Κάτι μοναδικό συμβαίνει στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Εδώ και λίγες ημέρες όλοι οι χώροι του είναι “αυστηρά γυναικείοι”. Από τον Δεκέμβριο του 2023 έως τον Νοέμβριο του 2024, το ΕΜΣΤ παρουσιάζει -σε τέσσερα μέρη- έναν κύκλο εκθέσεων αποκλειστικά αφιερωμένων στο καλλιτεχνικό έργο γυναικών ή καλλιτεχνών που αυτοπροσδιορίζονται ως θηλυκότητες, υπό τον ευρύτερο τίτλο-ομπρέλα Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο; (What if Women Ruled the World?), εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο σε νέον της Yael Bartana (2017) που παρουσιάζεται στη Βόρεια και τη Νότια πρόσοψη του κτιρίου του ΕΜΣΤ και είναι εμφανές στην άνοδο και την κάθοδο της Λεωφ. Συγγρού.
Την περασμένη εβδομάδα εγκαινιάστηκε το τέταρτο και τελευταίο μέρος του κύκλου, το οποίο περιλαμβάνει επτά νέες εκθέσεις: την ατομική έκθεση της γνωστής Ιρανής ζωγράφου Tala Madani, (την πρώτη σε ευρωπαϊκό μουσείο μετά από δέκα και πλέον χρόνια), μια νέα εγκατάσταση της Εύας Στεφανή, ειδική παραγγελία του Μουσείου, την πρώτη παρουσίαση στην Ελλάδα της σημαντικής Βρετανίδας γλύπτριας Phyllida Barlow, σε συνεργασία με το ΝΕΟΝ και την Συλλογή Δ. Δασκαλόπουλου, τις ατομικές παρουσιάσεις έργων της Bouchra Khalili και της Susan Meiselas, καθώς και την πρώτη παρουσίαση μιας σειράς άγνωστων σχεδίων της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου.
Τα εγκαίνια του τέταρτου μέρους αποτελούν ορόσημο καθώς αντιπροσωπεύουν τη στιγμή που το EMΣT καταλαμβάνεται εξ ολοκλήρου από γυναίκες καλλιτέχνιδες – κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά σε δημόσιο μουσείο διεθνώς. Στο πλαίσιο αυτού του κύκλου, το ΕΜΣΤ εγκαινίασε επίσης ένα νέο πρόγραμμα, το SPOTLIGHT, που αναδεικνύει σε μεγαλύτερο βάθος την πρακτική ενός καλλιτέχνη και της συλλογής του, ξεκινώντας με το έργο της Bertille Bak.
Bertille Bak, Χωρίς τίτλο, 2009. Εγκατάσταση (Πόρτες, αλυσίδες, λουκέτα). Μεταβλητές διαστάσεις. Αγορά 2017 στο πλαίσιο του προγράμματος «NEON FUND FOR EMST». Αρ. Εισ. 1141/17
Ο θεματικός αυτός κύκλος, πρωτοβουλία της Καλλιτεχνικής Διευθύντριας του ΕΜΣΤ Κατερίνας Γρέγου, βασίζεται στη συχνά επαναλαμβανόμενη υπόθεση «Τι θα συνέβαινε αν η διακυβέρνηση του κόσμου είχε θηλυκά χαρακτηριστικά», που συνοδεύεται από πολλά ερωτήματα: «Θα υπήρχε λιγότερη βία; Θα παρατηρούσαμε περισσότερη δικαιοσύνη στη διακυβέρνηση; Θα σήμαινε αυτό το τέλος των πολέμων και των ένοπλων συγκρούσεων και αδιεξόδων; Θα ήταν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε καλύτερη μοίρα; Θα ήταν η οικονομική πολιτική πιο δίκαιη και με μεγαλύτερη μέριμνα για το περιβάλλον και τον κόσμο πέραν των ανθρώπων; Θα βλέπαμε περισσότερες συζητήσεις και συμβιβασμούς; Και, εν τέλει, θα βιώναμε περισσότερη στοργή και ενσυναίσθηση στον κόσμο; Ή θα υπήρχε η ίδια εμμονή με το κέρδος, ανεξάρτητα από το ανθρώπινο και περιβαλλοντικό κόστος, και ο ίδιος εγωιστικός ανθρωποκεντρισμός που μας έχει οδηγήσει στα σημερινά αδιέξοδα;».
