Την Παρασκευή και 13 δεν θα κοιμηθούμε καθόλου

Για 24 ώρες μένουμε ξύπνοι στη Μικρή Σκηνή της Στέγης παρακολουθώντας ταινίες και ντοκιμαντέρ που σχετίζονται με το θέμα του ύπνου. Ο Ηλίας Φραγκούλης επιλέγει δεκατρείς ταινίες που θα μας κρατήσουν άγρυπνους για 24 ώρες την Παρασκευή 13 του μήνα. Πρόκειται για έναν αληθινό μαραθώνιο κινηματογραφικών ταινιών, ένα είδος περισσότερο δοκιμασίας για τον θεατή, που τον προκαλεί να μην αποκοιμηθεί στο κάθισμα του αλλά τον παροτρύνει να αντιμετωπίσει το θέαμα από την πιο αστεία του πλευρά, την πιο τρομακτική και γιατί όχι με την πιο φαντασιακά ονειρική. Εσύ πόσες ώρες νομίζεις ότι μπορείς να αντέξεις χωρίς ύπνο?

(The night of the Hunter)

Ο κινηματογραφικός μαραθώνιος ξεκινά το βράδυ της Παρασκευής και τελειώνει το βράδυ του Σαββάτου. Το σήμα εκκίνησης δίνει «Η νύχτα του κυνηγού (1995)» από τον Charles Laughton, στις 22.00. Ο Robert Mitchum υποδύεται έναν διεφθαρμένο αιδεσιμότατο, που παντρεύεται μια αφελή χήρα με μοναδικό σκοπό να μάθει από τα ανήλικα παιδιά της πού είχε κρύψει ο πατέρας τους τη λεία μιας ληστείας τραπέζης. Η μοναδική σκηνοθετική απόπειρα του ηθοποιού Τσαρλς Λότον εκπλήσσει ακόμη και σήμερα με τους εξπρεσιονιστικούς φωτισμούς του Stanley Cortez, τη σχεδόν θεατρική διάσταση των σκηνικών και τους ιδιαίτερα τονισμένους βιβλικούς συμβολισμούς. Μια υπόθεση ταυτόχρονα αλλόκοτη και μυστήρια, ότι ακριβώς πρέπει για να προϋπαντήσει τους ανθρώπους του τρόμου «Invasion of the Body Snatches(1956)» από τον Don Siegel, που θα ακολουθήσει στις 23.45. Ο γιατρός μιας μικρής επαρχιακής πόλης συνειδητοποιεί πως οι συνάνθρωποι του δεν είναι πια οι ίδιοι και ανακαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο μια εξωγήινη δύναμη τους αντικαθιστά με κουκούλια, τα οποία γεννούν τα πιστά, πειθήνια αντίγραφά τους, κατά τη διάρκεια του βραδινού τους ύπνου. Μια αλληγορία για το μακαρθισμό και την ξενοφοβία, για μια κοινωνία που βυθίζεται αδιαμαρτύρητα στο λήθαργο του Αμερικανικού Ονείρου, το φιλμ τρομοκράτησε τον μέσο θεατή της δεκαετίας του ’50, εξαιτίας του πεσιμισμού του, και απέκτησε διαχρονική αξία χάρη σε τρία κατοπινά remakes (1978, 1993 και 2007).

