Αρθρογραφούμε για το σεξ, διαβάζουμε σχετικές έρευνες, το υπερασπιζόμαστε ως «ένα σημαντικό κομμάτι της σχέσης», φιλοσοφούμε γι’ αυτό σε μια φιλική ομήγυρη, αναρωτιόμαστε γιατί δεν του δίνουν το βάρος που πρέπει στην εκπαίδευση. Σίγουρα δε χρειάζεται να ανοίξουμε λεξικό για να μάθουμε τι σημαίνει «σεξουαλικότητα», όταν όμως μπει μπροστά στην λέξη το στερητικό πρόθεμα «α-», ακόμη και σήμερα χρειαζόμαστε διευκρινήσεις.
Σύμφωνα με το λεξικό της LGBTQ κοινότητας νέων της Αθήνας, ασέξουαλ (asexual, εν συντομία ace) «είναι κάποιος/α που δεν βιώνει ή βιώνει λίγη σεξουαλική έλξη προς άλλα άτομα». Τι σημαίνει όμως αυτό για την καθημερινότητα εκείνων των ατόμων που τοποθετούνται στο «φάσμα» (κρατήστε τη λέξη, θα επανέλθουμε αργότερα) της ασεξουαλικότητας;
Ο Σάββας είναι 26 ετών, εργάζεται σαν προγραμματιστής, είναι ενεργό μέλος της Color Youth και υπήρξε υπεύθυνος θεσμικών διεκδικήσεων το 2015. Αγνοώντας την λέξη «ασέξουαλ», βρέθηκε στην ακτιβιστική κοινότητα όταν ως γκέι αγόρι στον στρατό που ήταν ακόμα «στην ντουλάπα» και δε μιλούσε σε κανέναν γνώρισε κάποιον άλλον που είχε προ πολλού συμφιλιωθεί με τη σεξουαλικότητά του. «Κάναμε παρέα και όταν απολυθήκαμε με προσκάλεσε να έρθω. Και κόλλησα, αφού βρήκα κάτι που με κάλυπτε».
Είχε σεξουαλικές σχέσεις πριν αλλά και αφού άρχισε να αυτοπροσδιορίζεται ως ασέξουαλ. Ίσως ακούγεται οξύμωρο αλλά, όπως εξηγεί πέρα από ορολογίες, ένας ασέξουαλ δεν βιώνει σεξουαλική έλξη και αυτό με τη σειρά του μπορεί να σημαίνει πολλά. Τι δηλαδή; «Ίσως το να αηδιάζεις με το σεξ, ενδεχομένως να το κάνεις αλλά χωρίς να το επιδιώκεις στο πλαίσιο μιας ρομαντικής σχέσης που έχεις με ένα άλλο άτομο. Στον έρωτα δεν είναι τα πάντα το σεξ, για χρόνια άλλωστε γκέι άντρες παντρεύονταν γυναίκες ή το αντίστροφο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ τους αγάπη. Έχω ερωτευτεί λοιπόν χωρίς να με νοιάζει κάτι άλλο».
Όπως αγνοούσε εκείνος την λέξη, έτσι πιστεύει πως συμβαίνει και σε πολλά άλλα άτομα. Με εξαίρεση χώρες όπως ο Καναδάς, δεν υπάρχουν πηγές και ηχηρά πρότυπα για το θέμα, συνεπώς είναι λογικό να μην είναι γνωστός ο όρος και κατά συνέπεια «το να γνωρίζεις πως είσαι φυσιολογικός». Ο Σάββας ανακαλύπτει όπως λέει ακόμη τον εαυτό μου, ξέρει ότι έχει πολύ χαμηλό έως καθόλου ενδιαφέρον για σεξ, κάτι που νιώθει πολύ έντονα βλέποντας άτομα γύρω του ανεξαρτήτως φύλου ή σεξουαλικού προσανατολισμού να συζητούν γι’ αυτό. Δεν το ζητάει, δεν του λείπει καθόλου, «βιώνω πράγματα πολύ διαφορετικά από την πλειοψηφία. Ήταν κάτι που το κατάλαβα στην εφηβεία, όταν κάνοντας παρέα με άντρες έβλεπα πόσο το μυαλό τους κινείται γύρω από το σεξ 24/7 ενώ το δικό μου δεν πήγαινε καθόλου. Όταν δεν έχεις κοντά σου άλλα άτομα που βιώνουν παρόμοια πράγματα, νιώθεις ακόμη πιο περιθωριοποιημένος, ότι κάτι δεν πάει καλά. Ευτυχώς στην Color Youth δεν ένιωσα ποτέ έτσι».