Ταυτόχρονα, «στοχεύει στην αποκατάσταση ανισοτήτων μέσα στην ίδια την κυρίαρχη ιστορία της τέχνης, που για χρόνια περιθωριοποίησε ή κατέστησε αόρατες τόσες γυναίκες δημιουργούς, πόσο μάλλον σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου, έως τώρα, δεν υπήρξε οργανωμένο φεμινιστικό κίνημα στα εικαστικά».
Phyllida Barlow, RIG: untitled; blocks (λεπτομέρεια). Άποψη εγκατάστασης στο ΕΜΣΤ. Φωτογραφία: Μαρ Ευσταθιάδη
Οι νέες εκθέσεις
Tala Madani: «Shitty Disco»
13.06-10.11.2024
Ισόγειο
Επιμέλεια: Ιόλη Τζανετάκη
Η έκθεση Shitty Disco, είναι η πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα της διεθνώς καταξιωμένης Ιρανής καλλιτέχνιδας Tala Madani, που ζει και εργάζεται στο Λος Άντζελες. Συγκεντρώνοντας περισσότερα από σαράντα έργα ζωγραφικής και κινούμενου σχεδίου, η έκθεση αναδεικνύει μια σειρά θεμάτων που διατρέχουν το έργο της Madani τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια. Στο πολυεπίπεδο έργο της, η Madani δημιουργεί αινιγματικά σενάρια όπου ανθρώπινες φιγούρες αναπαριστώνται στις πιο ευάλωτες, προσωπικές, βίαιες, παράδοξες και παράλογες στιγμές τους. Ομάδες γυμνών, αδέξιων, μεσόκοπων αντρών που επιδίδονται σε αυτοκαταστροφικές πράξεις, μανάδες τυλιγμένες με περιττώματα, γιγάντια βρέφη και άλλες αρχετυπικές φιγούρες λουσμένες στα σωματικά τους υγρά γίνονται εκφραστές ενός σχολιασμού της αρχέγονης ανθρώπινης φύσης που ξεχειλίζει από πικρό σαρκασμό. Κινούμενη σταθερά μεταξύ αμεσότητας και αμφισημίας, η Madani αποδομεί παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους και στερεότυπα σε μια προσπάθεια διερεύνησης των εκάστοτε δομών εξουσίας, της σεξουαλικότητας, της δυναμικής της ομάδας, των ριζωμένων στη δυτική σκέψη εξιδανικευμένων αντιλήψεων περί οικογένειας και του τρόπου κατασκευής των ταυτοτήτων.
Tala Madani, Shitty Disco, 2024. Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης στο ΕΜΣΤ. Φωτογραφία: Μαρ Ευσταθιάδη
Tala Madani. Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης στο ΕΜΣΤ. Φωτογραφία: Μαρ Ευσταθιάδη
Από το 2007, η Madani δημιουργεί μικρού μήκους ταινίες κινουμένων σχεδίων με την τεχνική του stop motion, πολλές από τις οποίες παρουσιάζονται στην έκθεση. Κάθε μία από αυτές αποτελείται από 2.500 εικόνες ζωγραφισμένες με ταχύτητα και κινηματογραφημένες καρέ-καρέ. Η έκθεση δανείζεται τον τίτλο της από τα ομότιτλα έργα της καλλιτέχνιδας. Δημιουργημένο ειδικά για το ΕΜΣΤ το έργο με τίτλο Shitty Disco (2014), απεικονίζει ένα μεταφυσικό νάιτ κλαμπ, έναν τόπο που ανήκει σ’ ένα μεταιχμιακό σύμπαν κάπου μεταξύ φαντασίας και εφιάλτη και παραπέμπει συγχρόνως στον κινηματογράφο, την τεχνολογία και τις διαφορετικές καταστάσεις της συνείδησης. Για την παρούσα έκθεση, η Madani έχει επίσης δημιουργήσει μια σειρά νέων τοιχογραφιών ειδικά για τον χώρο του Μουσείου που καλύπτουν τις τέσσερις επιβλητικές κολώνες στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου. Δύο έργα της ίδιας, μέρος της Δωρεάς Δ.Δασκαλόπουλου, περιλαμβάνονται στη νέα έκθεση της συλλογής του Μουσείου, που έχει τίτλο Women, together (ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί) και παρουσιάζεται στον εκθεσιακό χώρο του 3ου ορόφου.
