Μήπως άξιζε μόνο ο κατάλογος της έκθεσης τελικά;
Η 14η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, η μεγαλύτερη Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής, που πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια, με πάνω από 200.000 επισκέπτες στους 6 μήνες λειτουργίας της, άνοιξε τις πόρτες της στο κοινό. Μετά από μια σχετικά ουδέτερη Έκθεση το 2012, οι προσδοκίες για τη φετινή Μπιενάλε ήταν μεγάλες, καθώς γενικός επιμελητής εδώ και σχεδόν δυο χρόνια είχε ορισθεί ο Ολλανδός Rem Koolhass, συν-ιδρυτής του γραφείου ΟΜΑ, o ιδιοφυής αρχιτέκτονας, θεωρητικός, πολεοδόμος και ακαδημαϊκός, που έχει επηρεάσει τη σκέψη και το έργο χιλιάδων αρχιτεκτόνων από τα ’80s μέχρι σήμερα και συνεχίζει να επιβεβαιώνει τη φήμη του θρύλου, στα 70 του χρόνια.
Αυτό που περιμέναμε, λοιπόν, ήταν μια αντίστοιχα ιδιοφυής έκθεση, μια δυνατή δήλωση για το πού βρίσκεται η αρχιτεκτονική εν έτει 2014. Ο Rem Koolhaas θεώρησε ότι η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής είχε αρχίσει πλησιάζει αρκετά στη Μπιενάλε Τέχνης και όρισε θέμα της φετινής Έκθεσης τα “Fundamentals”, τα «Θεμελιώδη», τα «Ουσιώδη» δηλαδή. Θέλησε να προκαλέσει μια στροφή προς το παρελθόν, με στόχο τον επαναπροσδιορισμό της αρχιτεκτονικής του σήμερα και τη δημιουργία ενός ενδυναμωμένου οράματος για το μέλλον μέσα από το φίλτρο της ιστορίας.
Συμβουλή: Αν αποφασίσετε να πάτε στη φετινή Μπιενάλε, να φροντίσετε να έχετε χρόνο για να τη δείτε λεπτομερώς και να πάρετε τον κατάλογο.
Τα τρία αλληλένδετα τμήματα της φετινής Μπιενάλε που όρισε ήταν τα εξής:
- Τα Εθνικά περίπτερα. Οι 65 συμμετέχουσες χώρες κλήθηκαν να απαντήσουν στο – κοινό προς όλες – ερώτημα “Αφομοιώνοντας τη Νεωτερικότητα 1914-2014”, διερευνώντας καθοριστικές περιόδους των τελευταίων εκατό χρόνων όπου η διαδικασία του εκμοντερνισμού ήταν σε έξαρση.
- Το “Monditalia”, μια “αποτύπωση” τόσο του δομημένου περιβάλλοντος, όσο και των πολιτικών και οικονομικών συνθηκών της Ιταλίας, ως χώρα – case study, που αντικατοπτρίζει τι συμβαίνει στο δυτικό κόσμο. Η έκθεση θα εξελισόταν σαν μια ενιαία αφήγηση στο χώρο του Arsenale, παράλληλα με τις Μπιενάλε Χορού, Θεάτρου και Κινηματογράφου της Βενετίας που πρώτη φορά στα χρονικά κλήθηκαν να συμπράξουν μαζί με τη Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής.
- Το κεντρικό περίπτερο στους κήπους της Μπιενάλε με θέμα “Στοιχεία Αρχιτεκτονικής”, όπου μέσω μιας διετούς έρευνας των φοιτητών του Harvard Graduate School of Design και συνεργασίες αυθεντιών της αρχιτεκτονικής, εξετάζονται 15 βασικά στοιχεία ενός κτιρίου, τα οποία ένας αρχιτέκτονας σχεδιάζει ανεξαρτήτου χρόνου και τόπου δράσης: το πάτωμα, ο τοίχος, το ταβάνι, η οροφή, η πόρτα, το παράθυρο, η όψη, το μπαλκόνι, ο διάδρομος, το τζάκι, η τουαλέτα, η σκάλα, η κυλιόμενες σκάλα, το ασανσέρ και η ράμπα.