Βιώνω πράγματα πολύ διαφορετικά από την πλειοψηφία. Ήταν κάτι που το κατάλαβα στην εφηβεία, όταν κάνοντας παρέα με άντρες έβλεπα πόσο το μυαλό τους κινείται γύρω από το σεξ 24/7 ενώ το δικό μου δεν πήγαινε καθόλου.
Πέρασε έντονα την περίοδο κατά την οποία δεν αισθανόταν «νορμάλ», αφού υπάρχει έντονη παθολογικοποίηση γύρω από το θέμα. «Αν μιλήσεις με γιατρό θα σου πει ότι η έλλειψη σεξουαλικού ενδιαφέροντος είναι σύμπτωμα πολλών ασθενειών και αυτό σε βάζει σε μια λογική “αν πάρω το τάδε χάπι θα είμαι εντάξει;”. Μέχρι το ‘90 πίστευαν πως η ομοφυλοφιλία είναι ψυχική ασθένεια, στη Μάλτα μάλιστα πέρασε πρόσφατα νόμος σύμφωνα με τον οποίο οι γιατροί που ισχυρίζονται πως μπορούν να την θεραπεύσουν διώκονται ποινικά. Αυτό ακόμα δεν έχει συμβεί για την ασεξουαλικότητα και δεν ξέρω αν θα συμβεί ποτέ. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια που έχει να αντιμετωπίσει ένα ασέξουαλ άτομο στη ζωή του, όπως και το ότι είναι αρκετά δύσκολο να καταφέρεις να πείσεις τους γύρω σου πως είσαι φυσιολογικός».
Ενώ για το coming out του ως γκέι δεν αντιμετώπισε πρόβλημα στην οικογένειά του, οι αντιδράσεις δεν ήταν ίδιες όταν μίλησε περί ασεξουαλικότητας. «Άκουσα φράσεις όπως “δεν είσαι σε φάση αυτή τη στιγμή, αυτό δεν σημαίνει ότι ορίζει την υπόλοιπη ζωή σου” ή “εντάξει, διορθώνεται” και “βιάζεσαι να πάρεις απόφαση”. Όταν δεν είναι εξοικειωμένη η κοινωνία ούτε εσύ μπορείς να αποδεχθείς εύκολα τον εαυτό σου. Προσωπικά, είμαι και θέλω να μείνω ένας άνθρωπος θετικός απέναντι στο σεξ, παρότι η κοινωνία μας μαθαίνει το ακριβώς αντίθετο, μας εμποδίζει να μιλάμε γι’ αυτό αν αλλάζουμε πολλούς συντρόφους, εκτός αν είμαστε στρέιτ άντρες».