Bertille Bak: Spotlight
13.06-10.11.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
Η ατομική έκθεση της Bertille Bak (1983, Aras, Γαλλία), παρουσιάζεται στο πλαίσιο του νέου προγράμματος, SPOTLIGHT. Η τέχνη της Bertille Bak, καθορισμένη σε μεγάλο βαθμό από την καταγωγή και την ανατροφή της σε οικογένεια ανθρακωρύχων στη βόρεια Γαλλία, αποτελεί μια γόνιμη συγχώνευση προσωπικής ιστορίας και δημιουργικής εξερεύνησης. Το έργο της στο σύνολό του είναι απόδειξη της ταπεινότητας και της εντιμότητάς της απέναντι στις κοινότητες που κάθε φορά παρουσιάζει, ενδυναμώνοντάς τες και αναδεικνύοντας την ικανότητά τους να αναλαμβάνουν τον έλεγχο της μοίρας τους. Tο Mineur Mineur (2022) είναι μια συγκλονιστική εξερεύνηση της παιδικής ηλικίας μέσα από τη σκληρή πραγματικότητα των βιομηχανιών εξόρυξης ανά τον κόσμο. Αποτελούμενη από πέντε συγχρονισμένα βίντεο, αυτή η καθηλωτική εγκατάσταση αποτυπώνει τις εμπειρίες παιδιών που εργάζονται σε διαφορετικού τύπου ορυχεία στον παγκόσμιο νότο: ασημιού στη Βολιβία, άνθρακα στην Ινδία, χρυσού στην Ταϊλάνδη, κασσίτερου στην Ινδονησία και ζαφειριών στη Μαδαγασκάρη.
Bertille Bak, Mineur Mineur, (άποψη εγκατάστασης), 2022. Εγκατάσταση 5 βίντεο FHD, 15 λεπτά το καθένα, συγχρονισμένα σε κάθετες οθόνες 9:16, στέρεο. Με την υποστήριξη του δικτύου Eau de Coco, της ΜΚΟ Bel Avenir, των Coafield Children Classes και του συλλόγου Musol. Παραγωγή από το La Fondation des Artistes, το Γαλλικό Ινστιτούτο και το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης La Criée, Rennes. Αυτό το έργο επιλέχθηκε από την επιτροπή χορηγιών του Fondation des Artistes, η οποία παρείχε την υποστήριξή της. Photo credit: Manuela Fanuele. Ευγενική Παραχώρηση: Bertille Bak – ADAGP 2024, Xippas Paris, Geneva and Punta del Este & The Gallery Apart, Rome.
Μαζί παρουσιάζονται το έργο Χωρίς τίτλο (2009), μια εγκατάσταση, από τη συλλογή του ΕΜΣΤ, αποτελούμενη από τις πόρτες κατεδαφισμένων σπιτιών του τόπου καταγωγής της Bak, το Barlin, μια μικρή πόλη στη Βόρεια Γαλλία που κάποτε είχε ανθρακωρυχεία, καθώς και το Series 1-23 (2007-2023), μια επιλογή σχεδίων που αποτελούν αποτύπωση των προσόψεων όλων των κατοικιών ανθρακωρύχων στο Nord-Pas-de-Calais, πριν από την ανακαίνιση ή την ολική κατεδάφισή τους, τη στιγμή που, σε μια προσπάθεια να αντιστραφεί η μεταβιομηχανική παρακμή της πόλης, η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε να αναπλάσει την περιοχή εκτοπίζοντας τους κατοίκους από τα σπίτια τους. Έργα της Bertille Bak παρουσιάζονται επίσης στην έκθεση έργων Women, together (ΓΥΝΑΙΚΕΣ, μαζί), από τη συλλογή του Μουσείου στον 3ο όροφο.
Εύα Στεφανή: «Το Φωτεινό Σπήλαιο»
13.06-06.10.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Σταμάτης Σχιζάκης
Η καταξιωμένη κινηματογραφίστρια Εύα Στεφανή, με αφορμή κάποια κινηματογράφηση και με την κάμερα στο χέρι, επισκέπτεται συχνά υπό εγκατάλειψη ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, νοσοκομεία, ιδρύματα και γραφεία. Στις επισκέψεις της, εκτός από το να κινηματογραφεί, συλλέγει αρχειακό υλικό που έχει εγκαταλειφθεί και βρίσκεται διάσπαρτο σε κάθε χώρο – νομικά και λογιστικά έγγραφα, υπεύθυνες δηλώσεις, αποδείξεις τραπεζικών συναλλαγών, αποτελέσματα ιατρικών εξετάσεων, ακτινογραφίες.
