της μια αίγλη από το αρχιτεκτονικό της παρελθόν. Μέχρι που νέοι αρχιτέκτονες αναλαμβάνουν να δώσουν εκ νέου πνοή σε κτίρια, αναδιαμορφώνοντας την κτιριακή μας κληρονομιά, υπενθυμίζοντάς μας το ρόλο που έπαιξε στην αστική ιστορία το κίνημα του μοντερνισμού και του εκλεκτικισμού, αναπτύσσοντας παράλληλα μια νέα αρχιτεκτονική τάση.
Το γραφείο Plaini and Karahalios Architects ιδρύθηκε το 2011 από τον Γιάννη Καραχάλιο και την Ελισάβετ Πλαΐνη. Έργα τους έχουν δημοσιευθεί τόσο σε ελληνικά όσο και σε ξένα περιοδικά και websites, ενώ το 2013 βραβεύτηκαν με το βραβείο του περιοδικού «ΔΟΜΕΣ» για το καλύτερο πρώτο έργο νέου αρχιτέκτονα. Σήμερα, οι δύο αρχιτέκτονες εξηγούν στην Popaganda πως μια κατοικία στο Παγκράτι με έντονη μπλε απόχρωση στην όψη και μια εντυπωσιακή βουκαμβίλια στην είσοδο της αυλής της ξεχωρίζει ανάμεσα σε νεόδμητες πολυκατοικίες και διατηρεί τη μνήμη ενώ παράλληλα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες διαβίωσης.
Ποια ήταν η αφορμή για το εγχείρημα σας αυτό και ποιος ήταν ο στόχος της αρχιτεκτονικής σας μελέτης; Το κτίριο στην αρχική του λειτουργία είχε δύο ξεχωριστές ιδιοκτησίες, μία στο ισόγειο και μία στον όροφο με ανεξάρτητες εισόδους. Οι ιδιοκτήτες μας ανέθεσαν να προχωρήσουμε στην ανακαίνιση του κτιρίου και κυρίως στην οργανική σύνδεση των δύο ορόφων σε μία ενιαία κατοικία. Προτείναμε ένα τρόπο κατοίκησης ο οποίος θα υιοθετούσε τη δομή του κτιρίου, που χαρακτηρίζεται από δωμάτια και οριοθετημένους χώρους. Ήταν μια λύση επιβεβλημένη από στατικής άποψης, καθότι το κτίριο αυτό στηρίζεται στους πλίνθινους τοίχους του ισογείου, αλλά επίσης επιβεβαίωνε την αρχική επιλογή των ιδιοκτητών να ζήσουν σε ένα τέτοιου είδους κτίριο.
Πώς θα περιγράφατε το συγκεκριμένο κτίριο πριν την δική σας παρέμβαση και τι γνωρίζετε για την πρότερη ιστορία του; Το κτίριο το βρήκαμε σε μία σχετικά καλή κατάσταση και υπονοούσε τη δυναμική παρουσία που θα μπορούσε να έχει στην πόλη. Είναι ένα έργο δύο φάσεων, η πρώτη στη δεκαετία του ’30 και η δεύτερη στη δεκαετία του ’50. Στη βασική του προσέγγιση πρόκειται για ένα μοντερνιστικό κτίσμα με κυρίαρχο χαρακτηριστικό το έρκερ, τον κλειστό χώρο στον όροφο που εξέχει εκτός οικοδομικής γραμμής και που συναντάμε σε πολλά κτίρια της εποχής στη Αθήνα. Υπάρχουν κάποια εκλεκτικιστικά στοιχεία στην όψη που αλλοιώνουν την μοντερνιστική του καθαρότητα, αλλά η μεγάλη του αξία έγκειται στην αστική του παρουσία, στην κλίμακα του, στα υλικά και τις τεχνικές κατασκευής του, καθιστώντας το μία ζωντανή αποτύπωση της ιστορίας μια σημαντικής περιοχής κατοίκησης όπως το Παγκράτι.