Στο Pride της Αθήνας κρατούσε ένα πλακάτ που έγραφε «δεν είμαι αγάμητος, είμαι ασέξουαλ», αφού η λέξη χρησιμοποιείται συχνά με λάθος πρόσημο επιβαρυμένη από στερεότυπα. «Μάλιστα, πριν μερικές μέρες είχα όντως κάνει σεξ. Τα αγόρια τα λένε “αγάμητα”, τα κορίτσια “ανοργασμικά”, όμως ο όρος ασεξουαλικότητα δεν χρησιμοποιείται ευρέως». Η ασεξουαλικότητα έχει να κάνει με το αν νιώθεις σεξουαλική έλξη για τους γύρω σου. Μέχρι στιγμής όμως, ο Σάββας δεν έχει νιώσει άνετα να μιλήσει γι’ αυτό σε κάποια σχέση του. «Είναι αρκετά δύσκολο, έχω και βάσιμες υποψίες ότι είναι κάτι που θα τρόμαζε τον άλλον. Ναι μεν “ο έρωτας όλα τα νικά” αλλά τα στερεότυπα είναι πιεστικά για πολλούς ανθρώπους, χωρίς να βγάζω τον εαυτό μου έξω απ’ αυτούς. Δεν είμαι ο ίδιος άνθρωπος π.χ. με πέρυσι, είμαι πιο εξωστρεφής, πιο συνειδητοποιημένος, είναι πολλοί εκείνοι που ξέρουν για μένα, οπότε θεωρώ πως σε μια επόμενη σχέση μου υπάρχει περίπτωση να το γνωρίζει εξ αρχής το άλλο άτομο κάτι που θα ήταν αρκετά ενδιαφέρον».
Τα ασέξουαλ άτομα μπορεί να μην έχουν θεσμικές διεκδικήσεις, όμως αυτό που θεωρεί ο ίδιος σημαντικό είναι η προσπάθεια προκειμένου να γίνουν πιο συμπεριληπτικοί οι LGBT χώροι. «Δεν έχει γίνει όση δουλειά χρειάζεται προκειμένου να σπάσουν τα στερεότυπα, ούτε εντός της LGBT κοινότητας, ίσως γιατί δεν είμαστε και πολλοί οι out ασέξουαλ ή αν είμαστε δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να βρούμε ο ένας τον άλλον. Η ώσμωση δεν είναι καθόλου δεδομένη, η συμπεριληπτικότητα είναι μια ενεργή διαδικασία ώστε όταν έρθει κάποιος να σου μιλήσει για το βίωμα του -που μπορεί να είναι διαφορετικό από το δικό σου- να μη βρει εχθρικό έδαφος. Κάποια ασέξουαλ άτομα αποτελούμε πλέον κομμάτι του πυρήνα της Color Youth, έχουμε βγάλει κείμενα έχουμε κάνει συναντήσεις, μάλιστα σε μία απ’ αυτές το ευχάριστο ήταν πως ήρθαν άτομα που βλέπαμε για πρώτη φορά».
Έχει τύχει πολλές φορές να πάω σινεμά και να περάσω ωραία επειδή είχε πλάκα η παρέα παρότι η ταινία ήταν μάπα. Με τον ίδιο τρόπο έχω κάνει και σεξ.
Από τη στιγμή που επιμένω να τον ρωτάω σχετικά με το πώς μπορεί να κάνει σεξ εντός μιας σχέσης αφού δεν το επιζητά εκείνος μου δίνει ένα παράδειγμα που θεωρεί πως αντικατοπτρίζει ιδανικά το συναίσθημά του. «Έχει τύχει πολλές φορές να πάω σινεμά και να περάσω ωραία επειδή είχε πλάκα η παρέα παρότι η ταινία ήταν μάπα. Με τον ίδιο τρόπο έχω κάνει και σεξ. Δε με ενοχλεί τόσο πολύ, δεν αναγκάζομαι να το κάνω ούτε το αντιμετωπίζω σαν ένα βάρος σε μια σχέση και δεν ισχυρίζομαι ότι έχω κάποια φοβερή συνέπεια λόγων και πράξεων. Καταλαβαίνω πως είμαι με έναν άνθρωπο που το έχει ανάγκη, δεν είναι βέβαια αυτή η ιδανική σχέση αφού μάλλον εκείνη την ώρα ο άλλος πιστεύει ότι γουστάρω πάρα πολύ, ουσιαστικά φαίνεται σαν να έχω κοροϊδέψει κόσμο. Αυτό το στερεότυπο όμως που επικρατεί ότι τα ασέξουαλ άτομα είναι δεδομένο πως δεν κάνουν σεξ είναι τρομερά λάθος, όσο παράξενο κι αν είναι για κάποιον να το αντιληφθεί».