Εύα Στεφανή, Το φωτεινό σπήλαιο. Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης. Φωτογραφία: Μαρ Ευσταθιάδη
Η Εύα Στεφανή αξιοποιεί το υλικό αυτό ως δομικό στοιχείο της νέας της εγκατάστασης, ειδική παραγγελία για το ΕΜΣΤ, με τίτλο Το φωτεινό σπήλαιο (2024). Με κύρια πηγή έμπνευσης την προσωπική εμπειρία της ασθένειας και της νοσηλείας της, καθώς και την ευρύτερη οικογενειακή της ιστορία, και με σαφή αναφορά στην Πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου, η καλλιτέχνιδα αποσκοπεί στη δημιουργία ενός βιωματικού χώρου στοχασμού πάνω στη φύση της ιστοριογραφίας, του ανθρώπινου ίχνους και του τρόπου με τον οποίο αυτό συνιστά μέρος μιας επίσημης -και ανεπίσημης την ίδια στιγμή- ιστορίας.
Phyllida Barlow: «RIG: untitled; blocks»
13.06-27.10.2024
Όροφος 2
Επιμέλεια: Tίνα Πανδή
Το έργο της Βρετανίδας καλλιτέχνιδας Phyllida Barlow (1944-2023) από τη Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου, RIG: untitled; blocks (2011), παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και τον ΝΕΟΝ. Η Barlow ανήκει σε μια γενιά Βρετανών καλλιτεχνών που διαμορφώθηκε στο μεταπολεμικό ψυχροπολεμικό περιβάλλον της Μεγάλης Βρετανίας -η ίδια ανακαλεί μνήμες από την επίσκεψή της κατά την παιδική ηλικία στα ερείπια της ισοπεδωμένης από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο περιοχής του East End στο Λονδίνο.
Phyllida Barlow, RIG: untitled; blocks (λεπτομέρεια) 2011. Πολυστυρένιο, ύφασμα, ξύλο, τσιμέντο. Συνολικές διαστάσεις: 720 × 1190 × 1040 εκ. © Phyllida Barlow Estate. Courtesy the Phyllida Barlow Estate and Hauser Wirth. Συλλογή Δ.Δασκαλόπουλου. Φωτογραφία: Peter Mallet
Η εγκατάσταση που εκτίθεται στο ΕΜΣΤ, δημιουργήθηκε το 2011 ως μέρος μια ευρύτερης ενότητας έργων με τον γενικό τίτλο RIG, που παρουσιάστηκε στην ομότιτλη έκθεση της καλλιτέχνιδας το ίδιο έτος. Όπως περιγράφει η Barlow, ο αμφίσημος όρος RIG ως ρήμα ή/και ουσιαστικό υποδηλώνει την πράξη ή το αποτέλεσμα μιας προσωρινής χειρονομίας αυτοσχέδιας επιδιόρθωσης: «Το να στήνεις κάτι εμπεριέχει την έννοια μιας προσωρινής χειρονομίας. Νομίζω πως το ρήμα “στήνω” (στα αγγλικά: rigging something up) δηλώνει μια απροσχεδίαστη προσπάθεια να διορθώσεις κάτι, το οποίο μπορεί να είναι και ελαφρώς απατηλό». Η εγκατάσταση καταλαμβάνει τον μεγαλύτερο σε κλίμακα από τους εκθεσιακούς χώρους του ΕΜΣΤ. Αναπτύσσεται ως ένα επιβλητικό πυκνό σύνολο χρωματιστών γλυπτικών αντικείμενων, που διαταράσσει την κίνηση των θεατών, επανακαθορίζοντας τους όρους θέασης και εμπειρίας του εκθεσιακού χώρου και των παραμέτρων του, όπως το ύψος ή ο όγκος του.