Θεωρείτε αναγκαίο να γίνονται τέτοιου είδους προσπάθειες; Υπάρχουν περιοχές ή συγκεκριμένα κτίρια που ενδείκνυνται για κάτι τέτοιο; Οπωσδήποτε είναι σημαντικό από την πλευρά των αρχιτεκτόνων, όταν φυσικά δίνει και η αγορά αυτές τις δυνατότητες. Είναι κοινώς παραδεκτό ότι μία πόλη πρέπει να διατηρεί στοιχεία της μνήμης της και του κτιριακού της αποθέματος. Ωστόσο όταν μιλάμε για διατήρηση δεν είναι αρκετό να παραμένουμε μόνο στη διατήρηση μιας σκηνογραφικής όψης, αλλά πρέπει να μελετήσουμε το πώς είναι δυνατό μία χωρική δομή που απαντούσε σε ανάγκες του παρελθόντος να επαναδιατυπωθεί στις σύγχρονες ανάγκες διαβίωσης. Υπάρχουν πολλές περιοχές που ακόμα βρίσκει κανείς κτίρια του μοντέρνου κινήματος, όπως στο ίδιο το Παγκράτι, στο ιστορικό κέντρο ή στην Κυψέλη. Αλλά η διατήρηση δεν αφορά μόνο το μοντέρνο κίνημα ή τα νεοκλασικά, αλλά ακόμα και μεταγενέστερες εποχές που και αυτές έπαιξαν το ρόλο τους στη διαμόρφωση αυτού που σήμερα αντιλαμβανόμαστε ως μητροπολιτική Αθήνα. Η διατήρηση της μνήμης είναι σημαντική, πρέπει να γίνεται και μάλιστα σωστά, αλλά χωρίς αυτό να μας εγκλωβίζει στην ανάπτυξη της νέας αρχιτεκτονικής και αυτού που έχει να προσφέρει η δική μας εποχή.
Ποια στοιχεία φροντίσατε να παραμείνουν αναλλοίωτα και ποια προσθέσατε εσείς προκειμένου να αναδείξετε την ομορφιά και την αισθητική της κατοικίας; Ουσιαστικά κρατήσαμε αναλλοίωτο όλο τον σκελετό του κτίσματος, διατηρώντας κάθε δωμάτιο και κάνοντας «χειρουργικές» παρεμβάσεις στην υπάρχουσα εσωτερική σκάλα και σε διανοίξεις περασμάτων. Στις περιπτώσεις που προέκυψε ανάγκη επιμερισμού σε μικρότερα δωμάτια, όπως στο παλιό σαλόνι του ορόφου που μετατράπηκε σε χώρο παιχνιδιού και ύπνου για τα παιδιά, αυτό έγινε με ελαφρές ξύλινες κατασκευές και εσωτερικά παράθυρα, ώστε να διατηρηθεί η υπόμνηση της ενότητας του χώρου. Επίσης οι μεταλλικές κατασκευές για την ασφάλεια των παραθύρων ή για τη νέα αυλόπορτα ακολούθησαν τη γεωμετρία της αρχιτεκτονικής του ’30. Πολύ σημαντική και ενσυνείδητη επιλογή ήταν η χρήση του χρώματος ως εργαλείο ανάδειξης του ύφους και της δομής του κτιρίου. Στους χώρους διημέρευσης κάθε επιμέρους λειτουργία απέκτησε διακριτό χρώμα, τονίζοντας τη δωματιοποίηση της κάτοψης. Με την ίδια λογική, το χρώμα ήταν το μέσο για να δοθεί έμφαση στην αστική παρουσία του κτιρίου, αφού επιλέχτηκε μια έντονη απόχρωση για τις εξωτερικές του όψεις, τέτοια ώστε να δημιουργείται ένας διάλογος με την εντυπωσιακή βουκαμβίλια στην είσοδο της αυλής.