Απαντώντας άνετα στις, άβολες είναι η αλήθεια, απορίες μου μαθαίνω πως αυτοϊκανοποιείται, δεν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα στύσης, ενώ το «πορνό» δεν είναι ένας ανεξερεύνητος χάρτης για τα ασέξουαλ άτομα. Όπως η σεξουαλικότητα, έτσι και η ασεξουαλικότητα είναι φάσμα, κάτι που φροντίζει να μου υπενθυμίζει συνεχώς ο Σάββας όσο μιλάμε. Στο ένα άκρο του τοποθετείται το asexuality, στο μέσο βρίσκεται το graysexuality (όταν βιώνεις περιστασιακά σεξουαλική έλξη) και στο άλλο άκρο το allosexuality (χρησιμοποιείται εντός της ασέξουαλ κοινότητας για να εκείνους που βιώνουν σεξουαλική έλξη). Γελάω, γιατί στο μυαλό μου κάνω κάποιες, άστοχες πιθανότατα, αναγωγές σχετικά με το πόσο αριστερός μπορεί να είναι κανείς, κάτι που είναι άλλωστε και της μόδας στα σόσιαλ μίντια…
Μπορεί λοιπόν να έχεις λίγο, καθόλου ή περισσότερο ενδιαφέρον από κάποιον άλλον για σεξ κι «όσο προσπαθούμε να τα βάλουμε όλα σε κουτάκια μόνο το κεφάλι μας θα σπάμε. Το αν λοιπόν κάνεις σεξ ή δεν κάνεις καθόλου, το αν μαλακίζεσαι ή όχι, το αν έχεις κάνει σχέση ή δεν σου έτυχε ποτέ είναι πράγματα που δεν έχουν σημασία. Αυτό που είναι σημαντικό στην πραγματικότητα είναι το να γίνει σεβαστό αυτό που νιώθεις. Έχει νόημα να βγούμε προς τα έξω, να πούμε ότι η ασεξουαλικότητα υπάρχει, πως δεν είμαστε άρρωστοι. Προσωπικά, δεν υπογράφω κανένα συμβόλαιο ως αιώνιος ασέξουαλ αλλά προσπαθώ να είμαι ικανοποιημένος με αυτό που είμαι τώρα και θα παλέψω να με δέχονται έτσι, γνωρίζοντας ότι μπορεί να μην αλλάξω ποτέ».
Το AVEN αποτελεί το μεγαλύτερο ηλεκτρονικό δίκτυο πάνω στην ασεξουαλικότητα, δημιουργήθηκε το 2001 από τον David Jay με έδρα το Σαν Φρανσίσκο, το 2013 μετρούσε 70 χιλιάδες μέλη παγκοσμίως και αποτελεί την κύρια πηγή όσον αφορά τον ακτιβισμό που «εισάγουν» τα ασέξουαλ άτομα στην Ελλάδα. Αν είσαι άνω των 13 ετών μπορείς να γίνει μέλος αυτής της διαδικτυακής κοινότητας, να συζητήσεις το βίωμα σου σε φόρουμ, να διαβάσεις ότι γράφεται παγκοσμίως στον τύπο σχετικά με το ζήτημα. Καθώς η εικοσάχρονη Ζέτα δεν είχε ανακαλύψει ως μαθήτρια αυτή τη διέξοδο, οι αφηγήσεις που την ξένιζαν σχετικά με το σεξ προέρχονταν από τις φίλες που είχε πριν έρθει από το Λαύριο στην Αθήνα προκειμένου να σπουδάσει Φωτογραφία. «Συνάντησα την Color Youth έξω από την βουλή, όταν είχε τεθεί προς ψήφιση το σύμφωνο συμβίωσης. Πριν γνωρίσω τα μέλη του, η εικόνα που είχα για την ασεξουαλικότητα ήταν στερεοτυπική, ενώ παράλληλα ένιωθα έντονη την πίεση από τον περίγυρο μου να κάνω σεξ».