Πηγαίνοντας στα εγκαίνια, η γενική εντύπωση της φετινής Μπιενάλε, δεν ήταν η αναμενόμενη. Η εμπειρία της έκθεσης αν δε συνοδευόταν από κείμενο ήταν αρκετά αδύναμη, η αισθητική παρουσίασης μέτρια και δε δινόταν κάποιο μήνυμα ούτε για το πού βρίσκεται η αρχιτεκτονική τώρα, ούτε για το προς τα πού βαδίζει. Διαβάζοντας εκ των υστέρων τον κατάλογο φάνηκε το βάθος της έκθεσης ως έρευνα, αλλά είχε χαθεί το νόημα της Μπιενάλε, ως σημαντικότερης έκθεσης αρχιτεκτονικής παγκοσμίως.
1. Οι Εθνικές Συμμετοχές – “Αφομοιώνοντας τη Νεωτερικότητα 1914-2014”
Οι περισσότεροι επιμελητές έδωσαν μεγαλύτερη έμφαση στο παρελθόν και μικρότερη ή καθόλου στο όραμα της χώρας για το μέλλον. Υπήρξαν περίπτερα με πολλή πληροφορία και ουσία, χωρίς όμως καμιά επικοινωνιακή μαγεία Συνήθως σε εκθέσεις τέτοιου μεγέθους τα επίπεδα ανάγνωσης της πληροφορίας είναι πολλαπλά. Ο επισκέπτης πρέπει μέσα σε πολύ λίγο χρόνο να αντιλαμβάνεται το μήνυμα που δίνει το περίπτερο και αν τον ενδιαφέρει, να εμβαθύνει στην πληροφορία μέσω κειμένου, audiovisuals ή λεπτομερούς παρατήρησης, συνθήκη που δεν υπήρχε σε πολλά περίπτερα φέτος.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το ελβετικό περίπτερο:
Θέμα του ο Άγγλος αρχιτέκτονας Cedric Price και ο ελβετός κοινωνιολόγος Lucius Burckhardt, δυο μεγάλοι οραματιστές που επηρεάζουν ακόμα τις νεότερες γενεές. Στη διάθεση του κοινού δώθηκαν τα αδημοσίευτα αρχεία του έργου τους όχι μέσω της τυπικής έκθεσης ενός αρχείου, αλλά πάνω σε δυο τραπεζάκια και μιας μακέτας του μη υλοποιημένου έργου του Price “Fun Palace”.
Αδιαμφισβήτητα, μοναδική ευκαιρία η πρόσβαση στο αδημοσίευτο έργο των Price και Burckhardt, αλλά μέσα σε ενα χώρο με ελάχιστη πληροφορία και μεγάλο αρχειακό υλικό, ο επισκέπτης δύσκολα θα αφιέρωνε τον απαραίτητο χρόνο, έχοντας μπροστά του μια έκθεση πάνω από 30.000τμ.
2. “Monditalia”
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Στο “Monditalia” μια πληθώρα εκθεμάτων σχετικών με την Ιταλία έδιναν από ένα έξυπνο σχόλιο για το παρελθόν της χώρας, όμως διαφορετικοί επιμελητές δίναν διαφορετικές οπτικές για διαφορετικά θέματα, οπότε εκτός της γεωγραφικής ροής της ιστορίας, η αρμονική αφήγηση που είχε κατά νου ο Koolhaas δεν επιτεύχθηκε.