Η τρίτη ταινία στη σειρά ενώ έχουν ήδη περάσει τα μεσάνυχτα είναι το «Fight Club(1999)» στη 01.15 από τον David Fincher. Ένας υπαλληλάκος με προβλήματα αϋπνίας συναντά τον παράξενο κύριο Τάιλερ Ντέρντεν, έναν τύπο που φτιάχνει και πουλάει σαπούνια. Θα γίνουν φίλοι και εκείνος θα τον συστήσει στον κόσμο τού Fight Club, μιας μυστικής λέσχης τα μέλη της οποίας… πλακώνονται στο ξύλο μέχρι τελικής πτώσεως ή, ενίοτε, σχεδιάζουν ακόμη και τρομοκρατικά χτυπήματα. Μεταφορά του αμφιλεγόμενου βιβλίου του Chuck Palahniuk, το φιλμ ενόχλησε από τους παραγωγούς και το ίδιο το στούντιο που το χρηματοδότησε μέχρι τους θεατές της εποχής, για να καταλήξει να αντιμετωπίζεται ως ένα «ιερό» cult classic σήμερα. Και αφού η νύχτα έχει πέσει για τα καλά, παρέα θα μας κρατήσει «Το μωρό της Ροζμαρί(1968)» από τον Roman Polanski, για να ξυπνήσει όσους έχουν ψιλοκοιμηθεί, γύρω στις 03.45. Ένα νεαρό ζευγάρι μετακομίζει σε διαμέρισμα στη Νέα Υόρκη, δίχως να δώσει την πρέπουσα σημασία στους ιδιόρρυθμους γείτονές του. Όταν η σύζυγος μένει έγκυος κάπως ανεξήγητα, ο φόβος για την ασφάλεια του μωρού της θα την φέρει στα όρια της παράνοιας. Τελικά, ζει έναν εφιάλτη ή κάτι το σατανικό; Η συνέχεια στην αίθουσα για όσους έχουν δει ή όχι την καθόλου ήσυχη αυτή ταινία.

(Rosemary’s Baby)

Τις πρώτες πρωινές ηλιαχτίδες διαδέχονται στις 06.15 «Οι σελίδες του τρόμου, The Bababook (2014)» της Jennifer Kent. Νεαρή χήρα που αναθρέφει με στωική υπομονή τον εξάχρονο γιο της κάνει το λάθος να του διαβάσει παραμύθι με ήρωα έναν φανταστικό μπαμπούλα, επηρεάζοντας άσχημα την ψυχολογία του ανήλικου, που πείθεται για την ύπαρξη του Babadook και δεν κλείνει μάτι τις νύχτες. Όταν η μάνα θα δοκιμάσει να καταστρέψει το βιβλίο με διάφορους τρόπους, εκείνο λες και αποτελεί μια ανίκητη οντότητα από μόνο του, βρίσκεται ξανά στα πόδια τους προμηνύοντας μια ακόμη χειρότερη συνέχεια. Ένα σκηνοθετικό ντεμπούτο-έκπληξη από την Αυστραλία, για τους δαίμονες που συγκατοικούν μέσα σου. Τους δαίμονες αυτούς διαδέχεται η ταινία «Σε ακολουθεί (2015)» του David Robert Mitchell, στις 08.00 το πρωί, κάτι σαν να λέμε μαζί με τον πρωινό μας καφέ. Η Τζέι κάνει έρωτα με το νέο της αγόρι, χωρίς να γνωρίζει ότι έτσι παίρνει «μέσα της» μια κατάρα που τον ακολουθούσε. Με τη βοήθεια των φίλων της, θα προσπαθήσει να μείνει ζωντανή προτού τη βρει αυτή η άγνωστη και μεταφυσική δύναμη. Μια «εναλλακτική» εκδοχή του κλασικού μοτίβου που θέλει τους ήρωες των ανάλογων φιλμ να μην τολμούν καν να κοιμηθούν γιατί το Κακό θα τους βρει, εδώ σε μορφή φόρου τιμής στο είδος των suburban ταινιών τρόμου των δεκαετιών του ’70 και του ’80. Όχι και ο πιο συνηθισμένος καφές, σαν και τους άλλους που πίνουμε τα πρωινά.