Αν και μου επιτρέπει να τη ρωτήσω ό,τι θέλω, δηλώνοντας διατεθειμένη να έρθει ακόμη και σε δύσκολη θέση προκειμένου να βοηθήσει κι άλλα άτομα να μιλήσουν για το βίωμα τους, πιστεύει πως κανένας και καμία δεν πρέπει να μπαίνει στην διαδικασία να εξηγεί αν το σεξ είναι κάτι που δοκίμασε κι απέρριψε προκειμένου να επιχειρηματολογήσει για την ασεξουαλικότητά του. Παράλληλα μου ξεκαθαρίζει πως δεν είχε κάποια κακή σεξουαλική εμπειρία στο παρελθόν που να την ορίζει σήμερα.
Δεν είναι ότι θέλω να κρατήσω τον εαυτό μου για εκείνον ή για εκείνη που θα ερωτευτώ, αλλά αν δεν υπάρχει συναίσθημα αισθάνομαι άσχημα όταν με ακουμπούν με αυτή την πρόθεση και δυσφορώ.
Κατά την εφηβεία της μπορεί να πει πως είχε αυξημένη λίμπιντο, η οποία μειωνόταν όσο μεγάλωνε ενώ πλέον είναι βέβαιη πως το σεξ για εκείνη δεν είναι άλλη μια βιολογική ανάγκη αλλά προϋποθέτει έρωτα και συναισθηματικό δέσιμο. «Μπορεί ας πούμε να βιώνω πολύ μεγάλες περιόδους ασεξουαλικότητας, να μην σκέφτομαι καν το σεξ, να μην αισθάνομαι κάποια τέτοιου είδους ανάγκη από τη μέση και κάτω. Όταν ερωτεύομαι, βρίσκομαι στο graysexuality. Δεν είναι ότι θέλω να κρατήσω τον εαυτό μου για εκείνον ή για εκείνη που θα ερωτευτώ, αλλά αν δεν υπάρχει συναίσθημα αισθάνομαι άσχημα όταν με ακουμπούν με αυτή την πρόθεση και δυσφορώ».
Την στιγμή που συζητάμε για το ότι η ίδια είναι panromantic συνειδητοποιεί πως μερικές φορές πρέπει να αποφεύγει τις ορολογίες για να γίνεται πιο κατανοητή. Αυτό που θέλει να μου πει είναι πως μπορεί να έχει συναισθήματα για όλα τα φύλα, για κάθε άτομο όπως κι αν εκείνο αυτοπροσδιορίζεται. Η ασεξουαλικότητά της όμως είναι κάτι που δεν συζητά πολύ ανοιχτά με εκείνους που δεν έχουν τριφτεί με το θέμα «όχι γιατί δε θέλω, απλώς γιατί βαριέμαι να κάτσω να κάνω εκπαίδευση στον καθένα, όπως συνέβαινε με τους γονείς μου. Στην πραγματικότητα, η μητέρα μου ήταν και είναι πιο συζητήσιμη ενώ ο πατέρας μου ισχυριζόταν πως οι άνθρωποι πρέπει να έχουν καύλες, πως εγώ δεν προσπαθώ να βγάλω τίποτα το σεξουαλικό, στο σχολείο μου έλεγε να μου αγοράσει προφυλακτικά γιατί “ποτέ δεν ξέρεις τι γίνεται στις τουαλέτες”. Έπειτα, αν έχεις μεγαλώσει σε μια κλειστή κοινωνία, εκεί που ο κόσμος χρησιμοποιεί κακοποιητική γλώσσα οι γύρω σε κοιτάνε με λύπηση, πιστεύουν για σένα πώς είσαι θύμα εκφοβισμού, πώς είσαι αυστηρή με το σεξ, πώς δεν νιώθεις καλά με το σώμα σου. Όσο και να το συζητήσω με δικούς μου ανθρώπους είναι πάρα πολύ δύσκολο να το καταλάβουν, μπορεί να το ακούσουν και μετά να μην το αναφέρουν ξανά».