Η εισαγωγή των Μπιενάλε Χορού, Θεάτρου και Κινηματογράφου ήταν μια έξυπνη παρέμβαση από μεριάς του Koolhaas και μια δήλωση ότι το πεδίο δράσης της αρχιτεκτονικής είναι ευρύ. Δυστυχώς όμως η παρεμβολή αυτή ενίσχυσε την ασυνέχεια, καθώς οι χώροι των παραστάσεων ήταν κατά κύριο λόγο άδειοι και θα χρησιμοποιηθούν αποσπασματικά κατά τη συνολική διάρκεια της έκθεσης μέχρι το Νοέμβριο.
3. “Στοιχεία Αρχιτεκτονικής”
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπαίνοντας στην ενότητα, μια τομή στην ψευδοροφή που αποκάλυπτε τον μηχανολογικό εξοπλισμό και τον εξαιρετικό θόλο του κτιρίου και ένα βίντεο με αποσπάσματα από τον κινηματογράφο με έμφαση στα στοιχεία που επρόκειτο να περιγραφούν έδιναν την εντύπωση ότι μια εξαιρετική έκθεση θα ακολουθούσε. Τα υπόλοιπα δωμάτια, όμως, ήταν σχεδον απογοητευτικά με μια αρκετά επιφανειακή προσέγγιση του θέματος. Η Έκθεση των στοιχείων αρχιτεκτονικής έμοιαζε περισσότερο με Expo προηγμένων δομικών υλικών στο Μαρουσι, παρά με Μπιεναλε. Υπήρχε ουσία, αλλά πάλι ήταν κρυμένη στο βιβλίο.
Τα βραβεία
Το πρώτο βραβείο δόθηκε στο περίπτερο της «ενωμένης» Κορέας.
Tο Χρυσό Λέοντα κέρδισε η Κορέα για τη συμμετοχή της με τίτλο «Crow’s Eye View: The Korean Peninsula»
Ο επιμελητής του κορεάτικου περιπτέρου Minsuk Cho εμπνευσμένος από το “Crow του Eye View”, ένα ποίημα από τον κορεάτη ντανταϊστή αρχιτέκτονα και ποιητή Yi Sang (1910-1937) προέβαλε ένα όραμα για μια ενοποιημένη Κορεάτικη Χερσόνησο.
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μέσα από 39 έργα και διαφορετικές οπτικές γωνίες αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων, ποιητών, συγγραφέων, καλλιτεχνών, φωτογράφων, κινηματογραφιστών, επιμελητών και συλλεκτών έδειξε το – διαφορετικό – τρόπο που η νεωτερικότητα αφομοιώθηκε στα δύο κράτη, διαχωρισμένα από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά τα διαφορετικά πολιτικά και οικονομικά συστήματα τους, παρά τις αποκλίσεις στις ιδεολογίες τους. Αρχικός στόχος του επιμελητή ήταν το εθνικό περίπτερο να είναι αποτέλεσμα συνεργασίας των Βόρειας και Νότιας Κορέας, αλλά τελικά τελικά η επικοινωνία η απεδείχθη αδύνατη.
Τον Ασημένιο Λέοντα κέρδισε το «Monolith Controversies», το εθνικό περίπτερο της Χιλής.
Ένα προκατασκευασμένο πάνελ σκυροδέματος, συνδεδεμένο με ένα δομικό σύστημα και μια ολόκληρη ιδεολογία, επιλέχθηκε από τους επιμελητές του Χιλιανού περιπτέρου Pedro Alonso και Hugo Palmarola ως σύμβολο εκμοντερνισμού της χώρας.
Ένα προκατασκευασμένο πάνελ σκυροδέματος, συνδεδεμένο με ένα δομικό σύστημα και μια ολόκληρη ιδεολογία, επιλέχθηκε από τους επιμελητές του Χιλιανού περιπτέρου Pedro Alonso και Hugo Palmarola ως σύμβολο εκμοντερνισμού της χώρας.