Κατά τις 10.00 λοιπόν, «Ο υπναράς (1973)» του αγαπημένου Woody Allen, μας κρατάει συντροφιά, με τον Μάιλς Μονρόου να μπαίνει στο χειρουργείο για μια επέμβαση ρουτίνας και να ξυπνά διακόσια χρόνια αργότερα, σε ένα φουτουριστικό «γενναίο νέο κόσμο». Θα γίνει αντικείμενο μελέτης από μια ομάδα επιστημόνων, που το καταπιεστικό σύστημα εξουσίας χαρακτηρίζει ως επαναστάτες ακτιβιστές, ενώ για να σωθεί, θα αναγκαστεί να περάσει στην παρανομία, ακόμη και να παραστήσει ένα android. Από την πρώιμη και καθαρά κωμική περίοδο της καριέρας του Woody Allen, μια φουτουριστική σάτιρα για το ανθρώπινο είδος και την κατρακύλα των αξιών τού πολιτισμού, γεμάτη από αξέχαστες ατάκες. Ο «Σον το πρόβατο: Η ταινία (2015)» των Mark Burton και Richard Starzak κατά τις 11.45 συνεχίζει το στυλ με το οποίο λίγη ώρα πριν μας άφησε ο Woody. Ο Σον, το περίφημο πρόβατο που δημιούργησε ο Nick Park και το στούντιο της βρετανικής Aardman, αποκτά την πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία και, με τον αγρότη-αφεντικό του να κοιμάται τον ύπνο τού δικαίου, αποφασίζει να πάρει το λεωφορείο για τη μεγάλη πόλη και να ζήσει μια περιπέτεια που θα βάλει σε μπελάδες όλους τους ήρωες του γνωστού κοπαδιού. Θα καταφέρουν τα υπόλοιπα πρόβατα και το κλασικό τσοπανόσκυλο του franchise να εξασφαλίσουν την ασφαλή επιστροφή του Σον στη φάρμα; Μια ξεκαρδιστική κωμωδία για παιδιά κάθε ηλικίας.

(Invasion of the Body Snatchers)

Στις 13.15 ο Richard Linklater με την ταινία «Walking Life» μας δείχνει πως ένας άνθρωπος «ταξιδεύει» μέσα στα όνειρά του και συναντά συναρπαστικούς χαρακτήρες, με τους οποίους διαλογίζεται και εξερευνά διάφορα φιλοσοφικά θέματα. Η φύση του πραγματικού σύμπαντος, τα όνειρα, η συνείδηση, το νόημα της ζωής, ο υπαρξισμός, όλα αυτά περνούν μέσα από το σουρεαλιστικό πρίσμα της ενήλικης docufiction ταινίας του Ρίτσαρντ Λίνκλεϊτερ, που γυρίστηκε σε ψηφιακό βίντεο και κατόπιν «ζωγραφίστηκε» από μερικές δεκάδες animators, καθένας από τους οποίους δούλεψε με τη δική του τεχνοτροπία, για δεκαπέντε ολόκληρους μήνες. Από την ταινία που είτε θα διευρύνει τους ορίζοντες σου έιτε θα σου κάψει μερικά εγκεφαλικά κύτταρα στις 15.00 έχει «The little death (2014)» από τον Josh Lawson. Η ερωτική ζωή τεσσάρων ζευγαριών αποκαλύπτει κρυφές πτυχές της ψυχοσύνθεσης των δύο φύλων, οι οποίες βρίσκουν έδαφος να εκφραστούν μέσα από το σεξουαλικό φετιχισμό! Ο πρωτοεμφανιζόμενος Αυστραλός σκηνοθέτης Τζος Λόσον συνθέτει ένα «σπονδυλωτό» πλαίσιο δράσης, που ενίοτε τέμνει αναπάντεχα διασκεδαστικά τις ιστορίες μεταξύ τους. Κάθε ζευγάρι μάς συστήνεται μέσα από την εξερεύνηση των ταμπού και της ερωτικής διάθεσης του/της συντρόφου του.