Περιγράφοντας κάποιες από τις φορές που προσπάθησε να αυτοϊκανοποιηθεί εξηγεί πως συχνά δυσφορούσε αφού πιεζόταν να διεγείρει τον εαυτό της κι αυτό ήταν ένα επιπρόσθετο άγχος. «Συζητώντας με φίλες μου από το σχολείο έβλεπα πως ξεκινούσαν την σεξουαλική τους ζωή για να προσφέρουν ευχαρίστηση στον άλλον και όχι στον ίδιο τους τον εαυτό. Εκτός αν απλώς ντρέπονταν να πουν ότι τους αρέσει το σεξ, γιατί εκεί που μεγάλωσα το πιο εύκολο πράγμα ήταν να σε αποκαλέσουν “πουτάνα” με τον ίδιο όμως τρόπο που θα σε αποκαλούσαν “παρθένα” έχοντας την πρόθεση να σε προσβάλλουν. Ακόμα, πίστευαν πως δεν μπορούν να αγοράζουν προφυλακτικά γιατί αυτό είναι αντρική υπόθεση, ενώ νόμιζαν πως μόνο αν έχουν σεξουαλική ζωή είναι ολοκληρωμένες ως γυναίκες. Αν λοιπόν είναι αυτές οι απόψεις τους, πώς να ακούσουν κάτι το διαφορετικό;».
Η Ζέτα προτίθεται να ξεκαθάρισει από την αρχή στην επόμενη της σχέση το συναίσθημά της απέναντι στο σεξ. «Μάλλον θα είναι δύσκολο, απλώς θα ήθελα να κάνω σχέση με ένα άτομο που θα με αποδεχθεί αφού αν πιεστώ να κάνω κάτι και δεν είναι καθαρά δική μου επιλογή θα αισθάνομαι πως πρόκειται για βιασμό. Δεν θέλω να μπω στην διαδικασία να υποχωρήσω». Όσον αφορά το παρόν, εκείνο που φαίνεται να την κουράζει είναι η υπερπληροφόρηση που παρατηρεί γύρω από το σεξ σκρολάροντας στα social media. «Το βλέπω παντού, και στο facebook και στο tumblr, είναι τόσο το σεξ που κάπου λες “όπα”. Ίσως γι’ αυτό όλοι έχουν στο μυαλό τους διογκωμένη την ανάγκη για σεξ, ότι πρέπει να κάνεις συνέχεια ακόμη κι αν δεν αισθάνεσαι πως το θες τόσο».
Εκεί που μεγάλωσα το πιο εύκολο πράγμα ήταν να σε αποκαλέσουν “πουτάνα” με τον ίδιο όμως τρόπο που θα σε αποκαλούσαν “παρθένα” έχοντας την πρόθεση να σε προσβάλλουν.
«Βιώνω την σεξουαλικότητά μου πολύ ρευστά» εξηγεί, ενώ ακόμη και όταν πρωτοήρθε σε επαφή με την αθηναϊκή LGBT κοινότητα για μια μεγάλη περίοδο ένιωθε το σεξ ως επιτακτική ανάγκη. «Ευτυχώς που κατάλαβα γρήγορα πως δεν χρειάζεται να μπω σε αυτή τη διαδικασία και να πιεστώ, αφού βρέθηκα σε έναν χώρο που είμαι ελεύθερη να μιλήσω. Ακόμα όμως κι αν το συζητάς δεν παύουν να υπάρχουν οι φορές που έχεις ένα άγχος για το τι σου συμβαίνει, πόσο μάλλον όταν βρίσκεσαι σε μια κορύφωση της ασεξουαλικότητάς σου όπως συμβαίνει σε μένα τώρα».