Bouchra Khalili: «Φανοί και τυπογράφοι»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3, Project Room 2
Επιμέλεια: Δάφνη Βιτάλη
Η έκθεση “Φανοί και τυπογράφοι” είναι η πρώτη ατομική έκθεση της Bοuchra Khalili στην Ελλάδα και σε αυτή παρουσιάζονται τα έργα The Magic Lantern Project (2019-2022), The Typographer (2019) και The Radical Ally (2019). Η εγκατάσταση The Magic Lantern (μικτή τεχνική: προβολή, αντικείμενα, ύφασμα, μεταξοτυπίες, 2019-2022) αναβιώνει την τέχνη της φαντασμαγορίας, μιας τεχνολογίας του όψιμου 18ου αιώνα, που συνδύαζε την προβολή εικόνων και την αφήγηση. Οι φαντασμαγορίες καλούσαν πνεύματα να «μιλήσουν δημοσίως». Η εγκατάσταση της Khalili έχει ως αφετηρία της το έργο The Nero of Amman, το χαμένο πια, πρώτο βίντεο της Ελβετίδας φεμινίστριας και πρωτοπόρου της τέχνης του βίντεο, Carole Roussopoulos (1945-2009). Η ταινία, γυρισμένη σε μια εποχή όπου το πρωτότυπο φιλμ χρησίμευε για τις ανάγκες τόσο της κινηματογράφησης όσο και της προβολής, σβήστηκε εξαιτίας της αλλεπάλληλης χρήσης του.
Bouchra Khalili, The Typographer, 2019. 16mm φιλμ που μεταφέρθηκε σε βίντεο, 3’30. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και Mor Charpentier, Paris/Bogota
Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης τα έργα The Typographer και The Radical Ally. Το τελευταίο δημιουργήθηκε μετά το Twenty-Τwo Hours, ένα φιλμ στο οποίο η Khalili πραγματευόταν τη στράτευση του συγγραφέα, ποιητή και πολιτικού ακτιβιστή Jean Genet στον αγώνα για την απελευθέρωση του Bobby Seale, προέδρου και συνιδρυτή των Μαύρων Πανθήρων, που φυλακίστηκε αυθαίρετα το 1970. Το βίντεο The Typographer (μiα βωβή ταινία 16 χιλιοστών) παραπέμπει στην εκπαίδευση που είχε λάβει ο Genet στην τέχνη της τυπογραφίας. Το έργο της Khalili παρακολουθεί μια γυναίκα τυπογράφο καθώς στοιχειοθετεί και στη συνέχεια τυπώνει την τελευταία πρόταση που έγραψε ο Genet στη ζωή του. Η πρόταση αυτή αποτελεί το μότο του δημοσιευμένου, μετά τον θάνατό του, επικού ποιήματος Αιχμάλωτος του Έρωτα: «Φυλάξτε όλες τις εικόνες της γλώσσας σε ασφαλές μέρος και χρησιμοποιείστε τις, γιατί βρίσκονται στην έρημο και εκεί πρέπει να τις αναζητήσουμε».
Susan Meiselas: «A Room of Their Own»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3, Project Room 1
Η φωτογράφος ντοκιμαντέρ Susan Meiselas, νυν πρόεδρος του Ιδρύματος Magnum και μέλος του Magnum Photos από το 1976, καταγράφει εδώ και σχεδόν πέντε δεκαετίες φλέγοντα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Από πολέμους και παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέχρι θέματα γύρω από την πολιτιστική ταυτότητα και τη βιομηχανία του σεξ, το έργο της Meiselas θέτει παράλληλα καίρια ερωτήματα σχετικά με την πρακτική του ντοκιμαντέρ και τη σχέση μεταξύ του φωτογράφου και του θέματός του. Η παρουσίαση στο ΕΜΣΤ αποτελείται από δύο έργα της, τα Archives of Abuse (1991-1992) και A Room of Their Own (2015-2017). Και τα δύο έργα περιλαμβάνουν φωτογραφίες, προφορικές και γραπτές μαρτυρίες, κολάζ, αφίσες και βίντεο και εστιάζουν στην ενδοοικογενειακή βία.