Στις 16.45 έχει «Sleeping Beauty (2011)». Μην σας παρασύρει ο τίτλος, δεν είναι το παραμύθι αλλά η Julia Leigh εμπνεύστηκε από την ιστορία της πριγκίπισσας Αυγούλας να βάλει την δική της ηρωίδα να υποδυθεί κάτι παρεμφερές. Η Λούσι, μια όμορφη φοιτήτρια, περνάει από μια συνέντευξη για δουλειά και γίνεται δεκτή από την ιδιοκτήτρια ενός πολυτελούς οίκου ανοχής, ο οποίος λειτουργεί κάτω από αυστηρότατους κανόνες για πελάτες της υψηλής κοινωνίας. Σημαντική λεπτομέρεια: η διείσδυση δεν επιτρέπεται. Η Λούσι ναρκώνεται, ώστε να μην έχει καμία συναίσθηση του χώρου και του χρόνου, και παίζει μονάχα το ρόλο της «Ωραίας Κοιμωμένης» για άνδρες που θέλουν να εξερευνήσουν μυστικά τους πάθη χρησιμοποιώντας το κορμί της. Παρθενική σκηνοθετική απόπειρα για την Αυστραλή συγγραφέα Τζούλια Λι, με διαγωνιστική συμμετοχή στο Φεστιβάλ των Καννών. Σε πρώτη κινηματογραφική προβολή στην Ελλάδα. Στις 18.30 η προτελευταία ταινία του μαραθωνίου θα είναι η «Ιστορία 52 (2008)» από τον Αλέξη Αλεξίου. Ο Ιάσονας γνωρίζει την Πηνελόπη σε ένα σπιτικό τραπέζι. Τα πάντα ξεκινούν από εδώ. Βγαίνουν μαζί, ερωτεύονται, εκείνη έρχεται να μείνει μαζί του. Και μια μέρα εξαφανίζεται. Τι έχει συμβεί σε αυτό το παρελθόν; Μπορεί να το «διορθώσει»; Όσο θα βυθίζεται μέσα στην παράνοια, προσπαθώντας να καταπολεμήσει την αϋπνία του, τόσο περισσότερο θα μπλέκει την πραγματικότητα μέσα σε μια δίνη του χρόνου που κρύβει αλύτρωτες αναμνήσεις. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του φετινού θριαμβευτή των βραβείων της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου (για το Τετάρτη 04:45), Αλέξη Αλεξίου, για πρώτη φορά σε ψηφιακή προβολή.

(Ιστορία 52)

Κοντά στη γραμμή τερματισμού αυτού του κινηματογραφικού μαραθωνίου βρίσκουμε την ταινία «12 Πίθηκοι (1995)» από τον Terry Gilliam στις 20.15. Ταξιδεύοντας στο χρόνο και στο έλεος μιας ομάδας επιστημόνων, οι οποίοι αναζητούν τις ρίζες της γέννησης ενός ιού που αφάνισε την ανθρωπότητα, ένας κατάδικος πρέπει να βρει την άκρη ενός μυστικού το οποίο συνδέει τη μοίρα του πλανήτη με μια προσωπική του τραγωδία. Στο La Jetée του Chris Marker, ο ύπνος ήταν η απόλυτη «χρονομηχανή», ένας τόπος όπου η φαντασία του ονειρικού συναντούσε την απόπειρα επικοινωνίας με τη μνήμη. Ο Τέρι Γκίλιαμ παίρνει εκείνη την ταινία μικρού μήκους του 1962 και τη μετατρέπει σε έναν εφιάλτη δυστοπίας που, πλέον, δείχνει ανησυχητικά προφητικός.

Τι είναι το ΥΠΝΟΣ PROJECT;

Το Ύπνος Project είναι ένα σπονδυλωτό πρόγραμμα εκδηλώσεων της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, το οποίο αποτελείται από μια έκθεση έργων μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, performances και sleepovers, έναν κύκλο ηχητικών έργων και ζωντανών περιπατητικών δράσεων και μια σειρά διαλέξεων και δημόσιων συζητήσεων. Το Ύπνος Project αναπτύσσεται στο κτίριο της Στέγης, στο κτίριο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και σε άλλους χώρους από 18 Απριλίου έως 19 Ιουνίου. Το πρόγραμμα προσεγγίζει το μείζον θέμα του Ύπνου μέσα από καλλιτεχνικές πρακτικές, κείμενα και δημόσιες συζητήσεις που ξεδιπλώνουν τις πιο σύγχρονες αιχμές και εκδοχές του. Δεν πρόκειται για μια θεματική έκθεση –με τη συμβατική έννοια του όρου– αλλά για ένα πρόγραμμα καλλιτεχνικών δράσεων που επικεντρώνονται σε εκείνο το λιγότερο εξερευνημένο τμήμα της ζωής και του φαντασιακού μας. Πρόκειται λίγο πολύ για ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα γύρω από το τμήμα της ζωής μας που νομίζουμε πως του αξίζουν η σιωπή και η αργία.