Το 1972 η Σοβιετική ένωση δώρισε στη Χιλή ένα εργοστάσιο πάνελ σκυροδέματος για την κατασκευή κοινωνικής κατοικίας. Το πάνελ αυτό υπήρξε θέμα πολιτικών και ιδεολογικών αντιπαραθέσεων, ειδικά μετά την υπογραφή ενός εξ αυτών από τον Salvador Allende. Κατά τη δικτατορία του Augusto Pinochet, στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της ταυτότητάς του, η υπογραφή του Allende καλύφθηκε και το πάνελ μετατράπηκε σε θρησκευτικό αντικείμενο, προσθέτοντας πάνω του δυο λάμπες και την εικόνα της Παναγίας στο εσωτερικό κενό. 170 εκατομμύρια διαμερίσματα κατασκευάσθηκαν παγκοσμίως από το 1945 μέχρι το 1985 μέσω αυτού του κατασκευαστικού συστήματος.
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής 2014 ή πώς ένας κατάλογος μπορεί να είναι τελικά πιο χρήσιμος από μια έκθεση
Στην είσοδο του περιπτέρου της Χιλής αναπαρίσταται ένα διαμέρισμα κατασκευασμένο με αυτό το δομικό σύστημα ενώ στον κεντρικό χώρο, έχει μεταφερθεί ένα από τα πάνελ που κατασκευάστηκαν στο συγκεκριμένο εργοστάσιο, αποφορτισμένο από υπογραφές και θρησκευτικές εικόνες.
Τον Ασημένιο Λέοντα για το καλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα στην ενότητα «Monditalia» κέρδισε o Andrés Jaque (Office for Political Innovation) για το «Sales Oddity. Milano 2 and the Politics of Direct-to-home TV Urbanism».
To Milano 2 σε μια εγκατάσταση του Andres Jaque. Φωτό: Francesco Galli
Ο Andrés Jaque επέλεξε ως έκθεμα το Milano 2, μια οικιστική περιοχή 700.000 τμ, σε μια επαρχία του Μιλάνο. Χτίστηκε το 1970 από την εταιρία Edinord, του ομίλου Fininvest που ανήκε στο Berlusconi, ως μια καινούρια πόλη με στόχο να προσελκύσει πλούσιες οικογένειες με παιδιά, από το Μιλάνο, που εκείνες τις εποχές είχε μεγάλα προβλήματα όπως ατμοσφαιρική ρύπανση, εγκληματικότητα κλπ.
Παράλληλα, το πρώτο ιταλικό ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι ξεκίνησε να εκπέμπει στην περιοχή το 1974 εξυμνώντας την μετοίκηση από την πόλη στο φυσικό τοπίο και επηρεάζοντας την κοινή γνώμη γενικότερα. Ο Berlusconi χαρακτηριστικά δήλωνε: «Δεν πουλάω χώρο. Πουλάω ευκαιρίες.» Μεταξύ 1980 και 1984 η Publitalia, το ειδησιογραφικό πρακτορείο του ομίλου Fininvest αύξησε τα κέρδη του κατά 70 φορές αλλάζοντας τον τρόπο που το μάρκετιγκ δομεί την κοινωνία.
Μέσω του «Sales Oddity» διερευνάται το πώς η πολιτική μπορεί να ενσωματωθεί σε μια πολεοδομική επέμβαση με κέντρο την κατοικία.
Επίσης ειδική μνεία δόθηκε στον Καναδά «Arctic Adaptations: Nunavut at 15», τη Γαλλία («Modernity: promise or menace?»), τη Ρωσία («Fair Enough: Russia’s past our Present»), το project «Radical Pedagogies: ACTION-REACTION-INTERACTION» των Beatriz Colomina, Britt Eversole, Ignacio G. Galán, Evangelos Kotsioris, Anna-Maria Meister, Federica Vannucchi, Amunátegui Valdés Architects, Smog.tv , το «Intermundia» της Ana Dana Beroš και το «Italian Limes» των folder. Το Χρυσό Λέοντα για το συνολικό της έργο κέρδισε η Phyllis Lambert.
Στην επόμενη σελίδα: Το ελληνικό περίπτερο.