Susan Meiselas, A Room of Their Own. Άποψη εγκατάστασης της έκθεσης. Φωτογραφία: Μαρ Ευσταθιάδη
Το A Room of Their Own (2015-2017), το πιο πρόσφατο έργο της Meiselas, είναι μια πολυεπίπεδη, οπτική ιστορία γυναικών που έχουν επιβιώσει από ενδοοικογενειακή κακοποίηση στη Black Country, μια μεταβιομηχανική περιοχή του Ηνωμένου Βασιλείου. Το A Room of Their Own δημιουργήθηκε μέσα από τη συνεργατική, συμμετοχική διαδικασία της Meiselas με γυναίκες που ζουν σε καταφύγια για θύματα ενδοοικογενειακής βίας, καλλιτέχνιδων, συγγραφέων και της Multistory, μιας μη κερδοσκοπικής καλλιτεχνικής οργάνωσης. Στο έργο Archives of Abuse (1991-1992), η Susan Meiselas ασχολείται επίσης με το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η φωτογράφος κλήθηκε να υποστηρίξει στο Σαν Φρανσίσκο μια δημόσια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την ενδοοικογενειακή κακοποίηση. Η Meiselas ξεκίνησε να φωτογραφίζει σκηνές εγκλήματος, συνοδεύοντας μια ομάδα εξειδικευμένων αστυνομικών ερευνητών και επιλέγοντας έγγραφα με φωτογραφίες από τα αρχεία του αστυνομικού τμήματος του Σαν Φρανσίσκο. Η έρευνα αυτή την οδήγησε στη δημιουργία του Archives of Abuse, μια σειρά από κολάζ βασισμένων σε αστυνομικές εκθέσεις και εγκληματολογικές φωτογραφίες, τα οποία αναρτήθηκαν σε δημόσιους χώρους για να ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σχετικά με τις πολλές και διαφορετικές μορφές βίας κατά των γυναικών ως δομικό φαινόμενο.
Ελένη Πίταρη-Παγκάλου: «Τα Άγνωστα Σχέδια»
13.06-10.11.2024
Όροφος 3
Επιμέλεια: Άννα Μυκονιάτη
Στην έκθεση της Ελένης Πίταρη-Παγκάλου (1905-1995), μέσα από την παρουσίαση μιας σειράς άγνωστων μέχρι τώρα σχεδίων της, επιχειρείται η επανεξέταση της περίπτωσης μιας Ελληνίδας ζωγράφου του μοντερνισμού, η οποία, παρά την έντονη εκθεσιακή της δραστηριότητα, δεν έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό. Η Ελένη Πίταρη-Παγκάλου γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1905 σε εύπορη οικογένεια Ελλήνων της διασποράς. Το 1922, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και το 1926 γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου δούλεψε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, κοντά στον Νικόλαο Λύτρα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1929, έγινε δεκτή στο εργαστήριο του Κωνσταντίνου Παρθένη. Παράλληλα με τις σπουδές της στη σχολή, παρακολούθησε ελεύθερα μαθήματα ζωγραφικής στα εργαστήρια των αδελφών Γεραλή και του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη. Από το 1939 είχε συστηματική εμφάνιση σε ομαδικές εκθέσεις καλλιτεχνικών συλλογικοτήτων-σωματείων και ομάδων, ενώ το 1963 συμμετείχε στην ελληνική εκπροσώπηση στην 7η Μπιενάλε του Sao Paolo και στην 5η Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας.
Ελένη Πίταρη-Παγκάλου, Χωρίς τίτλο, π.1960-1970. Μελάνι σε χαρτί 73×70εκ. Συλλογή Maioletti-Pitari
Απο το 1950 άρχισε να παρουσιάζει ατομικές εκθέσεις, κατά κανόνα ελαιογραφίες -τοπία, νεκρές φύσεις, πορτρέτα και αλληγορικές παραστάσεις- ενώ παράλληλα με αυτό το σώμα δουλειάς, μέσα στις δεκαετίες 1960 και 1970, μεσήλικας πλέον, δημιούργησε ένα σύνολο εξαιρετικά πρωτότυπων ασπρόμαυρων σχεδίων (μελάνι σε χαρτί), τα οποία δεν παρουσίασε ποτέ σε έκθεση και διαφέρουν από την εικαστική γλώσσα της παράλληλης «επίσημης» καλλιτεχνικής της πρακτικής. Τα σχέδια αυτά κινούνται στον χώρο του φαντασιακού, της ψυχικής ενόρασης και των μεταφυσικών προβληματισμών. Τα διαισθητικά της σχέδια, με την αινιγματικότητα και την ευαισθησία τους, συνδιαλέγονται ισότιμα με τις σουρεαλιστικές απεικονίσεις οργανικής αποσύνθεσης της Edith Rimmington, τις ανησυχητικές φιγούρες στα χαρακτικά της Catherine Yarrow και τις ονειρικές αυτοβιογραφικές συνθέσεις της Leonora Carrington. Μαζί, υπογραμμίζουν τη σημαντική, αλλά συχνά παραγνωρισμένη, συμβολή των γυναικών στο κίνημα του σουρεαλισμού.
